Τι δεν είναι η μεσαία τάξη

Η έννοια της μεσαίας τάξης είναι από τις πιο δύσκολες έννοιες της κοινωνιολογικής θεωρίας, από την φύση της είναι ρευστή, ξεφεύγει και δεν μπαίνει σε έναν αυστηρό ορισμό. 

Ακόμη και στη μαρξιστική θεωρία ορίζεται αποθετικά, ως κάποια από τα ενδιάμεσα και ποικιλόμορφα στρώματα που δεν ανήκουν στις δύο βασικές, εκείνη την εποχή, τάξεις, των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής και εκείνων που δεν είχαν καμία ιδιοκτησία παρά μόνο την εργατική τους δύναμη. Στην συνέχεια η κοινωνική επιστήμη έβαλε διάφορα κριτήρια, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, ακόμη και ψυχολογικά. Και φυσικά όλα αυτά σε αναλογία με την κοινωνία στην οποία αναφερόμαστε. Άλλη είναι η μεσαία τάξη πχ στην Σουηδία και άλλη στην Βουλγαρία ή στην Κίνα. 

Εάν όμως είναι δύσκολο να ορίσουμε τι είναι μεσαία τάξη, είναι πολύ πιο εύκολο να ορίσουμε τι δεν είναι η μεσαία τάξη. Έτσι σαν βάση για συζήτηση και όχι για προπαγανδιστικές πομφόλυγες, Για παράδειγμα δεν είναι μεσαία τάξη ακόμη και στην σημερινή Ελλάδα, οι άνθρωποι που αμείβονται με 400-650 ευρώ τον μήνα όπως πονηρά θέλησε να την προσδιορίσει ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, όταν επικαλέστηκε τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ, διευκρινίζοντας ότι αναφέρεται στα “μεσαία εισοδήματα”.

Αν τα μεσαία εισοδήματα δεν αφορούν τη μεσαία τάξη τότε ποια κοινωνική κατηγορία αφορούν; Και όσο δύσκολο είναι να βάλει κανείς ένα εισοδηματικό όριο, πχ τα 1000 ευρώ, τα 2000 ευρώ τα 3000 ευρώ, σε καμία περίπτωση δεν μπορείς να αφαιρέσεις από την προσπάθεια προσδιορισμού της το εισοδηματικό κριτήριο. Σίγουρα λοιπόν δεν ανήκουν στη μεσαία τάξη όσοι αμείβονται με 600 ή 700 ευρώ το μήνα όταν το πιο φτωχό ενοίκιο για να στεγάσει μία τετραμελή οικογένεια είναι 400 ευρώ. 

Η μεσαία τάξη ορίζεται τουλάχιστον τα τελευταία 50 χρόνια και με πολιτισμικά κριτήρια. Γι’ αυτό και αποτελεί περίπου κοινοτοπία ότι είναι η ραχοκοκοκαλία της σύγχρονης αστικής Δημοκρατίας. Σαν στοιχεία της προσδιορίζονται η προσήλωσή της στην λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος -πχ δεν αποσκοπεί στην επανάσταση αλλά κατά  καιρούς στην μεταρρύθμιση-, η πεποίθησή της ότι η ευταξία και η ευνομία δεν αναιρεί τις ατομικές ελευθερίες που είναι ιερές και απαραβίαστες, το σταθερό ενδιαφέρον της για τα κοινά και τον δημόσιο χώρο, η επίγνωσή της ότι μόνο η συλλογική δράση παράγει πολιτικά αποτελέσματα, η σταθερή προσήλωσή της -τουλάχιστον τα τελευταία 70 χρόνια στην Δυτική Ευρώπη– στα κοινωνικά δικαιώματα όχι σαν φιλανθρωπία προς τους αδύναμους, αλλά ως πλέγμα θεσμών  που οφείλει να αναπτύξει το κράτος, και τα οποία αποτρέπουν τον κοινωνικό αποκλεισμό και εξασφαλίζουν την συμμετοχή όλων στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Μέσα από αυτόν ασαφή και ρευστό προσδιορισμό σε καμία περίπτωση με πολιτιστικά  κριτήρια δεν συνιστά μεσαία τάξη, “ο πολίτης που απλώς κοιτάζει την δουλειά του και ανέχεται την αστυνομική βία και καταστολή να εκμηδενίζει τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας” και ακόμη περισσότερο ο πολίτης που “συνήθως ντύνεται απλά αλλά ξέρει να φορά γραβάτα εκεί που πρέπει”.

Αν μη τι άλλο όλοι οι νονοί της νύχτας, όπως και οι εγκληματίες του λευκού κολάρου, ντύνονται συνήθως απλά και άνετα αλλά ξέρουν να φορούν Αρμάνι και γραβάτα όταν πρέπει για να κλείσουν τις δουλειές τους ή να διαφύγουν την σύλληψη.