Οι διεθνείς αγορές εκπέμπουν σήμα κινδύνου – Οριστικό τέλος της οικονομικής ευημερίας της δεκαετίας του 2010

Στη φθινοπωρινή έκθεσή του για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές(World Economic Outlook), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έκρουσε τον κώδωνα κινδύνου για τις προκλήσεις που απειλούν την παγκόσμια οικονομία: Γεωπολιτικές εντάσεις, πληθωρισμός και αύξηση του χρέους επισκιάζουν τις οικονομικές προοπτικές και «φρενάρουν» την παγκόσμια ανάπτυξη.

Οι διεθνείς αγορές εκπέμπουν σήμα κινδύνου εδώ και αρκετούς μήνες, σηματοδοτώντας κάτι παραπάνω από αυξημένες πιθανότητες ύφεσης, αλλά μια νέα τάξη πραγμάτων και το οριστικό τέλος της εποχής οικονομικής ευημερίας της δεκαετίας του 2010.

H άνευ προηγουμένου πρόκληση της πανδημίας οδήγησε σε παράτολμες παρεμβάσεις από την πλευρά των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, που ήδη στην προσπάθειά τους να τονώσουν την παγκόσμια οικονομία από την πιστωτική κρίση του 2008 είχαν αγοράσει ομόλογα και ενεργητικό συνολικής αξίας 15 τρισ. δολαρίων.

Στην εποχή της πανδημίας, τα κρατικά μέτρα στήριξης, οι απότομες αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών και οι συνέπειες των lockdowns στην αλυσίδα τροφοδοσίας δημιούργησαν τις συνθήκες για την άνοδο του πληθωρισμού. Η «έκρηξη» ήλθε με την ενεργειακή κρίση που προκάλεσε η αντιπαράθεση της Ρωσίας με τη Δύση εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία.

‘Έχοντας ως μοναδικό όπλο για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού τα επιτόκια, η Φέντεραλ Ριζέρβ των ΗΠΑ έχει ήδη προχωρήσει σε επιθετικές αυξήσεις, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού από το 0,25% στο 3,25%, με τους οικονομολόγους να προβλέπουν μία ακόμη «γενναία» κίνηση νομισματικής σύσφιγξης στη συνεδρίαση του Νοεμβρίου, με αύξηση έως και κατά 75 μονάδες βάσης. Ανάλογη και η τακτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία στην τελευταία συνεδρίαση ανακοίνωσε στη συνεδρίαση του Οκτωβρίου μία ακόμη αύξηση επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης, ανεβάζοντας το βασικό επιτόκιο στο 1,5% από 0,75% και στα υψηλότερα επίπεδα από το 2009.

Στη φθινοπωρινή του έκθεση, το ΔΝΤ προβλέπει επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης στο 3,2% φέτος και στο 2,7% το 2023, ενώ τον Ιούλιο προέβλεπε ανάπτυξη 2,9% και τον Ιανουάριο εκτιμούσε ότι η παγκόσμια οικονομία θα «έτρεχε» με ρυθμούς 3,8%.. Στην έκθεση, διακρίνει 25% πιθανότητες υλοποίησης ενός δυσμενούς σεναρίου, με ανάπτυξη ακόμη και κάτω από το 2% το 2023. Περίπου το ένα τρίτο των εθνικών οικονομιών κινδυνεύουν να βρεθούν σε ύφεση το 2023, ενώ η οικονομίες σε ΗΠΑ, Ε.Ε. και Κίνα θα αναπτυχθούν με χαμηλότερους ρυθμούς από τις αρχικές εκτιμήσεις.

Ο θαυμαστός καινούριος κόσμος και οι προκλήσεις για τις οικονομίες

Τα χειρότερα έρχονται, και για πολλές οικονομίες το 2023 θα μοιάζει με χρονιά ύφεσης, προειδοποιεί το ΔΝΤ, τονίζοντας πως οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να επιμείνουν στις προσπάθειες ομαλοποιήσης της νομισματικής πολιτικής και αντιμετώπισης του πληθωρισμού.

Το ΔΝΤ εκτιμά πως ο πληθωρισμός θα φτάσει στο υψηλότερο σημείο εφέτος, με έναν ετήσιο ρυθμό της τάξης του 8,8% και θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έναντι των αρχικών εκτιμήσεων, στο 6,5% το 2023 και 4,1% το 2024.

Εν αντιθέσει με τις συνθήκες που επικρατούσαν στη δεκαετία του 2010, η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και οι γεωπολιτικές εντάσεις συνεπάγονται αύξηση των επενδύσεων, σημειώνει ο «Economist» σε ανάλυσή του. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και του ηλικιακού μέσου όρου του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την υπογεννητικότητα στις ανεπτυγμένες χώρες συνεπάγονται αύξηση των κρατικών δαπανών για την Υγεία. Την ίδια στιγμή, Ευρώπη και Ιαπωνία θα χρειαστεί να δαπανήσουν περισσότερα για την ενίσχυση της άμυνας, ώστε να αντιμετωπίσουν τις απειλές από Ρωσία και Κίνα. Η κλιματική αλλαγή και η επιδίωξη της ενεργειακής επάρκειας θα συμβάλλουν στην αύξηση των κρατικών επενδύσεων στις ενεργειακές υποδομές. Και οι γεωπολιτικές εντάσεις εν γένει ωθούν τις κυβερνήσεις στο να δαπανήσουν περισσότερα στη βιομηχανική πολιτική, εξηγεί ο «Economist» στην ανάλυσή του.

Παρά την αύξηση των επενδύσεων, το δημογραφικό αποτελεί μεγάλο «βαρίδι» για τις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Σε αυτόν τον … θαυμαστό καινούριο κόσμο ελλοχεύει ο κίνδυνος οι κεντρικές τράπεζες να χάσουν την αξιοπιστία τους, ειδικά εάν δεν καταφέρουν να «δαμάσουν» τον πληθωρισμό. Παράλληλα, ελλοχεύει εκ νέου ο κίνδυνος ανόδου του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εκλογή της κυβέρνησης Μελόνι στην Ιταλία.

Το μεγαλύτερο λάθος των οικονομιών είναι να μην λάβουν υπόψη τα μελλοντικά σενάρια και να μην λάβουν υπόψη τις αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη, διατηρώντας τη λανθασμένη πεποίθηση ότι όλα θα γίνουν όπως πριν. Έχει έλθει ο καιρός να προετοιμαστούν για τη νέα τάξη πραγμάτων και τις επιπτώσεις, τόσο για τους πολίτες, όσο και τις επιχειρήσεις.