20 Οκτωβρίου 1982: Η μεγαλύτερη ποδοσφαιρική τραγωδία που κρύφτηκε στο παγωμένο χιόνι

Μια μεγάλη τραγωδία. Ένα κρυμμένο – επί 7 ολόκληρα χρόνια – μυστικό. Ένα γήπεδο που κάθε χρόνο κάθε τέλος Οκτωβρίου παρέμενε κλειστό για να μην πάνε οι συγγενείς και αφήσουν λουλούδια για τους ανθρώπους που έχασαν. Η μεγαλύτερη ποδοσφαιρική τραγωδία, 1,5 χρόνο μετά από εκείνη της θύρας 7 με πολλές ομοιότητες, συνέβη στη Μόσχα. Στο στάδιο "Λένιν" (νυν Λουζνίκι), σε ματς ευρωπαϊκής διοργάνωσης. Κι όμως, το καθεστώς της ΕΣΣΔ κατάφερε για εφτά ολόκληρα να σκεπάσει κάτω από το… χιόνι της Μόσχας το τραγικό γεγονός, που άφησε πίσω του εκατόμβη νεκρών.

Ήταν 20 Οκτωβρίου του 1982, ημέρα κατά την οποία η Σπάρτακ Μόσχας φιλοξενούσε την ολλανδική Χάρλεμ για τη δεύτερη φάση του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ. Στη Μόσχα είχε ξεκινήσει ο βαρύς χειμώνας και εκείνη την ημέρα φυσούσε μανιασμένα ο αέρας. Το χιόνι έπεφτε πυκνό και όλα ήταν παγωμένα. Οι Μοσχοβίτες που αποφάσισαν να πάνε στο "Λένιν" για να παρακολουθήσουν την αναμέτρηση δεν ξεπερνούσαν τους δέκα χιλιάδες. Δυστυχώς, δεν θα γύριζαν όλοι πίσω.

Λόγω της μικρής προσέλευσης, οι υπεύθυνοι του σταδίου «Λένιν» άνοιξαν μόνο την ανατολική κερκίδα, ενώ για λόγους ασφαλείας, όπως ανακοινώθηκε, είχε μείνει ανοιχτή μόνο μία θύρα εξόδου. 

Το μοιραίο γκολ

Το παιχνίδι όδευε προς το τέλος του και με τη Σπαρτάκ να βρίσκεται μπροστά στο σκορ 1-0, όταν οι οπαδοί της άρχισαν να αποχωρούν από το γήπεδο. Τα σκαλιά ήταν γεμάτα πάγο και γλιστρούσαν μπροστά στη μοναδική θύρα εξόδου. Σχεδόν όλοι οι Ρώσοι φίλαθλοι ήταν καθ΄ οδόν για να φύγουν, όταν η Σπαρτάκ σημείωσε και δεύτερο γκολ. Τότε κάποιοι προσπάθησαν να επιστρέψουν στο γήπεδο για να παρακολουθήσουν τους πανηγυρισμούς των παικτών. Αυτό έμελλε να ήταν το πιο μοιραίο γκολ που έχει σημειωθεί ποτέ στην ιστορία του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου.

"Θα ήταν καλύτερα να μην το είχα πετύχει ποτέ εκείνο το γκολ", θα δηλώσει αργότερα ο σκόρερ της Σπαρτάκ, Σεργκέι Σετσόφ.

Στην εξέδρα προκλήθηκε πανικός και συνωστισμός, καθώς οι αστυνομικοί δεν επέτρεψαν σε εκείνους που προσπαθούσαν να βγουν να αλλάξουν κατεύθυνση. Πολλοί έπεσαν στις σκάλες και ποδοπατήθηκαν. Εκατοντάδες φίλαθλοι υπέστησαν ασφυξία.

Ένα καλά κρυμμένο μυστικό

Η τραγωδία δεν έγινε αμέσως γνωστή. Την επομένη του αγώνα η μόνη πληροφορία που υπήρχε για το γεγονός μεταδόθηκε από την εφημερίδα «Vechernyaya Μoskva» ως εξής: «Χθες συνέβη ένα ατύχημα στο “Λένιν” έπειτα από ποδοσφαιρικό αγώνα. Υπήρχαν κάποιοι τραυματισμοί μεταξύ των φιλάθλων». Τα σοβιετικά ΜΜΕ τηρούσαν σιγή ιχθύος, προφανώς εκτελώντας εντολές από το καθεστώς.

Πλήρης η μυστικοπάθεια και στις σοβιετικές αρχές. Οι σοροί των θυμάτων παραδόθηκαν στους συγγενείς τους δεκατρείς μέρες αργότερα. Στις 8 Φεβρουαρίου 1983 έγινε μια δίκη, όπου μοναδικός υπεύθυνος θεωρήθηκε ο διευθυντής του γηπέδου, ο οποίος καταδικάστηκε σε 18μηνη καταναγκαστική εργασία.

Αργότερα και αφού διατάχθηκαν έρευνες ανακοινώθηκε πως 66 άτομα είχαν χάσει τη ζωή τους, ενώ για πολλά χρόνια δεν διεξάγονταν αγώνες στο «Λουζνίκι» περί τα τέλη του Οκτωβρίου, φοβούμενο το σοβιετικό καθεστώς τις αντιδράσεις των συγγενών των θυμάτων. Το 1989 ανεξάρτητη έρευνα ανέβασε τον αριθμό των νεκρών στους 340, ενώ η εφημερίδα «Sovetskiy Sport» αναφέρθηκε με κάθε λεπτομέρεια σε εκείνην την τραγωδία. 

"Τόσα πτώματα που θα μπορούσαν να γεμίσουν δύο γήπεδα τένις"

Ο Ολλανδός δημοσιογράφος Έντουιν Στρούις είχε ξεκινήσει αγώνα για τη διοργάνωση ματς μεταξύ των ομάδων που διασταύρωσαν εκείνη τη μοιραία ημέρα τα ξίφη τους για το Κύπελλο UΕFΑ, της Σπαρτάκ Μόσχας και της Χαάρλεμ. «Αρκετά χρόνια μετά μίλησα με τον πρώην επαγγελματία του τένις Αντρέι Τσεσνόκοφ και μου είπε πως είδε με τα μάτια του τόσα πτώματα που θα μπορούσαν να γεμίσουν δύο γήπεδα του τένις», είπε ο Στρούις σε μια συνέντευξη που είχε παραχωρήσει προς δεκαετίας. Και συνέχισε εξηγώντας πώς του ήρθε η ιδέα να διοργανώσει φιλικό αγώνα μεταξύ της Σπάρτακ Μόσχας και της Χάρλεμ: 

«Τον περασμένο Οκτώβριο συνειδητοποίησα πως σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 25 χρόνια από εκείνο το τραγικό γεγονός και πως αν θέλαμε να κάνουμε κάτι θα έπρεπε να γίνει τώρα. Άρχισε με ένα e-mail που έστειλα στον εκπρόσωπο της Σπαρτάκ, Βλαντιμίρ Σεβτσένκο και στο μέλος της διοίκησης Βικτόρια Ζίπιντι γιατί δεν γνωρίζαμε αν ο σύλλογος ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί. Εκείνοι όμως έδειξαν τόσο ενθουσιασμό ώστε ταξίδεψα τον Ιανουάριο στη Μόσχα για να συζητήσουμε τις λεπτομέρειες». 

Τον αγώνα του 1982 ο Στρούις τον είχε παρακολουθήσει από την τηλεόραση, αγνοώντας φυσικά για την τραγωδία που είχε ακολουθήσει. 

«Ήταν το σπουδαιότερο παιχνίδι στα 118 χρόνια ιστορία της Χάρλεμ. Παρακολουθήσαμε τον αγώνα σε μεγάλη οθόνη στο αθλητικό κέντρο της πόλης. Μόλις επτά χρόνια αργότερα, το 1989 μάθαμε τι ακριβώς συνέβη σ΄ εκείνο το ματς». Πράγματι, ακόμα και οι παίκτες της ολλανδικής ομάδας έμαθαν για το τι είχε συμβεί μερικά μέτρα… δίπλα τους εφτά ολόκληρα χρόνια μετά.

Το παρακάτω βίντεο είναι ένα μικρο αφιέρωμα στην τραγωδία με στιγμιότυπα και από τον αγώνα: