Τι είναι το φαινόμενο “ψυχρή λίμνη” προκάλεσε τις καταρρακτώδεις βροχές

Μια “ψυχρή λίμνη” κρύβεται πίσω από τα επεισόδια βροχόπτωσης του Ιουνίου, ο οποίος ήταν ένας πολύ υγρός μήνας και μάλιστα, ο τρίτος πιο υγρός Ιούνιος από το 1930, δηλαδή από τότε που υπάρχουν μετρήσεις στη Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με τον καθηγητή Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεόδωρο Καρακώστα, ο όρος “ψυχρή λίμνη” περιγράφει τη συγκέντρωση ψυχρού αέρα στην ανώτερη ατμόσφαιρα, τη στιγμή που πολύ θερμές αέριες μάζες, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών του Απριλίου και του Μαϊου, συσσωρεύονται στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.

Καθώς, μάλιστα, ο βαρύς ψυχρός αέρας ασκεί πιέσεις για να κατεβεί χαμηλότερα και ο ελαφρύς θερμός αέρας ασκεί πιέσεις για να ανεβεί ψηλότερα, δημιουργήθηκαν συνθήκες αστάθειας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία καταιγίδας. Το φαινόμενο εντάθηκε ακόμη περισσότερο, λόγω της υψηλής υγρασίας από την υπερθέρμανση της Μεσογείου, αλλά και εξαιτίας του σχηματισμού “ωμέγα” στις αέριες μάζες. Εκείνος ευθύνεται για τη δημιουργία ενός αντικυκλώνα στην κορυφή του “Ω” και χαμηλού βαρομετρικού στη βάση του, πάνω από τη δική μας περιοχή. Αυτό, ουσιαστικά, καθυστέρησε τη μετακίνηση της αέριας μάζας, με συνέπεια η καταιγίδα να διαρκέσει περισσότερο.

“Οι συνθήκες αυτές μας έδωσαν τις έντονες βροχοπτώσεις τον Ιούνιο” εξηγεί ο κ. Καρακώστας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ. Παρουσιάζοντας στοιχεία από τις ποσότητες της βροχής που έπεσαν σε διάφορες περιοχές της βόρειας Ελλάδας, αναφέρει ότι την περισσότερη βροχή δέχτηκε η περιοχή της Ασπροβάλτας, με 261 χιλιοστά βροχής κατά τη διάρκεια του Ιουνίου. Ακολουθούν η Κασσανδρία με 197,6 χιλιοστά, η Νάουσα με 157,8, η Βέροια με 110,4, η Λάρισα με 105,2 και η Θεσσαλονίκη με 104,5. Χαμηλότερα στη λίστα με τις ποσότητες της βροχής βρίσκονται η Καλαμαριά με 96,4 χιλιοστά και ο Λαγκαδάς με 94.

Σε μια προσπάθεια να εξηγήσει τους λόγους των φαινομένων αυτών επισημαίνει ότι “το συνολικό ποσό βροχής που πέφτει δεν είναι περισσότερο από αυτό που δεχόμασταν τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο πέφτει σε λιγότερες ημέρες βροχής και επομένως πέφτει με πολύ μεγαλύτερη ραγδαιότητα. Αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί ένδειξη που σχετίζεται με τις κλιματικές μεταβολές”. Επομένως, κατά τον ίδιο, δεν μπορεί να αποκλειστεί το αίτιο των κλιματικών μεταβολών, αλλά συγχρόνως δεν μπορεί κανείς βάσιμα να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι βροχοπτώσεις οφείλονται αποκλειστικά σ’ αυτές.

Αρκετά θερμό έτος το 2018 – Ρεκόρ ζέστης τον Απρίλιο

Αναφερόμενος γενικά στα χαρακτηριστικά του καιρού κατά τη διάρκεια του 2018, μέχρι στιγμής, ο κ. Καρακώστας, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι το 2018, μέχρι στιγμής, φαίνεται να είναι ένα αρκετά θερμό έτος, με ρεκόρ κατά τον μήνα Απρίλη, ο οποίος ήταν ο πιο θερμός από το 1930 που υφίσταται το αρχείο του Μετεωρολογικού Σταθμού του Τομέα Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο δεύτερος πιο ζεστός Απρίλιος ήταν το 2016, ο τρίτος το 1947 και ο τέταρτος το 1950. Και ο μήνας Μάιος, επίσης, μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολύ ζεστός μήνας και σ’ αυτό έχουν συντελέσει πάρα πολύ οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Συγκεκριμένα ο Μάιος του 2018 ήταν ο 3ος πιο ζεστός μήνας από το 1930.

Πολλές βροχοπτώσεις στο πρώτο μισό του 2018

Από πλευράς βροχόπτωσης, ο καθηγητής Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σημειώνει ότι το 2018 έως τώρα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς ειδικά η Θεσσαλονίκη δέχτηκε το διάστημα αυτό συνολικά 397 χιλιοστά βροχής, ενώ ο μέσος όρος της περιόδου 1960-1990, με την οποία γίνεται η σύγκριση, διαμορφώθηκε σε 237 χιλιοστά. “Έχουμε ξεπεράσει τον μέσο όρο κατά 160 χιλιοστά. Η διαφορά αυτή είναι πολύ μεγάλη, και κυρίως οφείλεται στα τρία έντονα επεισόδια βροχόπτωσης που σημειώθηκαν μέσα στο Μάιο και τον Ιούνιο, που ανέδειξαν το Μάιο του 2018 τον πιο υγρό μήνα από το 1930 (ρεκόρ) με 148,7 χιλιοστά νερό. Ο 2ος πιο υγρός Μάιος για τη Θεσσαλονίκη ήταν του 1963 με 112 χιλιοστά, ο τρίτος του 1993 με 103 χιλιοστά και ο 4ος του 1934 με 102,6 χιλιοστά” προσθέτει ο κ. Καρακώστας.

Σε αυτό το ρεκόρ, όπως επισημαίνει, μεγάλη συμμετοχή έχει το βροχερό επεισόδιο της περιόδου  από τις 5 ως τις 11 Μαϊου καθώς στις 10 του μήνα σημειώθηκε το πρωτόγνωρο πλημμυρικό επεισόδιο στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης με 72 χιλιοστά νερού.

“Τα 72 χιλιοστά νερού σημαίνουν ότι είναι σαν να ρίχνουμε 72 κιλά νερό σε μια επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου ή 72 τόνους νερό σε ένα στρέμμα” υπογραμμίζει ο καθηγητής και τονίζει ότι “όταν σε μία μητροπολιτική περιοχή, όπως η Θεσσαλονίκη, πέφτει τόσο νερό, το περισσότερο από αυτό φεύγει σαν απορροή και δεν απορροφάται από τον υδροφόρο ορίζοντα ώστε να χρησιμοποιηθεί σε διαστήματα έλλειψης νερού”. Στο πλαίσιο αυτό αναφέρει ότι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν αυτές οι ποσότητες νερού, λέγοντας με νόημα: “οικονομία κάνουμε όταν έχουμε χρήματα. Όταν δεν έχουμε χρήματα δεν μπορούμε να βάλουμε τίποτε στην άκρη. Έτσι είναι και το νερό. Πρέπει να αποθηκεύουμε το νερό, όταν βρέχει και για να γίνει αυτό, ο μόνος τρόπος είναι η δημιουργία ταμιευτήρων”.