Τι είναι το ευρωπαϊκό σύγχροτρο και γιατί οι ερευνητές πιέζουν για συμμετοχή της Ελλάδας

Τι κοινό μπορεί να έχουν μια πρωτεΐνη, ένας πίνακας του Βίνσεντ βαν Γκογκ και απολιθώματα του προϊστορικού αρχαιοπτέρυξ; Μπορούν όλα να μελετηθούν με ακτίνες Χ στην Ευρωπαϊκή Εγκατάσταση Ακτινοβολίας Σύγχροτρου (ESRF).

Ομάδα ελλήνων επιστημόνων καλεί τα μέλη της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για τη συμμετοχή της Ελλάδας ως χώρας-μέλους στην πιο σύγχρονη εγκατάσταση σύγχροτρου, η οποία βρίσκεται στη Γκρενόμπλ της Γαλλίας.

Οφέλη της συμμετοχής

Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, τα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα αλλά και η βιομηχανία της χώρας θα επωφεληθούν από τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ESRF, αποκτώντας άμεση πρόσβαση σε εργαστηριακές διατάξεις μοναδικών χαρακτηριστικών και ξεκινώντας νέες διεθνείς συνεργασίες υψηλού επιπέδου τόσο με την κοινότητα του ESRF όσο και με τα γειτονικά επιστημονικά κέντρα.

Επιπλέον, οι έλληνες φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να εκπονούν διατριβές στις εξειδικευμένες εγκαταστάσεις του ESRF και ερευνητές όλων των βαθμίδων θα μπορούν να εκπαιδεύονται μέσω σεμιναρίων, πρακτικής άσκησης και ανταλλαγών επιστημονικού προσωπικού.

Τέλος, η συμμετοχή της Ελλάδας στο ESRF μπορεί να συμβάλει στην εισροή οικονομικών πόρων σε μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίοι θα προκύπτουν από την υλοποίηση συμβολαίων ανάπτυξης καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογικής αξίας.

Πώς λειτουργεί το σύγχροτρο

Πώς δουλεύει όμως ο υπερσύγχρονος επιταχυντής ηλεκτρονίων; Όλα ξεκινούν από την παραγωγή ηλεκτρονίων σε ένα τμήμα του επιταχυντή το οποίο είναι αρχικά γραμμικό και καταλήγει σε μια κυκλική δομή μήκους 300 μέτρων.

Εκεί, τα ηλεκτρόνια επιταχύνονται μέχρι να πλησιάσουν την ταχύτητα του φωτός. Αφού έχουν αποκτήσει την απαραίτητη ενέργεια, τα ηλεκτρόνια εισέρχονται στον λεγόμενο δακτύλιο αποθήκευσης ηλεκτρονίων, μήκους 844 μέτρων. Εδώ οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει συνθήκες υψηλού κενού, ώστε να αποφεύγεται η αλληλεπίδραση των σωματιδίων με μόρια αέρα.

Τα ηλεκτρόνια πραγματοποιούν επί ώρες κύκλους εκπέμποντας φως στην επιθυμητή περιοχή φάσματος, ενώ κατάλληλοι μαγνήτες καμπυλώνουν την τροχιά τους. Τελικά, δέσμες ακτινοβολίας εισέρχονται στους οδηγούς ακτινοβολίας, μέσω των οποίων το φως αξιοποιείται για να πραγματοποιηθούν οι αναλύσεις των υπό μελέτη υλικών.

Έρευνα σε ετερόκλητα επιστημονικά πεδία

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά γνωρίσματα του σύγχροτρου είναι ότι έλκει επιστήμονες από πολλά και ετερογενή ερευνητικά πεδία. Έτσι, η συγκεκριμένη τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από επιστήμονες δομικής βιολογίας, επιστήμης των υλικών, φαρμακευτικής, μικροελεκτρονικής, παλαιοντολογίας αλλά και επιστήμονες αρχαιομετρίας, οι οποίοι μελετούν τη δομή υλικών πολιτιστικής κληρονομιάς.

Πρωτοπόρος επιστήμονας που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη του πεδίου της αρχαιομετρίας υπήρξε ο έλληνας ερευνητής Δρ. Μανώλης Πάντος. Σε προηγούμενες δηλώσεις του, ο ίδιος είχε επισημάνει ότι «η πρώτη σημαντική συμβολή στο πεδίο προήλθε από γάλλους ερευνητές του Μουσείου του Λούβρου με δημοσίευσή τους στην επιστημονική επιθεώρηση “Nature”.

Η ερευνητική τους εργασία αφορούσε το λεγόμενο αιγυπτιακό μπλε και τα πειράματα είχαν πραγματοποιηθεί στο ESFR της Γκρενόμπλ». Ο έλληνας επιστήμονας έχει αναλύσει με ακτίνες-Χ, μεταξύ άλλων, θραύσματα μελανόμορφων σκευών αλλά και ένα κράνος κορινθιακού τύπου τα οποία φυλάσσονται στο Μουσείο του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Όπως έχουν σημειώσει έλληνες επιστήμονες σε σχετικό άρθρο, «η συμμετοχή της Ελλάδας στο ESRF θα είχε εξαιρετικά θετικό αντίκτυπο στην εγχώρια επιστημονική έρευνα, ενισχύοντας την επιστημονική εξωστρέφεια της χώρας και διευρύνοντας την ελληνική ερευνητική δραστηριότητα».