Η καταγωγή του κουραμπιέ και το μακάβριο παρελθόν του μελομακάρονου

Οι λέξεις Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά και όλη η διάρκεια των γιορτών είναι συνδυασμένη στο μυαλό μας με γλυκά, φαγητά και ποτό. Οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα είναι πρώτα στις προτιμήσεις μας με διαφορά!

Ποια όμως είναι η ιστορία πίσω από τα δυο πιο παραδοσιακά γλυκά των γιορτών;

Ο ανατολίτικος κουραμπιές

Οι ανατολίτικες ρίζες του κουραμπιέ και το ‘μακάβριο’ παρελθόν του μελομακάρονου

Γλύκισμα που υπάγεται στην κατηγορία του μπισκότου και παρασκευάζεται από αλεύρι, βούτυρο, αμύγδαλα κατά περίπτωση και είναι πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρης. Είναι ένα από τα γλυκά που χαρακτηρίζουν την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων στην Ελλάδα, ενώ σε πολλές περιοχές της χώρας προσφέρεται στους προσκεκλημένους αμέσως μετά τη βάπτιση ενός παιδιού.

Ο κουραμπιές έλκει την καταγωγή του από την Περσία, όπου πρωτοεμφανίστηκε τον 7ο αιώνα, όταν η ζάχαρη διαδόθηκε στην περιοχή. Την πατρότητα του κουραμπιέ διεκδικεί και ο Λίβανος. Το γλύκισμα είναι διαδεδομένο στην Ελλάδα, την Τουρκία και τις Βαλκανικές χώρες. Ένα είδος κουραμπιέ με την ονομασία Πολβορόν (Polvorón) είναι διαδεδομένο στις ισπανόφωνες χώρες και το νότιο Τέξας.

Η λέξη «κουραμπιές» προέρχεται από την αλβανική kurabie ή gurabie (τουρκικά kurabiye και αραβικά qurabiya). Στην καθομιλουμένη «κουραμπιέ» αποκαλούμε τον νωθρό, τον μαλθακό ή τον ανόητο άνθρωπο. Στη στρατιωτική αργκό, «κουραμπιές» είναι ο απόλεμος στρατιώτης, αυτό που δεν μετέχει σε επιχειρήσεις, αλλά είναι αποσπασμένος σε γραφείο.

Στην ουσία το γλυκό αυτό είναι ένα δάνειο της Ανατολής από τις κουζίνες ζαχαροπλαστικής της Δύσης. Η τεχνική του μπισκότου, η ίδια ακριβώς που χρησιμοποιείται για τον κουραμπιέ αποτελεί ένα είδος μπισκότων που στα αγγλικά αποκαλούμε shortbread. Ποια όμως γλυκά κατατάσσονται σε αυτή την κατηγορία; Πρόκειται για μια τεχνική στην οποία τα βασικά συστατικά απαντούν στην παρακάτω εξίσωση. Ένα μέρος ζάχαρη, δύο μέρη βούτυρο και τρία μέρη αλεύρι. Η ανατολίτικη καταγωγή του κουραμπιέ βέβαια ζητά αιγοπρόβειο βούτυρο και αμύγδαλα κάτι που τα κάνουν ιδιαίτερα ξεχωριστά σε σχέση με τα ευρωπαϊκά μπισκοτάκια του είδους.

Οι ανατολίτικες ρίζες του κουραμπιέ και το ‘μακάβριο’ παρελθόν του μελομακάρονου

Η πιθανότερη εκδοχή της “άφιξης” του κουραμπιέ στην Ελλάδα, όπως και πολλών άλλων συνταγών είναι να έφτασαν στη χώρα με τις αποσκευές των προσφύγων από τη Μικρά Ασία και πιο συγκεκριμένα από τη Σμύρνη. Παρόλα αυτά το έθιμο του κουραμπιέ, πασπαλισμένου με ζάχαρη άχνη έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και όχι απαραίτητα μόνο κατά τη διάρκεια των γιορτών των Χριστουγέννων. Τα περισσότερα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας συνηθίζουν να ετοιμάζουν κουραμπιέδες σε κάθε “χαρά” στο σπίτι, όπως γάμο ή βάφτιση με το λευκό των γλυκισμάτων να συμβολίζει τη γιορτή και την ευχή για ευδαιμονία.

Η food blogger Funky Cook σημειώνει σχετικά με τους κουραμπιέδες: “Μπορεί βέβαια τους κουραμπιέδες να τους έχεις συνδέσει με την γιορτή των Χριστουγέννων, αλλά αν εξετάσουμε καλύτερα το πράγμα, οι κουραμπιέδες στην παράδοση και την λαογραφία μας είναι το απόλυτο γιορτινό γλύκισμα, που ψήνεται και σερβίρεται όλο τον χρόνο και όχι μόνο τα Χριστούγεννα, για παράδειγμα ο γαμήλιος κουραμπιές ή της βάφτισης αλλά και ο Πασχαλινός κουραμπιές, ειδικά στα νησιά οι κουραμπιέδες αποτελούν ένα γλύκισμα, με αρκετές παραλλαγές, παντός καιρού μαζί με τις αγαπημένες δίπλες!”

Οι κουραμπιέδες στην παράδοση και την λαογραφία μας είναι το απόλυτο γιορτινό γλύκισμα, που ψήνεται και σερβίρεται όλο τον χρόνο και όχι μόνο τα Χριστούγεννα, για παράδειγμα ο γαμήλιος κουραμπιές ή της βάφτισης αλλά και ο Πασχαλινός κουραμπιές

Τα μυστικά του καλού κουραμπιέ

Οι ανατολίτικες ρίζες του κουραμπιέ και το ‘μακάβριο’ παρελθόν του μελομακάρονου

Αναζητήσαμε τα μυστικά της συνταγής στο έμπειρο χέρι της Funky Cook που αναφέρει: “Διαβάζουμε συχνά για μυστικά σε μια συνταγή, πόσο μάλλον για την συνταγή για κουραμπιέδες!

– Οι κουραμπιέδες χρειάζονται καλό βούτυρο χωρίς δεύτερη σκέψη, πρόβειο ή αγελαδινό ή ακόμη και μια μίξη των δύο, παλαιότερα η γλίνα ήταν το βασικό συστατικό τους, χτύπημα καλό με την ζάχαρη, απαραίτητο!

– Το πρόβειο βούτυρο δίνει μια τραγανή υφή και αφράτη ενώ το αγελαδινό τύπου Κερκύρας πιο «μαλακή» σαν μπισκότο.

– Χρειάζονται ένα σωστά καβουρντισμένο αμύγδαλο, που το καλύτερο είναι να μπει ολόκληρο αλλιώς πολύ χοντροκομμένο.

– Το μπράντυ ή το Μεταξά, προσωπικά, το θεωρώ βασικό συστατικό μαζί με το μοσχοκάρυδο και το μαλακό αλεύρι.

Ο… πρόδρομος των φινετσάτων μακαρόν;

Οι ανατολίτικες ρίζες του κουραμπιέ και το ‘μακάβριο’ παρελθόν του μελομακάρονου

Όσες φορές και αν φέραμε στο μυαλό μας την εικόνα μελωμένων σπαγγέτι, η πραγματικότητα για την ιταλική καταγωγή του μελομακάρονου θα πρέπει να παραμείνει στη σφαίρα της φαντασίας. Για την ακρίβεια η καταγωγή των λέξεων μοιάζει να είναι εντελώς αντίστροφη. Φαίνεται λοιπόν πως τα ιταλικά μακαρόνια πρέπει να αναζητήσουν το όνομά τους σε ελληνικές ρίζες και εκ διαμέτρου αντίθετα συναισθήματα από εκείνα που προκαλεί σήμερα η λέξη μακαρόνι ή μελομακάρονο στους λιχούδηδες. Φαίνεται λοιπόν πως η λέξη προέρχεται από την ελληνική ” μακαρωνία“, ένα πιάτο που σέρβιραν κατά τη μεσαιωνική περίοδο στο νεκρώσιμο δείπνο.

Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “ μακαρία”, που δεν ήταν άλλο από την ψυχόπιτα, δηλαδή, ένα κομμάτι άρτου, στο σχήμα του μελομακάρονου, το οποίο το προσέφεραν μετά την κηδεία.

Στους νεότερους χρόνους ένα γλύκισμα που έμοιαζε με τη μακαρία βουτήχτηκε στο μέλι και γι αυτό ονομάστηκε μελομακάρονο. Οι Ιταλοί, έθνος με παράλληλο πολιτισμό, διατήρησαν τη λέξη μακαρωνία στη λέξη maccarone (: μακαρόνι).

Οι Έλληνες συνέχισαν, τουλάχιστον, για τρεις χιλιάδες χρόνια να χρησιμοποιούν λέξεις, όπως: μακάρι, μακάριος, μακαρίτης, μακαριστός και τελευταία, μακαρονάς, μακαρονάδα και άλλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1500 μ.Χ γίνεται γνωστό στη Γαλλία και αργότερα στην Αγγλία ένα αμυγδαλωτό μπισκότο, κάτι σαν το δικό μας “εργολάβο”, με το όνομα “ macaroon” ή μακαρόν.

Οι ανατολίτικες ρίζες του κουραμπιέ και το ‘μακάβριο’ παρελθόν του μελομακάρονου

Κι επειδή αυτά τα γλυκά είναι πάντα επιτυχημένα αν η συνταγή προέρχεται από κάποια παλιά, παινεμένη νοικοκυρά, ζητήσαμε από την food blogger Wonderfoodland να μας δώσει τα μυστικά για τα μελομακάρονα της δικής της μαμάς. “Μελομακάρονα της μανούλας μου, με συνταγή γραμμένη σε χιλιοκιτρινισμένο χαρτί τετραδίου με τους σχετικούς μαγειρικούς λεκέδες, και που τα φτιάχνω για πρώτη φορά. Ωραία βγήκαν, με έντονη την κανέλλα, το πορτοκάλι και το κονιάκ αλλά όταν τα φτιάχνει η μανούλα, όπως και να το κάνουμε, είναι πάντα τα καλύτερα!”.