Ο Πόλεμος και οι κραδασμοί της παγκόσμιας νομισματικής τάξης

Παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, το δολάριο εξακολουθεί να είναι το ηγεμονικό αποθεματικό νόμισμα του πλανήτη. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το τελευταίο τρίμηνο του 2021, οι απαιτήσεις σε δολάρια ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 54,78 % των συνολικών συναλλαγματικών αποθεμάτων παγκοσμίως, πολύ πάνω από άλλα σκληρά νομίσματα, όπως είναι το ευρώ, το γιεν Ιαπωνίας, η λίρα στερλίνα, το δολάριο του Καναδά, το δολάριο Αυστραλίας και το ελβετικό φράγκο. 

Επιπλέον, πληροφορίες που δημοσίευσε η κοινότητα για την Παγκόσμια Διατραπεζική Οικονομική Επικοινωνία σχετικά με τον συνολικό όγκο πληρωμών που έγιναν τον Φεβρουάριο του 2022 αποκαλύπτουν ότι, από άποψη αξίας, το δολάριο είναι το νόμισμα που χρησιμοποιείται στο 38,85 % των καταγεγραμμένων συναλλαγών, ακολουθούμενο από το ευρώ (37,79 %), τη λίρα στερλίνα ( 6,76 %), το γιεν Ιαπωνίας (2,71 %) και το γιουάν (2,23 %). Εκτός από την καθαρή οικονομική δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών, η ισχύς του δολαρίου υποστηρίζεται από τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ και την αδιαμφισβήτητη κυρίαρχη θέση του στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Συγκριτικά, η έλξη από το ρωσικό ρούβλι και το πλανητικό βάρος της ρωσικής οικονομίας είναι περιορισμένα σε σχέση κυρίως με το αμερικανικό δολάριο και την αμερικανική οικονομία συνολικά.

Ωστόσο, η ρωσική επεκτατικότητα, σε μια προσπάθεια να θωρακιστεί με αέριο και χρυσό, άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. 

Αν και ως επί το πλείστον αμυντικό, το μονοπάτι που ακολούθησε η Μόσχα μπορεί να προκαλέσει μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση την ηγεμονική θέση του δολαρίου και να επιφέρει ρήγματα στον δυτικό έλεγχο του διεθνούς χρηματοοικονομικού δικτύου. Ανεξάρτητα από το αν το Κρεμλίνο καταφέρει να επιτύχει μια στρατηγική νίκη ή όχι, ένα ισχυρό κύμα «εποικοδομητικής καταστροφής» (μια έννοια που περιγράφει την απότομη και χαοτική απομάκρυνση μιας παλιάς τάξης ώστε να γεννηθεί μια αντικατάσταση από τις στάχτες του προδρόμου της) έχει εξαπολυθεί και η χιονόμπαλα που θα προκύψει πιθανότατα θα συνεχίσει να μεγαλώνει.  

Σύμφωνα με την  Goldman Sachs,  τα επόμενα χρόνια το δολάριο μπορεί να ακολουθήσει μια πτώση συγκρίσιμη με εκείνη της λίρας στερλίνας στις αρχές του 20ου αιώνα, ακόμα κι αν δεν υπάρχει σαφές υποκατάστατο στον ορίζοντα. Παρομοίως, το ΔΝΤ ισχυρίζεται ότι η εμφάνιση μιας νέας παγκόσμιας τάξης που επαναφέρει τον παγκόσμιο συσχετισμό των γεωπολιτικών δυνάμεων θα μπορούσε επίσης να αναδιαρθρώσει τη δομή των διεθνών δικτύων πληρωμών και τη φύση των αποθεματικών. 

Είναι άγνωστο εάν η κυβέρνηση Μπάιντεν οραματίστηκε αυτές τις παράπλευρες συνέπειες ως πιθανό υποπροϊόν της διεξαγωγής οικονομικού πολέμου κατά της Ρωσίας. Η Ουάσιγκτον θα ήταν διατεθειμένη να ανοίξει πυρ σε μια στρατιωτική σύγκρουση για να αποφευχθεί η έκλειψη του δολαρίου; Μήπως θα ωθήσει τις ΗΠΑ να υιοθετήσουν μια πιο νηφάλια προσέγγιση; Είναι πολύ αργά για τους Αμερικανούς να επανεξετάσουν τη θέση τους ώστε να αποφευχθούν αντιπαραγωγικά αποτελέσματα για τα εθνικά τους συμφέροντα; Θα ήταν πρόθυμοι να επανεκκινήσουν το δολάριο ως σκληρό νόμισμα που θα υποστηρίζεται από υλικά περιουσιακά στοιχεία;

Περισσότερο από ποτέ, ο τομέας του χρήματος έχει γίνει, αναμφίβολα, μια σφοδρή αρένα του παγκόσμιου στρατηγικού ανταγωνισμού, στον οποίο τα νομίσματα, τα νομισματικά περιουσιακά στοιχεία και τα χρηματοοικονομικά μέσα μπορούν να λειτουργήσουν ως όπλα, ασπίδες και στόχοι, μια αινιγματική και εξαιρετικά περίπλοκη πραγματικότητα που πρέπει να κατανοηθεί από τους σύγχρονους πολιτικούς, πολεμιστές και στρατηγούς. Αρχικά το ρούβλι δέχτηκε επίθεση, αλλά τώρα φαίνεται ότι είναι η σειρά του δολαρίου να βρεθεί στο στόχαστρο.

Αναμφισβήτητα, τα νομίσματα είναι πολύ σημαντικά για τα πεδία μάχης τελευταίας τεχνολογίας για να αφεθούν μόνο στους οικονομολόγους, τους πιο ισχυρούς χρηματιστές και τους κεντρικούς τραπεζίτες. Με την άμεση επιθετική εμπλοκή των χρημάτων σε σύγκρουση, ένα επικίνδυνο τζίνι είναι έξω από το μπουκάλι και δεν υπάρχει τρόπος να το βάλει κάποιος πίσω. Ως εκ τούτου, οι αναλυτές αξιολογούν εάν η τρέχουσα περίοδος αυξανόμενης αναταραχής, ως ισχυρός καταλύτης διαρθρωτικών αλλαγών, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε «πολυπολικότητα νομισμάτων» ή/και σε διχοτόμηση ή ακόμη και σε κατακερματισμό της διεθνούς χρηματοδότησης. Είναι θέμα χρόνου να γίνει ο σχετικός απολογισμός. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η τελική μοίρα του διεθνούς νομισματικού συστήματος θα αντικατοπτρίζει τη μελλοντική διαμόρφωση της παγκόσμιας τάξης.