Γονιμότητα: Σύμμαχός της η κρυοσυντήρηση ωαρίων και σπερματοζωαρίων

Τη δυνατότητα συντήρησης της γονιμότητας τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν, αλλά για διαφόρους λόγους ή δεν μπορούν ή το αναβάλουν, παρέχει η κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα της κρυοβιολογίας, αλλά και της εξωσωματικής γονιμοποίησης, καθώς τόσο τα ωάρια γυναικών όσο τα σπερματοζωάρια ανδρών μπορούν να κρυοσυντηρηθούν και να χρησιμοποιηθούν αργότερα για τεκνοποίηση. Τα παραπάνω επισημάνθηκαν από τους ειδικούς σε ενημερωτική ημερίδα, που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Γονιμότητας 2016 από το Σωματείο Υποστήριξης Γονιμότητας “Κυβέλη” και την Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Embryolab.

Η κρυοσυντήρηση σπερματοζωαρίων

“Από το σύνολο των ζευγαριών που επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, ποσοστό 25% δεν θα τα καταφέρουν να πετύχουν κύηση μετά από χρονικό διάστημα ενός έτους. Ο ανδρικός παράγοντας ευθύνεται αποκλειστικά για περίπου το 40% των περιπτώσεων, ενώ συμμετέχει σε άλλο ένα ποσοστό 20% μαζί με τη σύντροφο. Ενας άνδρας θεωρείται υπογόνιμος, όταν το σπερμοδιάγραμμα δείξει έναν ή περισσότερους παράγοντες χαμηλότερους των φυσιολογικών τιμών. Στους άνδρες που αντιμετωπίζουν κάποιο βαθμό δυσκολίας συστήνεται από τους ειδικούς η κρυοσυντήρηση και η φύλαξη σπέρματος για μελλοντική χρήση. Υπάρχει περίπτωση ένας γόνιμος άνδρας να περάσει στο φάσμα της υπογονιμότητας. Μερικοί από τους παράγοντες είναι το κάπνισμα και το αλκοόλ, η παχυσαρκία, η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, η παρουσία κηρσοκήλης, η λήψη χημειοθεραπευτικών φαρμάκων κλπ” επισημαίνει η κλινική εμβρυολόγος, Μάρθα Μωυσίδου, αναφερόμενη στο θέμα της συντήρησης της γονιμότητας στον άνδρα.

Όπως εξηγεί η κ. Μωυσίδου, η συντήρηση της γονιμότητας στον άνδρα γίνεται με τη διατήρηση της βιωσιμότητας των σπερματοζωαρίων δια της μεθόδου της κρυοσυντήρησης. Εφαρμόζεται από εξειδικευμένο και έμπειρο εργαστηριακό προσωπικό στα θέματα κρυοβιολογίας και τα δείγματα μπορούν να διατηρηθούν για αρκετό χρονικό διάστημα και να χρησιμοποιηθούν μεταγενέστερα σε προσπάθεια τεκνοποίησης. Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας ή κρυπτοσπερμίας η βιοψία όρχεων μπορεί να καθορίσει αν είναι δυνατό να ληφθούν σπερματοζωάρια από τον όρχι και στη συνέχεια να κρυοσυντηρηθούν με παρόμοια τρόπο.

“Με την κρυοσυντήρηση σπέρματος διαφυλάσσεται η γονιμότητα και αυξάνονται οι πιθανότητες ενός υπογόνιμου άνδρα να γίνει βιολογικός πατέρας στο μέλλον” επισημαίνει η κ Μωυσίδου.

Η κρυοσυντήρηση σπέρματος βρίσκει κλινική εφαρμογή εδώ και πολλά χρόνια και έχει δώσει τη δυνατότητα σε πολλούς άνδρες να αποκτήσουν παιδιά ακόμη και μετά από θεραπείες που προκαλούν μόνιμη ή παροδική απώλεια της γονιμότητάς τους. Πρόκειται για μια διαδικασία απλή, που ξεκινά με συλλογή σπέρματος με αυνανισμό. Ακολουθεί έλεγχος και επεξεργασία του δείγματος με ειδικά κρυοπροστατευτικά υλικά και στη συνέχεια το δείγμα περνά από διαδικασία σταδιακής μείωσης της θερμοκρασίας μέχρι τους -196 βαθμούς Κελσίου και φυλάσσεται σε δοχεία υγρού αζώτου που είναι ειδικά διαμορφωμένα γι’ αυτό τον σκοπό.

Ποιοί άνδρες μπορούν να επωφεληθούν;

Από την κρυοσυντήρηση σπέρματος μπορούν να επωφεληθούν: ενήλικοι άνδρες ή έφηβοι που υπόκεινται σε θεραπεία καρκίνου ή σε θεραπεία η οποία μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική τους ικανότητα, καθώς και άνδρες που υπόκεινται σε χειρουργική επέμβαση, η οποία μπορεί να προκαλέσει παροδικές αλλαγές στην αναπαραγωγική λειτουργία τους. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η κρυοσυντήρηση γίνεται πριν από την έναρξη της θεραπείας ή της χειρουργικής επέμβασης.

Επίσης από τη κρυοσυντήρηση σπέρματος μπορούν να επωφεληθούν άνδρες (όπως καλλιεργητές γης, γεωπόνοι, κηπουροί, εργάτες, αστυνομικοί, στρατώτες) που εκτίθενται σε τοξικούς παράγοντες (πχ φυτοφάρμακα , λιπάσματα , ζιζανιοκτόνια, χρωστικές, προϊόντα επεξεργασίας πετρελαίου) ή βιώνουν έκθεση των όρχεων σε υψηλές θερμοκρασίες λόγω καθιστικής ζωής (πχ οδηγοί φορτηγών ή ταξί, υπάλληλοι γραφείου). Επιπλέον μπορούν να επωφεληθούν και άνδρες με ιστορικό ολιγοασθενοσπερμίας.

Η κρυοσυντήρηση ωαρίων

Η κρυοσυντήρηση ωαρίων αποτελεί σύγχρονο σύμμαχο στη διατήρηση της γυναικείας γονιμότητας, καθώς είναι μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις των τελευταίων ετών στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Σήμερα η συντήρηση της γυναικείας γονιμότητας θεωρείται εφικτός στόχος, καθώς το 95% των ωαρίων που μπαίνουν στη διαδικασία της κρυοσυντήρησης με τη μέθοδο της υαλοποίησης, επιβιώνουν μετά την απόψυξη και μπορούν να μπουν σε διαδικασία γονιμοποίησης επιτυγχάνοντας ποσοστά αντίστοιχα των φρέσκων ωαρίων.

“Χάρη στην εξέλιξη των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και ειδικά της κρυοσυντήρησης ωαρίων, οι γυναίκες σήμερα μπορούν να καθορίζουν οι ίδιες την αναπαραγωγική τους προοπτική χωρίς την πίεση της ηλικίας” επισημαίνει ο γυναικολόγος αναπαραγωγής Χρήστος Παππάς.

“Η διαδικασία της μεθόδου αυτής περιλαμβάνει τη διέγερση των ωοθηκών με γοναδοτροπίνες (ενέσιμα φάρμακα) για την παραγωγή πολλαπλού αριθμού ωαρίων. Πριν την έναρξη της θεραπείας γίνεται απαραίτητος έλεγχος(λήψη ιατρικού ιστορικού, υπερηχογράφημα, αιματολογικός έλεγχος) για τον καθορισμό πρωτοκόλλου και δοσολογίας των φαρμάκων. Υπάρχουν διαφορετικά πρωτόκολλα διέγερσης με συνηθέστερο σήμερα το βραχύ, που απαιτεί ολιγοήμερη θεραπεία. Στο τέλος της θεραπείας πραγματοποιείται η διαδικασία της ωοληψίας (συλλογής ωαρίων) υπό μέθη και η κρυοσυντήρησή τους με τη μέθοδο της υαλοποίησης. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου συσχετίζεται άμεσα τόσο με την ποσότητα όσο και με την ποιότητα των ωαρίων που συλλέγονται. Είναι γνωστό ότι και οι δυο σημαντικές αυτές παράμετροι επιβαρύνονται με την ηλικία. Η μέθοδος θεωρείται απόλυτα ασφαλής και ελεγχόμενη καθώς η πιθανότητα σοβαρών παρενεργειών από φάρμακα και επιπλοκών κατά την ωοληψία είναι μηδαμινή” εξηγεί ο κ. Παππάς.

Ποιές γυναίκες μπορούν να επωφεληθούν;

Από την κρυοσυντήρηση ωαρίων μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά οι γυναίκες που ακολουθούν θεραπείες επιβαρυντικές για τη γονιμότητά τους, πχ όπως η χημειοθεραπεία. Συχνά οι γυναίκες αυτές βρίσκονται αντιμέτωπες με το ενδεχόμενο να χάσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα παροδικά ή μόνιμα μετά τη θεραπεία τους. Στις περιπτώσεις αυτές η κρυοσυντήρηση γίνεται πριν την έναρξη της θεραπείας.

Επίσης μπορούν να επωφεληθούν γυναίκες με ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης. Επειδή αυτές οι γυναίκες, κατά κανόνα, διαθέτουν μικρό απόθεμα ωαρίων, αντιμετωπίζουν νωρίτερα διεργασίες μείωσης της γονιμότητάς τους. Αν όμως κρυοσυντηρήσουν έγκαιρα τα ωάριά τους η ενδεχόμενη πρόωρη εμμηνόπαυση δεν επηρεάζει τη δυνατότητά τους να γίνουν μητέρες.

Μπορούν ακόμη να επωφεληθούν γυναίκες οι οποίες για επαγγελματικούς ή κοινωνικούς λόγους μεταθέτουν την τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία. Επειδή έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται από την ηλικία των 35 και ακόμη περισσότερο από την ηλικία των 40, η δυνατότητα της κρυοσυντήρησης ωαρίων σε ηλικίες υψηλής γονιμότητας, τις απαλλάσσει από την πίεση της ηλικίας και της επιλογής κατάλληλου συντρόφου.

Τέλος από την κρυοσυντήρηση ωαρίων μπορούν να επωφεληθούν γυναίκες που για λόγους ηθικής προσέγγισης δεν επιθυμούν να κρυοσυντηρήσουν έμβρυα ή να παραχθούν υπεράριθμα έμβρυα από την προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης. Με αυτόν τον τρόπο, έχουν τη δυνατότητα να συντηρήσουν τα πολύτιμα ωάριά τους, χωρίς να κλονίσουν την ηθική τους προσέγγιση. Παράλληλα, εξασφαλίζουν τη δυνατότητα να επαναλάβουν προσπάθεια, χωρίς να χρειάζεται να υποβάλλονται σε νέες θεραπείες διέγερσης.