Συντάξεις: Προβληματισμός για τις αυξήσεις μετά την απόφαση του ΣτΕ – Ποιες οι αλλαγές

Συντάξεις: Οι πέντε χθεσινές (4/10) αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για κομβικές μεταρρυθμίσεις στον νόμο Κατρούγκαλου έκαναν την αρχή για το νέο ασφαλιστικό, το οποίο θα φέρει αλλαγές σε επικουρικές, νέες κύριες συντάξεις και εισφορές ελεύθερων επαγγελματιών. Οι όποιες αλλαγές αποφασιστούν για το ύψος των σημερινών επικουρικών συντάξεων, θα συμπεριληφθούν στο νομοσχέδιο για την αλλαγή του καθεστώτος της επικουρικής ασφάλισης που θα αφορά τους νέους ασφαλισμένους, το οποίο και θα κατατεθεί τον Δεκέμβριο.

Πάντως, ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, ήδη προανήγγειλε ότι θα προχωρήσει σε «δίκαιες και συνετές» αλλαγές με βάση τις αποφάσεις της δικαιοσύνης, στηλιτεύοντας την προχειρότητα και την ιδεοληπτική προσέγγιση με τις οποίες νομοθέτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. «Θα σεβαστούμε απόλυτα τις αποφάσεις του ΣτΕ. Θα οικοδομήσουμε πάνω στις αποφάσεις της δικαιοσύνης ένα δίκαιο, βιώσιμο και ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Βρούτσης.

Επικουρικές συντάξεις

Σαρωτικές είναι οι αλλαγές που ζητά το ΣτΕ στις επικουρικές, καθώς κρίνει αντισυνταγματικό τον υπολογισμό τόσο των νέων επικουρικών όσο και τον επανυπολογισμό των παλαιών. Αυτό σημαίνει πως οι επικουρικές βρίσκονται πλέον στον… αέρα και το υπουργείο Εργασίας καλείται να νομοθετήσει ένα νέο σύστημα που θα κλείνει την καινούρια εκκρεμότητα. Ταυτόχρονα καταργούνται – όχι όμως αναδρομικά αλλά από τώρα και στο εξής δηλαδή από την καταβολή του ερχόμενου Νοεμβρίου – οι μειώσεις που επιβλήθηκαν σε 260.000 επικουρικούς συνταξιούχους το καλοκαίρι του 2016. Σε όλες τις νέες αποφάσεις του το ΣτΕ τραβάει «κόκκινες γραμμές» ως προς την αναδρομική αντισυνταγματικότητα για λόγους δημοσίου συμφέροντος και δημοσιονομικής ισορροπίας.

Υπενθυμίζεται πως το καλοκαίρι του 2016 μειώθηκαν οι συντάξεις 160.000 επικουρικών συνταξιούχων επειδή το άθροισμα του συνταξιοδοτικού εισοδήματός τους (άθροισμα κύριας και επικουρικής) ήταν πάνω από 1.300 ευρώ. Το ΣτΕ ξεκαθαρίζει πως δεν είναι «συνταγματικά ανεκτό» συνταξιούχοι να λαμβάνουν τελικά μετά τον επανυπολογισμό και τις περικοπές χαμηλότερη επικουρική σύνταξη από συνταξιούχους του ίδιου Ταμείου που έχουν καταβάλλει ίδιες ή χαμηλότερες εισφορές, απλώς επειδή λαμβάνουν υψηλή κύρια και υπερβαίνουν έτσι τον πήχη των 1.300 ευρώ.

Με το σκεπτικό αυτό έγινε δεκτό πως δεν μπορεί το ύψος της κύριας σύνταξης να καθορίζει το «ψαλίδι» στην επικουρική, δεδομένου ότι για κάθε μια από τις επικουρικές που κόπηκαν έχουν καταβληθεί υποχρεωτικώς από τους ασφαλισμένους αυτοτελείς εισφορές. Έτσι το ΣτΕ «γκρεμίζει» τις μειώσεις του 2016 σε 260.000 συνταξιούχους, που έχασαν έως και πάνω από 200 ευρώ το 2016. Τότε μειώθηκαν συντάξεις κυρίως πρώην μισθωτών του τ. ΙΚΑ, όπως επίσης τραπεζουπαλλήλων, εμπορουπαλλήλων κ.α. Η πλειοψηφία έχασε ποσά 100-200 ευρώ.

Υπενθυμίζεται πως το υπουργείο Εργασίας βρίσκεται ήδη σε τροχιά για ένα νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης, το οποίο θα έχει κυρίως κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα, το οποίο όμως προγραμματίζεται να εφαρμοστεί για τους νεοπροσλαμβανόμενους από το 2021 και μετά. Στο μεταξύ η αντισυνταγματικότητα θα «τρέχει» από τις καταβολές του ερχόμενου Νοεμβρίου. Αντισυνταγματικός όμως κρίνεται και ο τρόπος υπολογισμού των νέων επικουρικών, επηρεάζοντας κατ αρχήν περίπου 130.000 συνταξιούχους που συνταξιοδοτήθηκαν από το 2017 μέχρι και φέτος όπως και όλους όσοι θα συνταξιοδοτηθούν στο μέλλον.

Αναδρομικά και παλαιές κύριες

Με οριακή πλειοψηφία οι δικαστές του ΣτΕ κρίνουν συνταγματική την βάση επανυπολογισμού των κύριων συντάξεων (με σύγκριση τις συντάξεις του Δεκέμβρη 2014) γεγονός που κλείνει οριστικά κάθε πόρτα διεκδικήσεων, με βάση τις αντισυνταγματικές περικοπές του 2012, επί των επανυπολογισμένων παλαιών συντάξεων.

«Ο νομοθέτης επιρρίπτει το βάρος του στόχου εξασφαλίσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού όχι μόνον στους ασφαλισμένους και στους νέους συνταξιούχους, αλλά και στους παλαιούς συνταξιούχους» αναφέρεται στο επίμαχο σκεπτικό. Η κρίση αυτή του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έχει μεγάλη σημασία και για το εύρος των αναδρομικών που διεκδικούν οι παλαιοί συνταξιούχοι από τις περικοπές του 2012 στις κύριες συντάξεις. Από την στιγμή που το ΣτΕ δέχεται ως βάση επανυπολογισμού τις συντάξεις του 2014, που είχαν μέσα τους τις αντισυνταγματικές περικοπές του 2012, είναι σαν να νομιμοποιεί – λένε ειδικοί – στο διηνεκές τις παλαιές περικοπές δια της πλαγίου…

Χαρακτηριστικά σε μια από τις επίμαχες αποφάσεις αναφέρεται πως με τον επανυπολογισμό ο νομοθέτης επιφέρει «ουσιαστικά νέες περικοπές στις παλαιές συντάξεις, αντίστοιχες σε ύψος προς εκείνες που είχαν επέλθει με τους ν. 4051/2012 και 4093/2012 και είχαν κριθεί αντισυνταγματικές», με σκοπό να υλοποιήσει τη δέσμευση που αναλήφθηκε στο πλαίσιο του μνημονίου για αντιστάθμισμα των δημοσιονομικών επιπτώσεων από την προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ το 2015.

Για το πρόσφατο παρελθόν όμως το ζήτημα φαίνεται πως δεν είναι απλό. Μερίδα ειδικών «δείχνουν» το 10μηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου ως την πλέον ευάλωτη περίοδο και τοποθετούν εκεί την δικαίωση των αξιώσεων που δημιουργήθηκαν μετά το 2015 ειδικά για όσους έχουν ήδη καταθέσει αγωγές. Κατά άλλους εργατολόγους οι αξιώσεις για αναδρομικά παραμένουν ισχυρές για όλη την επίμαχη περίοδο δηλαδή από τον Ιούνιο του 2015 έως 31/12/2018 με το σκεπτικό ότι οι επανυπολογισμένες συντάξεις καταβάλλονται από τον περασμένο Γενάρη και όχι από τον Μάιο του 2016. Τρίτη άποψη είναι αυτή που υποστηρίζει πως η νέα απόφαση βάζει οριστικά τίτλους τέλους σε κάθε διεκδίκηση αναδρομικών.

Ποσοστά αναπλήρωσης

Αντισυνταγματικό κρίθηκε το ποσοστό αναπλήρωσης των νέων συντάξεων του νόμου Κατρούγκαλου. Οι σύμβουλοι Επικρατείας προσδιόρισαν την αντισυνταγματικότητα κυρίως στις μεγάλες συντάξεις και στους συνταξιούχους που έχουν πολλά χρόνια εργαστεί και φθάνουν στο ανώτατο πλαφόν αναπλήρωσης 46,8% για 42 χρόνια ασφάλισης. Με την απόφαση ανοίγει ο δρόμος για αυξήσεις στους συντελεστές αναπλήρωσης προκειμένου να ενισχυθεί η ανταποδοτική σχέση εισφορών-παροχών.

Κομβικό σημείο των αποφάσεων αποτελεί η επισήμανση ότι δεν έχουν αναδρομική ισχύ. Το δικαστήριο χάραξε «κόκκινη γραμμή» όσον αφορά την αναδρομικότητα της ισχύος των αποφάσεων, κρίνοντας ότι οι συνέπειες τους πρέπει να αρχίσουν από την ημέρα της δημοσίευσης τους. Και αυτό γιατί το δημοσιονονομικό κόστος που θα επωμιζόταν σε διαφορετική περίπτωση ο ΕΦΚΑ θα ήταν αστρονομικό.

Εισφορές

Νέο σύστημα εισφορών για 1,4 εκατομμύρια ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες καλείται να νομοθετήσει το υπουργείο Εργασίας, καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ η εισφοροδότησή τους στο 20% των αποδοχών τους. Από 1/1/2019 οι εισφορές υπολογίζονται μεν στο 13,33% αλλά μόνο για όσους δεν εμπίπτουν στην ελάχιστη κλίμακα, καθώς για αυτούς το 20% παραμένει σταθερό. Οι δικαστές έκριναν πως ο νομοθέτης είναι ελέυθερος να υπολογίζει τις εισφορές επί βάσεως, η οποία μαρτυρεί εισφοροδοτική ικανότητα, όπως είναι το πραγματοποιούμενο εισόδημα, αλλά πρέπει να καθορίζει το ύψος της εισφοράς σε επίπεδο που να διασφαλίζει την επάρκεια των συντάξεων χωρίς όμως να πλήττει υπέρμετρα το εισόδημα που παράγεται κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου.

Οι δικαστές ακυρώνουν τις υπουργικές αποφάσεις της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και «ανάβουν» έτσι το πράσινο φως για το νέο σύστημα που μελετά να καθιερώσει το υπουργείο Εργασίας στις εισφορές των μη μισθωτών, το οποίο θα είναι αποσυνδεδεμένο από το δηλωθέν στην εφορία εισόδημα.