Βόλτα στην Tate Britain

Λονδίνο, βόλτα στον Τάμεση με κρύα βροχή (τι πρωτότυπο!). Έχω πάρει τα πόδια μου να πάω να δω καμιά έκθεση, αντί να μπαινοβγαίνω στα μαγαζιά. Αφού τώρα δεν πρόκειται να ψωνίσεις, τι τα θέλεις τα μαγαζιά, πήγαινε έκθεση να δεις κάτι αλλιώτικο. Ξεκινάω εν πλήρει αθωότητι να δω την έκθεση του David Hockney, Πρώτον, έχω κάνει λάθος μουσείο, δεν είναι στην Tate Modern, στο οποίο και βρίσκομαι, αλλά στην Tate Britain (η σχέση τους είναι κάτι σαν το Μπενάκη στην Κουμπάρη και την Πειραιώς). Μακριά είναι. Δίπλα δεν το λες. Δεύτερον, και κυριότερο, μαθαίνω από το καλό κορίτσι στο εκδοτήριο των εισιτηρίων ότι για τον Hockney δεν υπάρχει εισιτήριο για καμία ημέρα, για καμία ώρα, με καμία δύναμη. Εκτός αν είσαι χορηγός του μουσείου. Δεν είμαι.

Δεν πειράζει, αφού είμαι εδώ θα δω κάτι άλλο. Είμαι ανάμεσα σε Rauschenberg και The Radical Eye. Ο Rauschenberg (ανοίξτε κανένα google, ρε σεις) μου αρέσει, κάτι έχω δει κάπου και κάποτε. Το radical eye, όμως, τι είναι; Και κατά ποία έννοια το eye αυτό είναι radical; Εννοείται ότι νικάει η περιέργεια και διαλέγω το δεύτερο. Ακουμπάω αγόγγυστα 18 λίρες για εισιτήριο (να μην ξανακούσω γκρίνιες για το εισιτήριο της Ακρόπολης) και προσπαθώ να βρω την αίθουσα. Κοσμοϊστορικές αλλαγές έχουν γίνει στο μουσείο από τότε που έχω ξανάρθει (πρόσφατα, ωστόσο). Έχει γίνει νέα πτέρυγα, παράλληλη προς την παλαιά και συνεπώς το ποτάμι, στην οποία έχεις πρόσβαση από το δύο μόνο σημεία. Δεν επικοινωνούν όλοι οι όροφοι. Μετά από 32 ερωτήσεις, το βρίσκω.

Αποδεικνύεται η σοφή κίνηση του 2017. Έκθεση φωτογραφίας από τη συλλογή του sir Elton John. Η έκθεση καλύπτει την εποχή του μοντερνισμού, δηλ. Man Ray, Kertesz, Moholy-Nagy, Weston, Stieglitz, Dorothy Norman, Rodchenko, Irving Penn, και πολλούς άλλους. Μιλάμε για την εποχή της ενηλικίωσης της φωτογραφίας. Την εποχή όπου διαφαινόταν η δύναμη που θα αποκτούσε αργότερα η εικόνα.

 ​

Μου τραβάει την προσοχή ένα μότο: “Στο μέλλον, αγράμματος θα θεωρείται αυτός που δεν θα ξέρει να χειριστεί την κάμερα, όπως βέβαια και το μολύβι”, Moholy-Nagy, 1927.

Οι φωτογραφίες αποκλειστικά σε μαύρο άσπρο, προφανώς. Μου κάνει εντύπωση ότι καμία φωτογραφία στις πέντε έξι αίθουσες της έκθεσης δεν είναι σε μαύρη ή ό,τι άλλο κορνίζα. Το μάτι παίζει ανάμεσα σε κορνίζες (όλες ακριβώς όπως είναι στη συλλογή, δεν έχουν γίνει για την έκθεση) σε πατιναρισμένο ασημί ή χρυσαφί χρώμα, τίποτε άλλο. Οι περισσότερες είναι απλές με μία ελαφριά καμπυλότητα. Είναι όμως και μερικές, σοφά τοποθετημένες, συνήθως στη μέση του τοίχου και όχι περισσότερες από μία σε κάθε τοίχο, περίτεχνες, δουλεμένες στο ξύλο, με σεβαστό πλάτος, έργο τέχνης οι ίδιες, που δεν σε παραπέμπουν στο μπαρόκ, αλλά στη λιτότητα του αρ ντεκώ ή των σκανδιναβικής εμπνεύσεως διακοσμητικών μοτίβων.

Η τοποθέτηση των φωτογραφιών είναι στο ύψος των ματιών του μέσου θεατή, περίπου. Ενώ, σε έναν τοίχο της μεγαλύτερης αίθουσας, είναι βαλμένες σε πολλές σειρές και το στήσιμο τους θυμίζει τέμπλο καθολικής εκκλησίας. Προσφέρονται και τα θέματα, βέβαια, δεν είναι φωτογραφίες που καλείσαι να τις δεις από κοντά και σε λεπτομέρειες.

Μέσα από αυτές τις κορνίζες, τώρα, αναδύονται πρόσωπα που αναζητούν τον φακό, που επιζητούν την προβολή, ποζάρουν, ή στρέφουν το βλέμμα, με μία ένταση που θυμίζει λίγο το εξπρεσιονιστικό παίξιμο των ηθοποιών στις ταινίες του βωβού. Νταλί, Πικάσο, Μπρετόν, Στραβίνσκι, O’Keeffy, Satie, Matisse, και πολλοί άλλοι που έχτισαν αυτό που είναι σήμερα η λογοτεχνία, οι τέχνες, αλλά και η σύγχρονη αισθητική.

Ο Irving Penn φωτογραφίζει διασημότητες της εποχής, πχ Duke Ellington, Noel Coward, σε μία γωνία δωματίου, η οποία όμως δεν είναι 90 μοίρες, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά κάτι σαν 45. Είναι τόσο απροσδόκητη η θέση του σώματος μέσα σε αυτή τη γωνία, που είναι αδύνατον να μη σου τραβήξει την προσοχή. Πολλές φωτογραφίες όπου οι φωτογράφοι φωτογραφίζουν είτε τον εαυτό τους, είτε συναδέλφους τους, ο Weston την Tina Modotti, και τούμπαλιν.

Στέκεται το μάτι μου σε μία φωτογραφία. Ο Hagemeyer φωτογραφίζει τον Dali. Περνάς από το νωχελικό στήσιμο του σώματος, το τσιγάρο σε πρώτο πλάνο και την αίσθηση του σατέν στο πέτο του σακακιού και καταλήγεις στο απολύτως μαγνητικό βλέμμα.

Μετά τα πρόσωπα, ακολουθούν οι φωτογραφίες με θέμα το σώμα. Ο Weston, και άλλοι, αποτυπώνει την κίνηση: άθληση, χορός, βουτιά στη θάλασσα. Σκέφτομαι τις φωτογραφίες της Nelly’s.

Σε άλλη αίθουσα, νεκρές φύσεις, αντικείμενα (σπίρτα, φλιτζάνι, αυγό, παγοθήκη κ.ά.). Ένα ανοιγμένο λουλούδι μανόλιας από την Imogen Cunningham (1925) γνέφει από μακριά στον Mapplethorpe και τις φωτογραφίες με τα κρίνα.

Άλλο θέμα η καταγραφή της πραγματικότητας, λίγο street, λίγο κραχ, λίγο μετανάστευση. Το μαγικό μάτι της Dorothea Lange. Ο δρόμος για τον Sebastiao Salgado έχει ανοίξει.

Διάφορα θραύσματα από τοπία, αντικείμενα, αιχμαλωτίζουν τη στιγμή και το φως. Μιλώντας σε βίντεο, προς το τέλος της έκθεσης, ο Elton John λέει ότι κάποια στιγμή στις αρχές του 1990 τον έπιασε ξαφνικά και πούλησε τη συλλογή πινάκων που είχε. Είχε ορκιστεί στον εαυτό του ότι δεν θα ξαναέκανε συλλογή κανενός είδους και ποτέ. Κάποια στιγμή ένας φίλος του του έδειξε μία φωτογραφία είτε του Kertesz είτε του Weston (δεν το θυμάμαι αυτό). Αυτό ήταν. Ούτε που τον είχε ακούσει τον φωτογράφο. Αλλά ένιωσε ότι τον συγκινεί το θέμα. Και ξανάρχισε τη συλλογή, όχι όμως ως επένδυση. Μαζεύει μόνο φωτογραφίες που του αρέσουν για κάποιο λόγο. Μιλάει με ιδιαίτερη συγκίνηση για μία φωτογραφία με λεπτομέρεια από μία άσπρη ταλαιπωρημένη πόρτα. Ενώ μιλάει αυτός, ο φακός περιδιαβαίνει το σπίτι. Όλοι οι τοίχοι γεμάτοι με τις φωτογραφίες που βλέπουμε στην έκθεση, τοίχοι, κολόνες, παράθυρα, παντού.

Και καταλήγει ο φακός στην κρεβατοκάμαρα, όπου κυριαρχεί το μπέζ και το vieux rose, και πάνω από το κεφαλάρι του κρεβατιού βρίσκεται μία φωτογραφία του Man Ray (η οποία μας έχει υποδεχτεί στην είσοδο της έκθεσης, ως προμετωπίδα) και λέγεται «Μαύρο-άσπρο ». Είναι η Kiki de Montparnasse, μία από τις γυναίκες που διέσχισαν τη ζωή του Man Ray, με το τέλειο οβάλ πρόσωπό της πλαγιασμένο πάνω στο τραπέζι που κρατάει μία αφρικανική μάσκα, επίσης οβάλ, όρθια και κάθετα προς τον άξονα του προσώπου της. Ακριβώς πλάι σε αυτή τη φωτογραφία βρίσκεται, σε ίδιες διαστάσεις, το αρνητικό της. Αυτές τις δύο φωτογραφίες πλάι πλάι έχει πάνω από το κρεβάτι του και τίποτε άλλο εκεί κοντά.

Αν σας συγκινεί η αισθητική της εποχής της Louise Brooks και αν σας αρέσει η φωτογραφία, και αν σας βγάλει ο δρόμος, πηγαίνετε να δείτε την έκθεση. Θα καταλάβετε γιατί ο φακός της φωτογραφικής μηχανής είναι the radical eye.