Σουβλάκι: Ο “βασιλιάς” του γρήγορου φαγητού – Ελληνικό, όμως η φήμη του δεν γνωρίζει σύνορα

Σουβλάκι! Μία λέξη, τεράστια απόλαυση…

Ένα από τα διασημότερα ελληνικά εδέσματα είναι το σουβλάκι.

Ψημένα κομμάτια κρέατος, περασμένα σε μικρή ξύλινη σούβλα (καλαμάκι για πολλούς) σερβίρονται σε όλη την Ελλάδα.

Το σουβλάκι μπορεί να είναι ελληνικό, η φήμη του όμως δεν γνωρίζει σύνορα.

Στα ελληνικά πανηγύρια καθώς και σε πολλές υπαίθριες εκδηλώσεις εορταστικού χαρακτήρα συναντώνται πάντα ψησταριές με σουβλάκια να ψήνονται στη σειρά.

Σουβλάκι από τα βάθη της αρχαιότητας

Πρωτοπαρουσιάζεται στην Αρχαία Ελλάδα, καθώς ήταν γνωστό με την ονομασία «οβελίσκος» (από τη λέξη οβελός = σούβλα).

Αναφορά στο σουβλάκι γίνεται και από τον Αθήναιο στο έργο του «Δειπνοσοφιστές». Ο Ηγήσιππος στο Οψαρτυτικό του, δηλ. στον οδηγό μαγειρικής που έγραψε, αναφέρει ένα έδεσμα που λεγόταν κάνδαυλος και ήταν κάτι ανάλογο με το σημερινό σουβλάκι. Συνδύαζε κομμάτια από ψητό κρέας, πίτα, τυρί και άνηθο και σερβιριζόταν με ζουμί (Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, 12, 516d).

Το σουβλάκι από εντόσθια, σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, αναφέρεται σε ρωμαϊκά κείμενα του 1ου αιώνα μ.Χ. αλλά και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου μετά την Άλωση, μικροπωλητές πωλούσαν στους δρόμους εκτός από φρούτα ή λαχανικά, και σουβλάκι με πίτα. Η λέξη «σουβλάκι» προέρχεται από τη σούβλα που με τη σειρά της προέρχεται από το Λατινικό Subulus.

Τα συστατικά του

Χοιρινό κρέας, κοτόπουλο, κοτομπέικον και συνοδεία από πατάτες και σως… Πολλές οι επιλογές, ανάλογα με την προτίμηση του καθενός.

• Κρέας

Αποτελείται από κομμάτια χοιρινού κρέατος περασμένα σε μικρή ξύλινη σούβλα από καλαμιά τα οποία για να καταναλωθούν πρέπει να ψηθούν.

• Δευτερεύοντα συστατικά

Μπορεί να φτιαχτεί από κρέας κοτόπουλου, που αν συνδυαστεί με μπέικον, αποκαλείται “κοτομπέικον”. Μπορεί να συνδυαστεί με πίτα.

Σπανιότερα φτιάχνεται και από κρέας αρνιού. Στην Ελλάδα το αρνίσιο σουβλάκι (Ντονέρ) δεν είναι τόσο διαδεδομένο, όπως για παράδειγμα είναι στις ανατολικές χώρες (Τουρκία, Αίγυπτο).

Σε ορισμένες περιοχές της Νότιας Ελλάδας, αποκαλείται καλαμάκι (που του αποδίδεται στο υλικό κατασκευής της σούβλας), ενώ σε κάποιες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας αποκαλείται σουβλάκι (που του αποδίδεται λόγω ότι το κρέας διαπερνάται από σούβλα).

Σερβίρεται σε:

• μερίδες, συνοδευόμενο από διάφορα εδέσματα (πατάτες, κτλ), ή κάποιες σαλάτες.
• μονάδα, σαν σουβλάκι-καλαμάκι με κομμάτι ψωμιού
• τυλιχτό, τυλιγμένο σε πίτα ή μικρή μπαγκέτα (και παραγγέλνεται ως “σουβλάκι-καλαμάκι σε πίτα ή μπαγκέτα” μαζί με πατάτες, ντομάτα, κρεμμύδι, κέτσαπ και μουστάρδα, ενώ προαιρετικά μπορεί να προστεθεί κάποιο είδος σαλάτας σε μορφή σάλτσας (τζατζίκι, τυροκαυτερή, κηπουρού, αγγουρομαγιονέζα κλπ).
• σκεπαστό, με πίτα πάνω-κάτω και στη μέση το κρέας με όλους τους πιθανούς, προαναφερθέντες συνδυασμούς… με πατάτες, ντομάτα, κρεμμύδι, κέτσαπ και μουστάρδα, ενώ προαιρετικά μπορεί να προστεθεί κάποιο είδος σαλάτας σε μορφή σάλτσας (τζατζίκι, τυροκαυτερή, κηπουρού, αγγουρομαγιονέζα κλπ).

Το σουβλάκι στην Κύπρο

Στην Κύπρο, σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, η αναφορά στο έδεσμα γίνεται συνήθως στον πληθυντικό (εκτός και αν η αναφορά γίνεται για να καθοριστεί το κύριο υλικό, π.χ. κοτόπουλο σουβλάκι), καθώς στα σουβλατζίδικα σερβίρεται πάντοτε σε κυπριακή πίτα, η οποία (με το περιεχόμενό της) αποτελεί πλήρες γεύμα.

Η παραδοσιακή (κυπριακή) πίτα, εκτός από χοιρινά σουβλάκια, περιλαμβάνει ντομάτα, μαϊντανό και κρεμμύδι, ενώ συχνά μπαίνει αγγουράκι και ψιλοκομμένο λάχανο.

Αναφορικά με τα δευτερεύοντα συστατικά που συνοδεύουν τα σουβλάκια, υπάρχουν και ακόμη πιο τοπικές διαφοροποιήσεις, όπως για παράδειγμα το διαδεδομένο συνήθειο στη Λάρνακα να βάζουν στην πίτα και ταχίνι, και στη Λεμεσό να βάζουν και πίκλες.

Εκτός από χοιρινό, τα σουβλατζίδικα στην Κύπρο σήμερα προσφέρουν επίσης κοτόπουλο και σεφταλιά, τα οποία μπορούν να παραγγελθούν και σε συνδυασμό (π.χ. μια πίτα “μιξ”, η οποία περιέχει κατά το ήμισυ σουβλάκια και κατά το ήμισυ σεφταλιά), καθώς και άλλα είδη σχάρας, όπως χαλούμι ή μανιτάρια στην πίτα.

Το σουβλάκι-καλαμάκι αποτελεί θέμα εννοιολογικής διαμάχης μεταξύ των κατοίκων της Βορείου και της Νοτίου Ελλάδας. Αναφέρεται συχνά χιουμοριστικά ότι αν κάποιος στη Θεσσαλονίκη ζητήσει ένα «καλαμάκι», του προσφέρουν το αντικείμενο για τη κατάποση αναψυκτικών.

Το σουβλάκι στα εστιατόρια

Εκτός από το κλασσικό στα εστιατόρια φτιάχνονται και μεγαλύτερα σουβλάκια (μερίδες) που ανάμεσα στο κρέας υπάρχουν κομμάτια ντομάτας, πιπεριάς, κτλ, ενώ συνοδεύονται από πατάτες κατά το σερβίρισμά τους.

Σε ταβέρνες συναντάμε συνήθως σε μεταλλική σούβλα (κοντοσούβλι) το οποίο αποτελείται από εντόσθια αρνιού τυλιγμένα με άντερα αρνιού, που σερβίρονται ως μερίδα μαζί με πατάτες, σαλάτα και κάποια σως. Στο κοντοσούβλι κατά την παρασκευή του, πρέπει να πλένουμε πάρα πολύ καλά τόσο τα εντόσθια όσο και τα έντερα.

Εναλλακτικά υπάρχει και το “εξοχικό” που συνήθως είναι από κομμάτια χοιρινού ή βοδινού κρέατος.