Τοπική αναισθησία: Τα οφέλη της για τους ασθενείς

Η περιοχική – τοπική αναισθησία είναι ένα από τα διαθέσιμα είδη αναισθησίας που μπορεί να επιλέξει ένας αναισθησιολόγος για μία σειρά χειρουργικών επεμβάσεων αλλά και για την αντιμετώπιση του πόνου. Οι τεχνικές της περιοχικής αναισθησίας κερδίζουν διαρκώς έδαφος στην καθημερινή κλινική πρακτική, καθώς τα οφέλη που προσφέρουν είναι πολλαπλά.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνικές της περιοχικής αναισθησίας παρέχουν σημαντικά πλεονεκτήματα για ασθενείς με βελτίωση σε συγκεκριμένες εκβάσεις της χειρουργικής επέμβασης. Επίσης με την περιοχική αναισθησία μειώνεται η διάρκεια της μετεγχειρητικής νοσηλείας.

Τα παραπάνω ανέφερε στο Αθηναϊκό -Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η αναισθησιολόγος, γενική γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Περιοχικής Αναισθησίας (ESRA Hellas) Μόκα Ελένη, με αφορμή την Πανευρωπαϊκή Ημέρα Περιοχικής Αναισθησίας, στο πλαίσιο της οποίας θα πραγματοποιηθούν, σήμερα (26 Ιανουαρίου), ταυτόχρονα και με το ίδιο πρόγραμμα, επιστημονικές εκδηλώσεις σε 40 πόλεις (μεταξύ των οποίων η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη) 15 ευρωπαϊκών χωρών.

Η κ. Μόκα, σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εξήγησε τι είναι περιοχική αναισθησία, μίλησε για τις περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζεται, για τις ενδείξεις και τις αντενδείξεις, για τα πλεονεκτήματά της έναντι της γενικής αναισθησίας αλλά και για τις νεότερες εξελίξεις στις τεχνικές της.

Τι είναι περιοχική αναισθησία και τι είδη υπάρχουν;

Η περιοχική (τοποπεριοχική) αναισθησία αποτελεί ένα από τα διαθέσιμα είδη αναισθησίας που μπορεί να επιλέξει ένας αναισθησιολόγος. Σε αντίθεση με τη γενική (ολική) αναισθησία, κατά την περιοχική αναισθησία, με την επιλεκτική χορήγηση συγκεκριμένων φαρμάκων που ονομάζονται τοπικά αναισθητικά, καταστέλλεται η αντίληψη και μετάδοση αλγεινών ερεθισμάτων από τους ιστούς, με αποτέλεσμα να προκαλείται ελεγχόμενη και αναστρέψιμη απώλεια της αντίληψης επώδυνων ερεθισμάτων σε συγκεκριμένη περιοχή του σώματος, όπου εκτελείται για παράδειγμα μια χειρουργική επέμβαση, με τον ασθενή όμως να συνεχίζει να διατηρεί τη συνείδησή του. Με άλλα λόγια, μπορεί ένας ασθενής να παραμένει ξύπνιος και να χειρουργείται, για παράδειγμα, στο άνω ή κάτω άκρο (πχ κάταγμα), χωρίς όμως να αντιλαμβάνεται τον πόνο.

Κατά την περιοχική αναισθησία, ο αποκλεισμός των νευρικών ερεθισμάτων και κατ΄ επέκταση της αντίληψης του πόνου, της κίνησης, καθώς και του αυτόνομου νευρικού συστήματος μπορεί να γίνει σε διάφορα επίπεδα του περιφερικού νευρικού συστήματος από το νωτιαίο μυελό μέχρι τις νευρικές απολήξεις, ενώ τα είδη της περιοχικής αναισθησίας είναι τα ακόλουθα:

1. επιφανειακή αναισθησία 2. τοπική διήθηση 3. κεντρικοί νευραξονικοί αποκλεισμοί (επισκληρίδιος και υπαραχνοειδής – ραχιαία – συνδυασμένη) 4. ενδοφλέβιος περιοχική αναισθησία 5. αποκλεισμοί περιφερικών νεύρων, νευρικών στελεχών και πλεγμάτων νεύρων.

Σε ποιες χειρουργικές ή μη χειρουργικές περιπτώσεις επιλέγεται η περιοχική αναισθησία; Υπάρχουν αντενδείξεις για την χρήση της;

Η περιοχική αναισθησία μπορεί να εφαρμοστεί σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες χειρουργικών επεμβάσεων: γενικής χειρουργικής, ορθοπαιδικής, χειρουργικής θώρακα, αγγειοχειρουργικής, πλαστικής χειρουργικής, χειρουργικής παίδων, επεμβάσεις γυναικολογίας και μαιευτικής κτλ.

Σε ορισμένες περιπτώσεις πολύωρων επεμβάσεων ιδιαίτερα στην άνω κοιλιά ή τον θώρακα, οι περιοχικές τεχνικές μπορούν να συνδυαστούν με ελαφρά γενική αναισθησία, η οποία περιορίζει τις ανάγκες σε αναλγητικά και νευρομυϊκούς αποκλειστές. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ταχεία αφύπνιση του ασθενούς, με μικρότερη επιβάρυνση της καρδιάς και των πνευμόνων σε πολύωρες ή πολύ αιματηρές επεμβάσεις.

Ακόμη, σε επεμβάσεις ορθοπαιδικής, η περιοχική αναισθησία έχει ιδιαίτερη εφαρμογή, καθώς αποφεύγεται η γενική αναισθησία, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ασθενείς, των οποίων η υγεία είναι πιθανόν επιβαρυμένη.

Επίσης, οι τοποπεριοχικές τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν κατά την αντιμετώπιση όχι μόνο του οξέος, αλλά και του χρόνιου πόνου καλοήθους ή κακοήθους αιτιολογίας.

Σε γενικές γραμμές, η περιοχική αναισθησία αποτελεί ασφαλή αναισθητική τεχνική, υπό την προϋπόθεση ενδελεχούς γνώσης και διαρκούς πρακτικής άσκησης και εκπαίδευσης των αναισθησιολόγων. Εντούτοις, όπως κάθε ιατρική πράξη, έτσι και η περιοχική αναισθησία έχει και αντενδείξεις. Για παράδειγμα, κεντρικοί νευραξονικοί αποκλεισμοί (επισκληρίδιος ή ραχιαία) θα πρέπει να αποφεύγονται σε ασθενείς με διαταραχές του μηχανισμού πήξης, ενώ σε ασθενείς που λαμβάνουν αντιαιμοπεταλιακούς παράγοντες θα πρέπει να εφαρμόζονται με ιδιαίτερη προσοχή και τηρώντας τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το θέμα αυτό.

Έχει η περιοχική αναισθησία πλεονεκτήματα έναντι της γενικής;

Τις τελευταίες δεκαετίες, αρκετές μελέτες έχουν προσπαθήσει να προσδιορίσουν κατά πόσο η περιοχική αναισθησία προσφέρει πλεονεκτήματα έναντι της γενικής αναισθησίας, για παράδειγμα αν μειώνει την περιεγχειρητική θνητότητα και θνησιμότητα, με την τεκμηριωμένη -βασιζόμενη σε αποδείξεις – ιατρική πιθανότατα σχεδόν να το επιβεβαιώνει. Επιπρόσθετα, έχει διαπιστωθεί ότι η περιοχική αναισθησία προσφέρει ανώτερη αναλγησία σε σύγκριση με την αναλγησία με οπιοειδή, σημαντική μείωση του μετεγχειρητικού πόνου και καλύτερης ποιότητας μετεγχειρητική – περιεγχειρητική αναλγησία.

Επιπλέον, οι πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνικές περιοχικής αναισθησίας παρέχουν σημαντικά πλεονεκτήματα για πολλούς ασθενείς σε όλες τις ηλικιακές ομάδες με βελτίωση σε συγκεκριμένες εκβάσεις της χειρουργικής επέμβασης, όπως για παράδειγμα μείωση αναπνευστικών επιπλοκών κατά την περιεγχειρητική περίοδο, ελαχιστοποίηση θρομβώσεων, καρδιαγγειακή σταθερότητα, μυοκαρδιακή προστασία στεφανιαίων και βαρέως πασχόντων ασθενών, ταχύτερη κινητοποίηση των αρρώστων μετεγχειρητικά, ταχύτερη κινητοποίηση πεπτικού μετά από επεμβάσεις εντέρου, μείωση ποσοστών χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου και εν γένει ταχύτερη και καλύτερης ποιότητας ανάρρωση.

Για όλους τους παραπάνω λόγους μειώνεται η διάρκεια μετεγχειρητικής νοσηλείας των ασθενών, με πολλαπλά οφέλη για τον άρρωστο αλλά και τα συστήματα υγείας, λόγω ελάττωσης του συνολικού κόστους νοσηλείας.

Υπό τον όρο της σωστής διαχείρισής τους, οι διάφορες τεχνικές περιοχικής αναισθησίας αποτελούν πολύτιμα εργαλεία, που εξασφαλίζουν σχεδόν τέλεια περιεγχειρητική αντιμετώπιση του πόνου και μεγαλύτερο βαθμό ικανοποίησης των χειρουργικών ασθενών. Η περιοχική αναισθησία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην περιεγχειρητική ιατρική, δεδομένου ότι μπορεί να επιτύχει την καλύτερη δυνατή ισορροπία ανάμεσα στις κατάλληλες τεχνικές, την εφαρμογή εξοπλισμού προηγμένης τεχνολογίας, καθώς και τις βέλτιστες δόσεις φαρμάκων. Εντούτοις, η ασφαλής και αποτελεσματική χορήγηση περιοχικής αναισθησίας προϋποθέτει τη λεπτομερή γνώση της φαρμακολογίας των τοπικών αναισθητικών, της ανατομίας της προς αποκλεισμό περιοχής, αλλά και των διαφόρων τρόπων παροχής περιοχικής αναισθησίας, όσον αφορά την τεχνική, τις ενδείξεις, τις αντενδείξεις και τις τυχόν επιπλοκές, καθώς και τον τρόπο διαχείρισης και αντιμετώπισης αυτών.