Ο Πόππερ και η κλειστή ρωσική κοινωνία

Για τον Καρλ Πόππερ, μια κοινωνία δύναται να θεωρηθεί κλειστή αν συντρέχουν δύο κυρίως προϋποθέσεις: απουσία ελέγχου της εξουσίας και πίστη σε ιστορικές νομοτέλειες που θεωρείται ότι επικαθορίζουν την πορεία της κοινωνικής ολότητας. Η σημερινή Ρωσία του Πούτιν παρουσιάζει φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν σε αυτήν την αντίληψη για την κλειστή κοινωνία, αφού η κοινωνία πολιτών, ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο κράτος και τις δυνάμεις της αγοράς, στερείται ουσιαστικού ελέγχου πάνω στην εξουσία του Κρεμλίνου και η πορεία της κοινωνίας υπακούει σε ένα μόνο σχέδιο, αυτό του Ρώσου Προέδρου.

Σε αυτό το θλιβερό συμπέρασμα συντείνουν αρκετά στοιχεία που καταγράφονται στο εσωτερικό του κοινωνικού σχηματισμού.

Ιδιαίτερα, ο κυβερνοχώρος έχει γίνει εξαιρετικά περιορισμένος μετά τη ρωσική στρατιωτική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας. Οι 80 εκατομμύρια χρήστες του Instagram στη Ρωσία έπρεπε να αποχαιρετήσουν την πλατφόρμα τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Η απαγόρευση της ρωσικής κυβέρνησης στην πλατφόρμα συνοδεύθηκε από την αποκλεισμένη πρόσβαση στο Facebook και το Twitter, επειδή αυτά τα δύο μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρνήθηκαν να υποχωρήσουν στις απαιτήσεις του Κρεμλίνου, το οποίο κατέστησε σαφή την επιθυμία να παύσει κάθε κριτική προς το υφιστάμενο, πολιτικό και οικονομικό, καθεστώς.

Η τελευταία πηγή ανεξάρτητων πληροφοριών της Ρωσίας, ο ραδιοφωνικός σταθμός Ekho Moskvy, έκλεισε στην αρχή του πολέμου και ο τηλεοπτικός σταθμός Dozhd σταμάτησε να λειτουργεί την ίδια ημέρα. Η έλλειψη πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης πέραν των κρατικά ελεγχόμενων ΜΜΕ συμβάλλει στη διατήρηση της συναίνεσης για τον συνεχιζόμενο πόλεμο.

Η ρωσική κοινωνία των πολιτών δέχεται επίθεση από το 2012, όταν ο Πούτιν ανέλαβε εκ νέου την προεδρία. Ενδεικτικά, το κόστος της δημόσιας διαμαρτυρίας αυξήθηκε μετά την καταστολή μαζικών διαμαρτυριών κατά του Πούτιν τον Δεκέμβριο του 2011 και τις αρχές του επομένου έτους. Σήμερα, εν έτει 2022, ακόμη και το να κρατά κανείς ένα λευκό κομμάτι χαρτί έξω από το Κρεμλίνο συνοδεύεται από βέβαιη σύλληψη και από φυλάκιση που μπορεί να φθάσει έως και δεκαπέντε χρόνια, καθώς και από πρόστιμο έως 50.000 ρούβλια.

Επιπλέον, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης προς το αυταρχικό καθεστώς του Πούτιν είτε έχουν φυλακιστεί, είτε, εκ των πραγμάτων, έχουν υποχρεωθεί να ζήσουν στο εξωτερικό λόγω της απειλής της σύλληψής τους και του κινδύνου να οδηγηθούν στις φυλακές μετά από συνοπτικές διαδικασίες.

Αυτές οι πνιγηρές για τη αξιοπρέπεια και την ελευθερία των ανθρώπων συνθήκες είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε κοινωνικές εκρήξεις εναντίον του υφιστάμενου καθεστώτος, ειδικά αν ο πόλεμος συνεχιστεί για αρκετό καιρό ακόμη και συνεχίσει να επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά και τη αγοραστική δύναμη των Ρώσων πολιτών.

Έως τότε όμως, η ποππεριανή αντίληψη για την κλειστή κοινωνία θα βρίσκει θλιβερή εμπειρική κοινωνία στην σημερινή Ρωσία.