Κομματικά Συνέδρια και το κόμμα «έκτακτης ανάγκης»

Η περίοδος που μας πέρασε χαρακτηρίστηκε από τη σχεδόν ταυτόχρονη διεξαγωγή των Συνεδρίων σε ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ. Τα Συνέδρια θεωρούνται καθοριστικής σημασίας για τα πολιτικά κόμματα με βασικές λειτουργίες την εκλογή της ηγεσίας, και τον προσδιορισμό της ιδεολογικής φυσιογνωμίας και της στρατηγικής του κόμματος. Ωστόσο, ήδη από τη δεκαετία του 1990 οι κομματικές λειτουργίες φθίνουν καθώς υποκαθίστανται από τα ιδιωτικά ΜΜΕ τα οποία διαδραματίζουν τον κυρίαρχο πλέον ρόλο στη παραγωγή του πολιτικού προσωπικού και θέτουν την ατζέντα του κομματικού ανταγωνισμού. Μια διαδικασία πολιτικής καρτελοποίησης όπως έχει αναλυθεί στη διεθνή βιβλιογραφία, κρατικοποίησης και έχει εύστοχα αποδοθεί στην εγχώρια επιστημονική συζήτηση.  Στο πλαίσιο αυτό, τα βασικά κόμματα συγκλίνουν και μετακινούνται σε ένα «φαντασιακό» «Κέντρο» του πολιτικού φάσματος, το οποίο ωστόσο προσδιορίζεται από την πολιτική ηγεμονία του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος.

Επιτομή αυτής της νέας στρατηγικής των πολιτικών κομμάτων είναι οι οργανωτικές αλλαγές στο ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου την περίοδο 2004-2009 με την εισαγωγή μεταξύ άλλων της άμεσης διαδικασίας εκλογής Προέδρου, την εισαγωγή των φίλων, την υποβάθμιση του Συνεδρίου αλλά και του οργανωμένου κόμματος στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της πολιτικής, τη μετάλλαξή του δηλαδή σε ένα ουσιαστικά «κόμμα μη κόμμα». Οι συγκεκριμένες πρακτικές, αν και οδήγησαν στην πολιτική και εκλογική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ στις διπλές εκλογές το 2012, ωστόσο θωρούνται «αναγκαίες» από την κυρίαρχη ιδεολογία για την προσαρμογή των πολιτικών κομμάτων στην κατάσταση εξαίρεσης που κυριαρχεί στην ελληνική πολιτική σκηνή από τις απαρχές της οικονομικής κρίσης και χαρακτηρίζεται από την ανάγκη της απουσίας της κοινωνίας στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση της πολιτικής άρα και την υποβάθμιση της πολιτικής και των πολιτικών κομμάτων τάσεις που φαίνεται πως εντείνονται την εποχή του COVID 19.

Στο πλαίσιο αυτό, το βασικό θέμα που κυριάρχησε στο Συνέδριο του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ είναι η επιβεβαίωση της κυριαρχίας σε εσωκομματικό επίπεδο της «ομάδας» του νέου Προέδρου Ν. Ανδρουλάκη, με τη συμμετοχή «νέων» μελών και φίλων στις εσωκομματικές διαδικασίες, χωρίς ωστόσο να υπάρξει κάποια πολιτική απόφαση καθώς το Συνέδριο χαρακτηρίστηκε ως «οργανωτικό», μια αντιφατική διαδικασία η οποία υποβαθμίζει το Συνέδριο, καθώς η οργανωτική δομή του κόμματος έρχεται να υλοποιήσει την πολιτική ιδεολογία και στρατηγική.

Η ΝΔ με το Συνέδριο κατάφερε να επιβεβαιώσει την πολιτική κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης πτέρυγας με τη στήριξη της «Καραμανλικής» πτέρυγας στις κυβερνητικές επιλογές χωρίς ωστόσο να πετύχει την προσδοκώμενη συσπείρωση της βάσης λόγω της χαμηλής συμμετοχής των συνέδρων στις ψηφοφορίες. Επίσης, η επιλογή του Κ. Μητσοτάκη να «διορίσει» νέο γραμματέα του κόμματος πριν το Συνέδριο καταδεικνύει τη χαμηλή πολιτική βαρύτητα του Συνεδρίου.

Στον ΣΥΡΙΖΑ το Συνέδριο φαίνεται να είναι η ολοκλήρωση της πορείας «πασοκοποίησης» του κόμματος με τον ουσιαστικό οργανωτικό και πολιτικό του μετασχηματισμό.  Η υιοθέτηση της οργανωτικής δομής του «ανοιχτού» κόμματος με την εισαγωγή της άμεσης εκλογής και για τον Πρόεδρο με τη συμμετοχή και των φίλων αλλά και για την Κεντρική Επιτροπή μόνο από τα μέλη, ενισχύει την τάση Προεδροποίησης του κόμματος καθώς ο Πρόεδρος νομιμοποιείται από ένα ευρύτερο σε σχέση με την ΚΕ εκλογικό σώμα. Επίσης, η μη ανάλυση για τα αίτια της εκλογικής ήττας το 2019 σε συνδυασμό με την ουσιαστική ενσωμάτωση των πολιτικών του Μνημονίου, αλλά και την αποχή των 1/3 των οργανωμένων «παλαιών» μελών από τις εσωκομματικές διαδικασίες καταδεικνύουν την υποβάθμιση των οργανωτικών και πολιτικών λειτουργιών του κόμματος.

Συμπερασματικά, τα Συνέδρια των κομμάτων τα οποία προήγαγαν την αδιαμεσολάβητη σχέση μεταξύ της ηγεσίας και της κοινωνίας ως μια διεύρυνση της δημοκρατικής διαδικασίας ως ένα «πανηγύρι Δημοκρατίας» με τα λόγια του Α. Τσίπρα, ουσιαστικά κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση καθώς αφυδατώνουν την εσωκομματική ζωή, με τον περιορισμό της κοινωνίας στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση της πολιτικής αλλά και με την απουσία της στην ανάδειξη του πολιτικού προσωπικού. Αντίθετα προάγεται η τεχνοκρατική διαδικασία της πολιτικής, ο προσανατολισμός της στρατηγικής των κομμάτων με όρους εκλογικού marketing με την ουσιαστική υιοθέτηση των βασικών προταγμάτων της νεοφιλελεύθερης ατζέντας. Έτσι ο ιδιότυπος μετασχηματισμός του πολιτικών κομμάτων σε «κόμματα μη κόμματα» σε κόμματα «έκτακτης ανάγκης» φαίνεται πως αντιστοιχεί στην κυρίαρχη αντίληψη κρατικοποίησης με την υποβάθμιση της ιδεολογικής και προγραμματικής τους διάστασης και την αποκλειστική εστίαση στην υλοποίηση πολιτικών «έκτακτης ανάγκης» που φαίνεται πως διαμορφώνονται ως η νέα «κανονικότητα» στο ελληνικό κομματικό σύστημα.

*Ο Χρύσανθος Δημ. Τάσσης είναι Επίκουρος Καθηγητής με αντικείμενο Πολιτική Κοινωνιολογία και Ελληνικό Πολιτικό Σύστημα στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Email: ctassis@sp.duth.gr