To δικαίωμα να είσαι «offline» μετά τη… δουλειά

Τι καλύτερο από λίγες στιγμές χαλάρωσης στο σπίτι μετά τη δουλειά με μια ταινία ή ένα βιβλίο; Μακριά από το κινητό και τα επαγγελματικά μέιλ. Ακούγεται ιδανικό. Αλλά μάλλον είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό. Το κινητό των εργαζομένων τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα συχνά δεν σταματά να χτυπάει, ακόμη και εκτός ωραρίου εργασίας. Ένα μέιλ του διευθυντή, ένα τηλεφώνημα πελάτη, μια υπενθύμιση για ένα σημαντικό ραντεβού, αρκούν για να διαταράξουν την ηρεμία των λίγων ωρών που μένουν ελεύθερες μετά τη δουλειά. «Η μόνιμη διαθεσιμότητα διά τηλεφώνου αποτελεί παράγοντα που επιτείνει το άγχος και είναι απόρροια της γενικότερης ψηφιοποίηση της καθημερινότητας» αναφέρει στη Deutsche Welle ο ψυχίατρος Μάζντα Άντλι. «Μπορεί επίσης να συνδέεται με την εμφάνιση διάφορων ασθενειών» συμπληρώνει ο ίδιος υπογραμμίζοντας ιδίως την περίπτωση του λεγόμενου «burnout».

Offline… εκ του νόμου 

Στη Γαλλία από τον Ιανουάριο το κοινοβούλιο της χώρας θέσπισε νόμο που απαγορεύει την αποστολή μέιλ εκτός ωραρίου εργασίας από τον εργοδότη προς τους εργαζομένους. Προς το παρόν η συγκεκριμένη απαγόρευση αφορά μόνο εταιρείες που απασχολούν πάνω από 50 εργαζομένους αλλά αναλογικά ενδέχεται να γενικευθεί σε όλες τις εργασιακές σχέσεις. Σύμφωνα με τον γαλλικό νόμο οι εργοδότες «οφείλουν να σέβονται τις ελεύθερες ώρες, καθώς και την προσωπική και οικογενειακή ζωή των εργαζομένων». Και στην Ισπανία τους τελευταίους μήνες έχει ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος γύρω από το ίδιο θέμα. Σύμφωνα με πρόταση νόμου που κατέθεσε η σοσιαλιστική αντιπολίτευση, θα πρέπει να θεσμοθετηθεί το δικαίωμα των εργαζομένων να παραμένουν «offline» μετά το πέρας του νόμιμου ωραρίου εργασίας. «Η Ισπανία δεν πρέπει να μείνει ουραγός στην Ευρώπη σε αυτόν τον τομέα» τόνισε πρόσφατα ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Ισπανικού Σοσιαλιστικού και Εργατικού Κόμματος Όσκαρ Γκαλεάνο. 

Στη Γερμανία η σχετική συζήτηση έχει ξεκινήσει από το 2011. Τότε κάποιες εταιρείες συμφώνησαν στη σύνταξη ενός δικού τους κώδικα εργασιακής συμπεριφοράς με στόχο τη μείωση του άγχους των εργαζομένων. Ήδη σε κάποιες μεγάλες εταιρείες, όπως η Volkswagen, απαγορεύεται η αποστολή μέιλ από τον κεντρικό διακομιστή της εταιρείας στους εργαζομένους. Ωστόσο αντίστοιχες πρακτικές στη Γερμανία είναι απόρροια της διακριτικής ευχέρειας κάποιων εργοδοτών και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν νομική υποχρέωση.

Εργοδοτική υποχρέωση ή διακριτική ευχέρεια; 

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Bόλφγκανγκ Σπίτα, τόσο σοβαρά θέματα δεν θα πρέπει να εναπόκεινται στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε εργοδότη. Τέτοιου είδους κώδικες με περιορισμένο πεδίο εφαρμογής δεν λύνουν το πρόβλημα. Επίσης συχνά παρατηρούνται φαινόμενα διακρίσεων μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών μισθωτών. Όπως αναφέρει για παράδειγμα ο Β. Σπίτα, στην Telekom πράγματι το Σαββατοκύριακο απαγορεύονται τα επαγγελματικά μέιλ, όμως αυτή η απαγόρευση αφορά μόνο τους μόνιμους υπαλλήλους. Οι ελεύθεροι συνεργάτες οφείλουν να είναι πάντα διαθέσιμοι μέσω τηλεφώνου. Για τον γερμανό ειδικό πάντως ακόμη και η απαγόρευση των επαγγελματικών μέιλ διά νόμου στη Γερμανία, σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο, δεν είναι σίγουρο ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη. Από τη δική του εμπειρία με ασθενείς που πάσχουν από υπερκόπωση δεν είναι λίγοι εκείνοι που παραδέχονται ότι προτιμούν να απαντούν σε επαγγελματικά μέιλ ακόμη και το Σαββατοκύριακο προκειμένου να έχουν λιγότερα εισερχόμενα μηνύματα στο επαγγελματικό «mailbox» το πρωί της Δευτέρας. 

Η νομική άποψη 

Τέλος, από νομική άποψη το γερμανικό εργατικό δίκαιο εδώ και χρόνια ρυθμίζει ρητά ότι κανείς δεν υποχρεούται να εργάζεται πέρα από το συμβατικά κατοχυρωμένο ωράριο εργασίας. Ερμηνευτικά θα μπορούσε να συναχθεί ότι κατά συνέπεια κανείς δεν υποχρεούται επίσης να είναι διαρκώς σε κατάσταση διαθεσιμότητας στο τηλέφωνο ή τα μέιλ του. Πολλοί Γερμανοί εργαζόμενοι όμως φοβούνται ότι μια τέτοια άρνηση ενδέχεται να οδηγήσει ακόμη και σε απόλυσή τους. Όπως αναφέρει όμως ο ειδικός σε θέματα εργατικού δικαίου Γιοχάνες Κλάσεν, ακόμη και μια τέτοια απόλυση θα ήταν δυνατόν να καταγγελθεί από τον εργαζόμενο ως καταχρηστική. Εντούτοις, όπως σημειώνει ο γερμανός ειδικός, συχνά είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που κάνουν πίσω και δεν στρέφονται κατά του εργοδότη τους σε τέτοιες περιπτώσεις με αποτέλεσμα να μην προασπίζουν τα δικαιώματά τους. «Για να κινηθεί νομικά κάποιος εργαζόμενος ως μεμονωμένο άτομο απαιτεί τεράστια δύναμη», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά. 

Πηγή: Deutsche Welle