“Κύριε Γουάτσον ελάτε εδώ” – Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ μόλις είχε ανακαλύψει το τηλέφωνο

Το τηλέφωνο είναι πλέον στις μέρες κάτι που δεν μπορούμε να αποχωριστούμε. Η τεχνολογία έχει κάνει τις τηλεφωνικές συσκευές να είναι απαραίτητες ακόμα και για την ίδια μας τη δουλειά, το σερφάρισμα στο ίντερνετ μέσω του κινητού τηλεφώνου έχει γίνει… τρόπος ζωής και οι ίδιες οι τηλεφωνικές επικοινωνίες έχουν περάσει πια σε δεύτερη μοίρα. Τηλεφωνικές επικοινωνίες οι οποίες ξεκίνησαν μια μέρα σαν τη σημερινή, πριν από 141 χρόνια. Στις 6 Οκτωβρίου 1876 ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ επικοινωνεί για πρώτη φορά στον κόσμο μέσω τηλεφωνικής γραμμής, με τον βοηθό του Γουότσον στη Βοστόνη. Η εφεύρεση του τηλεφώνου είναι γεγονός.

“Κύριε Γουάτσον, ελάτε εδώ. Θέλω να σας δω”

Με αυτή τη φράση ξεκίνησαν όλα. Ο Μπελ μουρμουρά στο υπόγειο του σπιτιού του αναζητώντας τον βοηθό του, Τόμας Γουάτσον. Ξαφνικά από τις σκάλες κατεβαίνει ο Γουάτσον, ο οποίος εμβρόντητος τον ρωτά αν τον φώναξε. Η φωνή του Μπελ είχε μεταφερθεί μέσα από την πειραματική συσκευή τους και είχε ακουστεί πεντακάθαρα στον πάνω όροφο. Επρόκειτο για την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία του κόσμου.

Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ (Alexander Graham Bell) γεννήθηκε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας στις 3 Μαρτίου 1847. Περίπου ένα χρόνο πήγε σε ιδιωτικό σχολείο και δύο χρόνια στο Βασιλικό Γυμνάσιο του Εδιμβούργου, από το οποίο αποφοίτησε σε ηλικία 14 ετών. Δεν χρειάστηκε παραπάνω μαθήματα, καθώς μελετούσε κατ’ οίκον με τον πατέρα του που ήταν καθηγητής πανεπιστημίου.

Ο πατέρας του, Αλεξάντερ Μέλβιλ Μπελ, γνωστός ρήτορας, είχε εκδώσει 200 βιβλία προσπαθώντας να βελτιώσει την παιδεία των κωφαλάλων. Και πώς θα μπορούσε να κάνει αλλιώς, αφού η σύζυγός του και μητέρα του Αλεξάντερ, η Ελάιζα Γκρέις Σάιμοντς Μπελ, ήταν κωφή. Ο Αλεξάντερ λοιπόν και τα δυο αδέρφια του εκπαιδεύτηκαν από τον πατέρα τους προκειμένου να συνεχίσουν την αποστολή του: να ρίξουν γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους με προβλήματα ακοής και στην υπόλοιπη κοινωνία. Βέβαια για τον Αλεξάντερ τον γηραιότερο τα πράγματα δεν ήρθαν όπως τα σχεδίαζε, καθώς «η ζωή είναι αυτό που συμβαίνει τη στιγμή που εμείς κάνουμε σχέδια».

Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ παρακολούθησε μαθήματα για ένα χρόνο σε ιδιωτικό σχολείο, για δύο χρόνια στο Βασιλικό Γυμνάσιο του Εδιμβούργου και για μικρό διάστημα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου και αυτό ήταν. Το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσής του το έλαβε κατ’ οίκον από τον πατέρα του, ενώ σε πολλά πεδία ήταν αυτοδίδακτος.

Έτσι σε ηλικία 21 ετών, το 1868, κατόρθωσε να εργάζεται ως επιμελητής στο Πανεπιστήμιο δίπλα στον πατέρα του στο Λονδίνο. Δυστυχώς όμως για την οικογένεια Μπελ τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν και τόσο καλά. Η φυματίωση, η μάστιγα της εποχής, σκότωσε τα δύο αδέλφια του, ενώ και ο ίδιος ο Αλεξάντερ μόλις και μετά βίας γλίτωσε, έχοντας όμως μια σοβαρά κλονισμένη υγεία. Οι γονείς αντιλήφθηκαν ότι το υγρό κλίμα της Μεγάλης Βρετανίας ίσως αποτελειώσει αυτό που ξεκίνησε η φυματίωση και έτσι το 1870 μετανάστευσαν στον Καναδά.

Ο Μπελ δεν άργησε να προσαρμοστεί στη Νέα Γη. Ήδη από τον επόμενο χρόνο δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης την τεχνική ομιλίας των κωφαλάλων, δημιουργώντας τον κώδικα ομιλίας τους με κινήσεις των χεριών, των χειλιών και της γλώσσας με βάση το βιβλίο του πατέρα του Ομιλία μέσω της όρασης (Visible Speech). Το 1872 άνοιξε δική του σχολή όπου εκπαίδευε καθηγητές για κωφαλάλους, εκδίδοντας παράλληλα το σύγγραμμα με τίτλο Πρωτοπόρος στην ομιλία μέσω της όρασης (Visible Speech Pioneer).

Ωστόσο, περιβαλλόμενος σε όλη του τη ζωή από ανθρώπους για τους οποίους ο ήχος ήταν terra incognita, o Μπελ κατά ένα μυστήριο τρόπο στράφηκε προς τα εκεί: την αναπαραγωγή ήχου με τεχνητά μέσα. Πολύτιμος συνοδοιπόρος του σε αυτό το ταξίδι υπήρξε ο Τόμας Γουάτσον, ένας νεαρός επιστήμονας και κατασκευαστής μοντέλων μηχανών που πειραματιζόταν στην κατασκευή μιας διάταξης που θα μετέδιδε ήχο με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού.

Στις 7 Μαρτίου του 1876 το Γραφείο Ευρεσιτεχνίας των ΗΠΑ έδωσε στον Μπελ το σχετικό δίπλωμα που κατοχύρωνε τη συσκευή που μεταδίδει τον ήχο και τη φωνή τηλεγραφικώς.

Το 1877 παντρεύτηκε την κατά 10 χρόνια νεότερή του κωφάλαλη πρώην μαθήτριά του Μέιμπελ Χιούμπαρντ. Ωστόσο ούτε το οικογενειακό νοικοκύρεμα αποτέλεσε αιτία για να σταματήσει τις έρευνές του. Η επόμενη ανακάλυψη του Μπελ σχετιζόταν με τη μετάδοση του ήχου μέσω μιας φωτεινής δέσμης. Την εφεύρεση αυτή την ονόμασε φωτόφωνο.

Ο Μπελ με την οικογένειά του

Το 1880 τιμήθηκε για το έργο του από τη Γαλλία με το ειδικό βραβείο Βόλτα και μεγάλη οικονομική ενίσχυση. Χάρη σε αυτή την ενίσχυση μπόρεσε να χρηματοδοτήσει τις ερευνητικές δραστηριότητές του γύρω από το ζήτημα της εγγραφής του ήχου.

Χρησιμοποιώντας ένα χαρακτικό στέλεχος με ελεγχόμενη ταχύτητα και δίσκους ή κυλίνδρους από κερί κατόρθωσε να εγγράψει σε αυτούς τους δίσκους κάποιους ήχους και να τους αναπαραγάγει. Αυτή τη συσκευή την ονόμασε γραφόφωνο. Την προσοχή του τράβηξαν και άλλα ερευνητικά θέματα όπως η ακτινοβολία του ήλιου, το τετράεδρο ως θεμελιώδης δομική μονάδα και τα υδροπτέρυγα σκάφη.

Η πατρότητα του τηλεφώνου: Γκράχαμ Μπελ εναντίον Ελίσα Γκρέϊ

Ο Ελίσα Γκρέι δούλευε πάνω σε κάτι παρόμοιο. Το σήμα, όπως και στην περίπτωση του Μπελ, ενισχύονταν χάρη στη δόνηση μιας κατασκευής μεταλλικών ράβδων. Με εξαίρεση, όμως, ότι η μεταφορά του εν λόγω σήματος, στην εφεύρεση του Γκρέι, γινόταν με μέσον το νερό. Στις 14 Φεβρουαρίου 1986 ο Γκρέϊ καταθέτει αίτηση για κατοχύρωση (το τότε γνωστό ως caveat) της πατέντας του, με διαφορά ωρών από την αίτηση του ίδιου του Μπελ.

Στις 7 Μαρτίου του ’87, το Αμερικανικό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών κατοχυρώνει στον Μπελ την πατέντα υπ’ αριθμόν 174.465.

Κάπως έτσι, ξεκίνησε ένας δικαστικός μαραθώνιος. Ακόμα και σήμερα, πολλοί κατηγορούν τον Μπελ για κλοπή της εφεύρεσης από τον Ελίσα Γκρέϊ, πλην, όμως, ότι ο Μπελ πατεντάρισε μια συσκευή που δεν λειτουργούσε με υγρό. Στην πραγματικότητα, διαβλέποντας πως το σύστημα του Γκρέϊ είχε προοπτικές, το χρησιμοποίησε μόνο στο πείραμα με τον Γουάτσον, επιβεβαιώνοντας την πεποίθησή του για την ηλεκτρική αναμετάδοση ομιλίας. Μετέπειτα, ανέπτυξε το δικό του ηλεκτρομαγνητικό μοντέλο, καλύτερης εμβέλειας και λειτουργικότητας: το τηλέφωνο, όπως πάνω-κάτω το ξέρουμε σήμερα.

Εν τέλει, ως εφευρέτης του (λειτουργικού) τηλεφώνου, κατοχυρώθηκε ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, που άνοιξε τη δική του εταιρεία, την Bell Company, το 1877. Οι τρομαχτικές ομοιότητες, όμως, ανάμεσα στα σχέδια των δύο ανδρών, προβληματίζουν έως τις μέρες μας τους ειδικούς, καθιστώντας αδύνατο να κατανοηθεί ποιός εφευρέτης επηρέασε ποιον.

Ο Ιταλός, Αντόνιο Μέουτσι, διεκδικούσε κι εκείνος την πατρότητα του τηλεφώνου

H εταιρία του Μπελ είχε τεράστια επιτυχία και -χάρη στις συνεχείς βελτιώσεις της εφεύρεσης- μέχρι το 1886, πάνω από 150 χιλιάδες Αμερικανοί πολίτες διέθεταν τηλέφωνα. Η Bell Company, όμως, αντιμετώπισε εκατοντάδες δικαστικές προκλήσεις από ανθρώπους που ισχυρίζονταν ότι εφηύραν πρώτοι τη συσκευή. Το 1887, κατά τη διάρκεια της κόντρας με τον Ελίσα Γκρέϊ, παρουσιάστηκε άλλος ένας διεκδικητής του τίτλου του πατέρα του τηλεφώνου, ο ιταλός μετανάστης Αντόνιο Μέουτσι.

Ο Μέουτσι είχε εφεύρει ένα απλό σύστημα αναμετάδοσης ήχου, το telettrofono, περί το 1854. Η εφεύρεση, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, προέβλεπε την ηλεκτρομαγνητική μετάδοση του σήματος μέσω πηνίου. Το 1871 κατέθεσε caveat για την εφεύρεσή του, στο σχέδιο όμως δεν φαίνεται πουθενά η περιγραφή, ούτε του συστήματος πηνίων, ούτε της αναμετάδοσης του ηλεκτρομαγνητικού σήματος.

Η εφεύρεση λέγεται πως είχε παρουσιαστεί λεπτομερώς σε ιταλόφωνη εφημερίδα στη Νέα Υόρκη, αντίτυπα όμως δεν υπάρχουν. Ο Μέουτσι δεν είχε χρήματα για να αναπτύξει ένα πλήρως λειτουργικό τηλέφωνο, τροφοδοτούμενο από ρεύμα, όπως και δεν είχε λεφτά να ανανεώσει την πατέντα του. Ο δικαστικός αγώνας, ήδη ανέλπιδος, λόγω έλειψης στοιχείων υπέρ του Ιταλού εφευρέτη, εγκαταλείφθηκε λόγω του θανάτου του Μέουτσι.

Το 2002, με τις προσπάθειες του βουλευτή Vito Fossela, η Βουλή των αντιπροσώπων αναγνώρισε την προσφορά του Μέουτσι στην εφεύρεση του τηλεφώνου, χωρίς, όμως, το γεγονός να επιλύει οριστικά το ζήτημα. Σχετικά μνημεία στην Ιταλία σήμερα, πάντως, αναφέρουν τον Μέουτσι, ως «Inventore del telefono», «εφευρέτη του τηλεφώνου».

Άλλες εφευρέσεις

Παρότι γνωστός, κυρίως, για το τηλέφωνο, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ καταπιάστηκε με ένα αδιανόητα ευρύ φάσμα εφευρέσεων και δραστηριοτήτων. Έκανε μελέτες αεροναυπηγικής και πατεντάρισε σχέδια, σχετικά με τα σημερινά υδροπλάνα. Προέδρευσε στην National Geographic Society έως το 1903, αλλάζοντας για πάντα την όψη του περιοδικού. Οι εργασίες του, δε, πάνω στην οπτική, καθώς και η εφεύρεση του λεγόμενου «φωτόφωνου», θεωρούνται από πολλούς ως πρόδρομοι των οπτικών ινών. Σύμφωνα με κάποιους, τέλος, ο Μπελ φαίνεται να ανέπτυξε πρώτος μια πρώϊμη μορφή ανιχνευτή μετάλλων, περί το 1881.

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την ενασχόλησή του με την ευγονική. Ο Μπελ είχε δηλώσει πως κωφά ζευγάρια δεν πρέπει να γεννούν παιδιά. Είχε μελετήσει τη γενετική των προβάτων και τον τρόπο που μπορούσε να συσχετιστεί με την ανθρώπινη κληρονομικότητα. Σχετίστηκε έντονα με επιτροπές, όπως το «Ιnternational Gongress of Eugenics», που προήγαν τον περιορισμό της αναπαραγωγής ελαττωματικών ανθρώπων.

1922: Η φωνή του τηλεφώνου σίγησε για πάντα

Στις 2 Αυγούστου του 1922 η φωνή που πρώτη μεταδόθηκε σε ακουστικό τηλέφωνο, σίγησε για πάντα. Ο Μπελ έπασχε από διαβήτη, του οποίου οι επιπλοκές, εν τέλει, του στέρησαν τη ζωή, σε ηλικία 75 χρονών. Πέθανε στο σπίτι του, στη Νόβα Σκότια, και λέγεται πως η γυναίκα του τον είχε παρακαλέσει: «Μη με αφήσεις…». Στο οποίο ο Μπελ, λίγο πριν χάσει επαφή με την πραγματικότητα, άρχισε να απαντάει: «Όχι…».

Εφευρέτης του τηλεφώνου ή όχι, ο Μπελ -αδιαμφισβήτητα- συνεισέφερε στην κατασκευή της πρώτης τηλεφωνικής συσκευής. Και όχι μόνο. Η εταιρεία του, Bell Company, έφερε τη θαυματουργή συσκευή στα σπίτια χιλιάδων Αμερικανών, που τότε νόμιζαν πως αντίκρυζαν την πεμπτουσία της μαγείας. Μαζί με τον Ελίσα Γκρέϊ, τον Μέουτσι και τους τόσους άλλους πρωτοπόρους της εξ αποστάσεως επικοινωνίας, σύστησε την ανθρωπότητα σε μια νέα εποχή εξάλειψης όλων των αποστάσεων και συνόρων.

Μετά την είδηση του θανάτου του, ολόκληρο το τηλεφωνικό σύστημα στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες έκλεισε για ένα λεπτό, εις μνήμην της ζωής και της συμβολής του Μπελ στην κοινωνία.