Τέλος η γραφειοκρατία – Όλο το Δημόσιο μπήκε στο ψηφιακό δίκτυο

Πριν από κάποια χρόνια, μία σχετικά απλή διαδικασία, η προσθήκη, για παράδειγμα, μιας νέας δραστηριότητας από έναν ελεύθερο επαγγελματία απαιτούσε την εμπλοκή τουλάχιστον δέκα διαφορετικών υπαλλήλων. Ενας βεβαίωνε ότι το άτομο που αιτείται την επέκταση της δραστηριότητας δεν οφείλει ΦΠΑ, ένας άλλος ότι έχουν υποβληθεί συγκεντρωτικές καταστάσεις. Ακόμη… οκτώ έπρεπε να βεβαιώσουν ότι δεν οφείλεται φόρος μισθωτών υπηρεσιών (ανεξαρτήτως εάν ο επιτηδευματίας δεν απασχολούσε προσωπικό), ότι έχει υποβληθεί περιοδική δήλωση ΦΠΑ, αλλά και ότι οι υπάλληλοι που είχαν, πριν από αυτούς, επεξεργαστεί την αίτηση δεν είχαν παραλείψει να ζητήσουν κάποιο δικαιολογητικό (π.χ. υπεύθυνη δήλωση). Η διαδικασία αυτή, που ολοκληρωνόταν βάσει του καλού σεναρίου σε περίπου 2 ώρες, σήμερα πραγματοποιείται, ως επί το πλείστον, μέσω της ψηφιακής πύλης της ΑΑΔΕ.

Αυτού του είδους η, άλλοτε συνηθισμένη, γραφειοκρατική ρουτίνα τείνει να σπανίζει ή τουλάχιστον αυτός είναι ο στόχος του κέντρου διαλειτουργικότητας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Πρόκειται για το πληροφοριακό σύστημα που έχει αναπτύξει η Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης με στόχο τη διασύνδεση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών του Δημοσίου. Τον Οκτώβριο του 2019, με απόφαση του υπουργού Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκου Πιερρακάκη, το κέντρο διαλειτουργικότητας αναβαθμίστηκε σε κόμβο ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των φορέων και επιχειρήσεων του Δημοσίου. Τεχνικά, η «επικοινωνία» των συστημάτων του Δημοσίου εξασφαλίζεται μέσω αυτοματοποιημένων κλήσεων που γίνονται στο παρασκήνιο και για να πραγματοποιηθούν στηρίζονται στη γνώριμη στους μηχανικούς πληροφορικής τεχνολογία XML Web Services. Η αυτόματη διεπαφή των επιμέρους συστημάτων επέτρεψε πρόσφατα την υποβολή και αυτόματη αξιολόγηση των αιτήσεων για τη χορήγηση επιδότησης καυσίμου (fuel pass). Ενας υπολογιστής επικοινωνούσε μόνος του με άλλους υπολογιστές και έπαιρνε από αυτούς τα στοιχεία που χρειαζόταν για να αποφανθεί στο τέλος εάν ο αιτών είναι ή όχι δικαιούχος του fuel pass. Ειδάλλως, οι δικαιούχοι θα έπρεπε να προσκομίσουν οι ίδιοι στην αρμόδια δημόσια υπηρεσία τα απαιτούμενα δικαιολογητικά ώστε να αποδεικνύεται εάν πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια, εάν έχουν την κυριότητα του οχήματος, εάν αυτό είναι ασφαλισμένο, εάν είναι ακινητοποιημένο ή όχι.

Το κέντρο διαλειτουργικότητας

Το κέντρο διαλειτουργικότητας στηρίζει τις περισσότερες από 1.480 υπηρεσίες (από περίπου 280 τον Φεβρουάριο του 2021), που είναι διαθέσιμες μέσω της ενιαίας ψηφιακής πύλης Gov.gr, που καθιστά την επίσκεψη στον γκισέ περιττή. Για την αναζήτηση των συγκεκριμένων υπηρεσιών έχουν, κατά πληροφορίες, μέχρι σήμερα πραγματοποιηθεί περίπου 728 εκατ. αυτοματοποιημένες κλήσεις (web services), αριθμός που αναμένεται να υπερβεί το 1 δισεκατομμύριο έως το τέλος της χρονιάς. Η αυθεντικοποίηση των χρηστών είναι η διαδικτυακή υπηρεσία που χρησιμοποιείται σε περισσότερες ψηφιακές λειτουργίες, με το ηλεκτρονικό παράβολο, τα στοιχεία ΑΜΚΑ και την επιβεβαίωση στοιχείων φυσικού προσώπου να ακολουθούν.

«Στόχος μας είναι η επαφή του πολίτη με την κρατική μηχανή να περιορίζεται μόνο στην έκφραση της βούλησής του σχετικά με την υπηρεσία που έχει ανάγκη. Ολα τα υπόλοιπα, δηλαδή, να γίνονται με αυτοματοποιημένες διαδικασίες», εξηγεί στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος. Ενδεικτικά, όταν καταστεί εφικτό να «επικοινωνούν» μεταξύ τους όλα τα επιμέρους συστήματα του Δημοσίου, δεν θα χρειάζεται για την έκδοση άδειας άσκησης υπαίθριου εμπορίου η υποβολή, είτε ψηφιακά είτε σε έγχαρτη μορφή, 24 δικαιολογητικών, όπως η βεβαίωση έναρξης εμπορικής δραστηριότητας ή η επικυρωμένη φωτοτυπία μελισσοκομικού βιβλιαρίου κτλ. Ο ενδιαφερόμενος δηλαδή θα δηλώνει, απλώς, την υπηρεσία που έχει ανάγκη και η συλλογή των δικαιολογητικών και η διασταύρωση των απαιτούμενων στοιχείων θα είναι υπόθεση των υπολογιστών. Αυτή η «μαγική εικόνα» φαίνεται ότι δεν θα αργήσει να έρθει.

Έργο αξίας 55,8 εκατ. ευρώ

Πριν από μερικές ημέρες, το Ελεγκτικό Συνέδριο, κατά τον προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας, ενέκρινε τη συμφωνία-πλαίσιο που θα υλοποιήσει η Κοινωνία της Πληροφορίας, ο βραχίονας ψηφιακών έργων του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Το έργο συνολικής αξίας 55,8 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων δικαιώματος προαίρεσης και ΦΠΑ) έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη υπηρεσιών Διαδικτύου (Web Services), της τεχνολογίας δηλαδή που είναι απαραίτητη ώστε τα πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου να «μιλούν την ίδια γλώσσα». Και να μη χρειάζεται ο πολίτης που αιτείται την έκδοση άδειας εκμίσθωσης θαλάσσιων μέσων αναψυχής, να προσκομίζει υπεύθυνη δήλωση ότι δεν βρίσκεται σε καθεστώς πτώχευσης.

«Το έργο της διαλειτουργικότητας των πληροφοριακών συστημάτων του Δημοσίου είναι καταλυτικής σημασίας για τον, εν εξελίξει, εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του κράτους. Διασυνδέοντας τα μητρώα και τις εφαρμογές του Δημοσίου μεταξύ τους επιτρέπουμε στους πολίτες και τις επιχειρήσεις να εξυπηρετούνται εύκολα και γρήγορα, δηλώνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα στοιχεία, καθώς τα περισσότερα από αυτά αντλούνται αυτόματα. Και το σημαντικότερο. Θεμελιώνουμε ένα πλαίσιο ενιαίας λειτουργίας και ελέγχου της Δημόσιας Διοίκησης με διαφάνεια και ασφάλεια στις ηλεκτρονικές συναλλαγές», εξηγεί ο ηλεκτρολόγος – μηχανικός και διευθύνων σύμβουλος της Κοινωνίας της Πληροφορίας Σταύρος Ασθενίδης. Οπως προσθέτει, η διεύρυνση της διαλειτουργικότητας «συμβαδίζει με την εκθετική πρόοδο των ψηφιακών συναλλαγών στο Δημόσιο, των οποίων φέτος ο αριθμός αναμένεται να διαμορφωθεί σε 1 δισεκατομμύριο από 9 εκατ. το 2018».

«Η διαλειτουργικότητα αντικαθιστά την προσκόμιση δικαιολογητικών με πιο ασφαλή και αποδοτικό τρόπο, απαλλάσσοντας τον πολίτη και τους εργαζομένους στη δημόσια διοίκηση από φόρτο. Επίσης, διασφαλίζει την εγκυρότητα και την ελαχιστοποίηση των διακινούμενων δεδομένων» σημειώνει ο κ. Αναγνωστόπουλος.

Με γρήγορες διαδικασίες οι εκτελεστικές συμβάσεις

Κατά το προσεχές διάστημα η Κοινωνία της Πληροφορίας θα υπογράψει τις εκτελεστικές συμβάσεις με τους δώδεκα συνολικά αναδόχους του έργου, περίπου 30 τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, εταιρείες πληροφορικής και παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών. Ο τρόπος υλοποίησης της συγκεκριμένης συμφωνίας-πλαισίου, που προβλέπει την ανάθεση και εκ περιτροπής (rotation) υλοποίηση των συμβάσεων διαρκείας μερικών μηνών, αναμένεται να φέρει γρήγορα αποτελέσματα. Οπως εξηγούν από την Κοινωνία της Πληροφορίας, κάθε σχήμα θα αναλαμβάνει να υλοποιεί ένα υποέργο από τον μεγάλο αριθμό έργων που περιλαμβάνει το εγχείρημα της διαλειτουργικότητας των δημοσίων οργανισμών. Οταν το ολοκληρώνει –εκτιμάται σε διάστημα περίπου τριών μηνών– θα ακολουθεί η ανάθεση ενός νέου υποέργου στον επόμενο, βάσει σειράς κατάταξης, ανάδοχο. Οταν τελειώσει ο πρώτος γύρος, οπότε και τα 12 σχήματα θα έχουν αναλάβει να εκτελέσουν συμβάσεις, οι αναθέσεις θα ξεκινούν εκ νέου από τον πρώτο στη σειρά κατάταξης ανάδοχο. Αυτή τη στιγμή προσδιορίζονται οι δράσεις που θα αναλάβει να υλοποιήσει σε φορείς και οργανισμούς του Δημοσίου η καθεμία από τις 12 κοινοπραξίες.

Οπως εξηγούν ο Αγγελος Καρβούνης, προϊστάμενος του τμήματος διαλειτουργικότητας της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων και ο Γιώργος Κάππος, σύμβουλος του κ. Αναγνωστόπουλου, μέσω του συγκεκριμένου έργου επιδιώκεται να αναβαθμιστεί δραστικά το επίπεδο των παρεχομένων ψηφιακών υπηρεσιών. Να είναι δυνατή, όπως διευκρινίζουν, η άντληση πληροφοριών που είναι πιο σύνθετες, προέρχονται από πολλαπλές πηγές και είναι απαραίτητες για την αδειοδότηση μεγάλων επενδύσεων, την πολεοδομική τακτοποίηση ακινήτων ή την ανταλλαγή στοιχείων μεταξύ υπηρεσιών για δημόσιες συμβάσεις. Για να καταστεί αυτό εφικτό θα πρέπει να διασυνδεθούν όλα τα επιμέρους πληροφοριακά συστήματα του Δημοσίου και να δημιουργηθεί μία δομή που να παραπέμπει σε αριθμοπίνακα όπου οι διαφορετικοί συνδυασμοί νούμερων θα πραγματοποιούνται αυτόματα. Για παράδειγμα, εάν και πόσα παιδιά σε μία οικογένεια ανήκουν στην ίδια οικογενειακή κατάσταση είναι μία πληροφορία που μπορεί να αντληθεί εύκολα, εφόσον τα συστήματα διαλειτουργούν.

Στην επιτυχία του εγχειρήματος της διαλειτουργικότητας συμβάλλει το γεγονός ότι η πλειονότητα των στοιχείων που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση συναλλαγών με πολίτες και επιχειρήσεις υπάρχουν ήδη σε βάσεις δεδομένων της κρατικής μηχανής. Δεν απουσιάζουν οι περιπτώσεις φορέων που διατηρούν τα αρχεία τους σε φακέλους, των οποίων όμως η ψηφιοποίηση έχει δρομολογηθεί.

Σημειώνεται ότι η πρώτη οργανωμένη απόπειρα ενοποίησης των πληροφοριακών συστημάτων του Δημοσίου ήταν μέσω του προγράμματος «Κλεισθένης», που χρηματοδοτούνταν και με πόρους του Β΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Η διεκπεραίωση του συνόλου των συναλλαγών με το κράτος είχε επιδιωχθεί και τον Μάιο του 2009 μέσω της ψηφιακής πύλης «Ερμής», όπου όμως οι διαθέσιμες ψηφιακά υπηρεσίες είχαν, μετά βίας, καταφέρει να ξεπεράσουν τις 100. Και το 2017 μέσω της δράσης «e-gov now» είχε επιχειρηθεί η διασύνδεση των επιμέρους πληροφοριακών συστημάτων και μητρώων.