Έρευνες για τις θεραπευτικές δυνατότητες στην ανοσοογκολογία

Κεντρική θέση στη θεματολογία του πρόσφατου Συνεδρίου Ογκολογίας τους ESMO (European Society of Medical Oncology) στην Κοπεγχάγη είχαν οι εξελίξεις στην ανοσοθεραπεία. Η εν λόγω κατηγορία θεραπείας που βασίζεται στη χρήση μονοκλονικών αντισωμάτων, θεωρείται το μέλλον στην αντιμετώπιση του καρκίνου και η αρχή έχει ήδη γίνει με το μελάνωμα και τον καρκίνο του πνεύμονα.

Μεταξύ των σημαντικών ανακοινώσεων στο συνέδριο, το ενδιαφέρον των επιστημόνων προσέλκυσε και η θεραπεία atezolizumab, η οποία πρόσφατα εγκρίθηκε ως νέα θεραπεία για τη συγκεκριμένη νόσο από τον αμερικανικό οργανισμό FDA.

Στο πλαίσιο του συνεδρίου ομάδα ελλήνων δημοσιογράφων είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον κ. Χαράλαμπο Καλόφωνο, Καθηγητή Παθολογίας – Ογκολογίας, Διευθυντή του Ογκολογικού Τμήματος της Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείο Πατρών (ΠΓΝΠ) ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων ότι: «Στο φετινό ESMO παρουσιάστηκαν εντυπωσιακά αποτελέσματα κυρίως στον τομέα των ανοσοθεραπειών, σε διάφορους καρκίνους, αλλά ιδιαίτερα στον καρκίνο του πνεύμονα. 

Οι ανοσοθεραπείες είναι θεραπείες οι οποίες δεν στοχεύουν άμεσα στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, αλλά στο να ενεργοποιήσουνε ουσιαστικά την άμυνα του οργανισμού να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τη νόσο. Φάρμακα τα οποία έχουν διαφανεί, σε αυτό το Συνέδριο, ότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά αφορούν σε μονοκλωνικά αντισώματα, δηλαδή πρωτεΐνες οι οποίες είτε στοχεύουν ειδικά ένα συγκεκριμένο αντιγόνο, που μπορεί να εκφράζεται στα καρκινικά κύτταρα ή να παράγεται από τα καρκινικά κύτταρα, είτε στοχεύουν έναν υποδοχέα στα αμυντικά κύτταρα του οργανισμού που λέγονται λεμφοκύτταρα.

Σε αυτό το Συνέδριο ανακοινώθηκε ότι τα μονοκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν στον υποδοχέα PD-1, όπως και στο συνδέτη του PD-1 (PD-L1), ο οποίος εκφράζεται τόσο στα καρκινικά, όσο και στα κύτταρα του ανοσοποιητικού, επιτυγχάνουν ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα σε ασθενείς με διάφορους όγκους. Και συγκεκριμένα θα αναφερθούμε στο μόριο atezolizumab, μονοκλωνικό αντίσωμα, το οποίο στοχεύει το μόριο PD-L1».

Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις στο συνέδριο, η πρώτη μελέτη φάσης ΙΙΙ του PD-L1 αναστολέα atezolizumab σε ασθενείς με μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα δείχνει σημαντική βελτίωση στην επιβίωση σε σύγκριση με την κλασική χημειοθεραπεία.

«Ο στόχος αυτής της θεραπείας είναι να επιτρέψει στο ανοσοποιητικό σύστημα να ελέγξει και ενδεχομένως, να εξαλείψει την ανάπτυξη του καρκίνου κι έτσι το atezolizumab μπορεί να είναι χρήσιμο και για άλλες μορφές της νόσου», δήλωσε ο ερευνητής δρ Fabrice Barlesi, του Multidisciplinary Oncology and Therapeutic Innovations Deparment at Aix-Marseille University and the Assistance Publique Hôpitaux της Μασσαλίας.

Στη μελέτη OAK εντάχθηκαν 1.225 ασθενείς και κατά την προκαταρκτική ανάλυση των δεδομένων από 850 ασθενείς, οι ερευνητές είδαν βελτίωση κατά 27% στη συνολική επιβίωση στους ασθενείς που έλαβαν azetolizumab σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν θεραπεία με docetaxel, ανεξάρτητα από τα επίπεδα εμφάνισης PD-L1 και συμπεριλαμβανομένων των ασθενών με έκφραση PD- L1 χαμηλότερα του 1%.Όταν οι ασθενείς ταξινομήθηκαν ανάλογα με το επίπεδο PD-L1, η συνολική επιβίωση ήταν 59% μεγαλύτερη μεταξύ των ασθενών στο υψηλότερο επίπεδο έκφρασης PD-L 1 που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με azetolizumab, σε σύγκριση με την ίδια ομάδα που έλαβε αγωγή με την κλασική θεραπεία με docetaxel.

Ωστόσο, ακόμη και σε ασθενείς χωρίς έκφραση PD-L1, υπήρχε μια σημαντική βελτίωση κατά 25% στη συνολική επιβίωση με atezolizumab σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν την κλασική θεραπεία. Επίσης οι βελτιώσεις στη συνολική επιβίωση ήταν παρόμοια σε ασθενείς με πλακώδη και μη πλακώδη ιστολογία.

Όπως αναφέρει ο κ Καλόφωνος «Το εντυπωσιακό είναι ότι οι ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο των πνευμόνων που είχαν υψηλά επίπεδα PD-L1 έκφρασης παρουσίασαν αύξηση επιβίωσης κατά 11,5 μήνες, και διάμεση συνολική επιβίωση 20.5 μηνών, ενώ ακόμα και οι ασθενείς με χαμηλή έκφραση του PD-L1 επέδειξαν στατιστικά και κλινικά σημαντικό όφελος στη συνολική επιβίωση. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι σε μια ομάδα προθεραπευμένων ασθενών διπλασιάστηκε η μέση επιβίωση, το οποίο αποτελεί ιδιαιτέρως σημαντικό κλινικό επίτευγμα, δεδομένου ότι η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα αγγίζει το ένα έτος με τις διαθέσιμες εγκεκριμένες θεραπείες».

Και συμπληρώνει ότι «Ένα άλλο σημείο που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι το προφίλ ασφάλειας της νέας αυτής θεραπείας. Όλες οι θεραπείες και όλα τα φάρμακα έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όμως η θεραπεία με atezolizumab σχετίζεται λίγοτερο συχνά με λευκοπενία, αναιμία και ναυτία, παρενέργειες κοινές της χημειοθεραπείας. Επιπροσθέτως, η αλλωπεκία είναι ασυνήθης με το atezolizumab, παράμετρος εξαιρετικά σημαντική για την ψυχολογία των ασθενών.Από τα δεδομένα των μελετών διαφαίνεται ότι το προφίλ ασφάλειας της νεάς αυτής θεραπευτικής προσέγγισης είναι πολύ καλά ανεκτό από τους ασθενείς, και καλύτερα διαχειρίσιμο από τον θεράποντα ογκολόγο συγκριτικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες των χημειοθεραπευτικών.»

Καρκίνος Πνεύμονα

Ο πρωτοπαθής καρκίνος του πνεύμονα είναι μια συχνή κακοήθεια και οι οφειλόμενοι σε αυτόν θάνατοι ξεπερνούν τους θανάτους από οποιαδήποτε άλλη κακοήθεια παγκοσμίως. Αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτου από καρκίνο για τους άνδρες από το 1960 και έπειτα, και έχει υποσκελίσει τον καρκίνο του μαστού ως αιτία καρκινικού θανάτου για τις γυναίκες μετά τη δεκαετία του 1990. Μέχρι και σήμερα, η πρόληψη και η διακοπή του καπνίσματος αποτελούν τις κύριες μεθόδους με στόχο τη μείωση της θνητότητας από αυτόν το τύπο καρκίνου.

Όμως η επίπτωση καθώς και η θνητότητα του καρκίνου του πνεύμονα συνεχίζουν να αυξάνονται παγκοσμίως. Σε χώρες όπου υπάρχουν αποτελεσματικές αντικαπνιστικές καμπάνιες, η επίπτωση της νόσου στους άνδρες παρουσιάζει σημάδια κάμψης. Μεταξύ των χωρών της Ευρώπης το 2013, η θνητότητα στον ανδρικό πληθυσμό μειώθηκε κατά 6% , σε σχέση με το 2009, ενώ η θνητότητα μεταξύ των γυναικών παρουσιάζει αύξηση κατά 9% και προσεγγίζει τα ποσοστά θνητότητας των ανδρών.

Ο Μη Μικροκυτταρικός Καρκίνος του Πνεύμονα (ΜΜΚΠ) αντιστοιχεί στο 85-90% όλων των περιπτώσεων καρκίνου πνεύμονα. Το κύριο αίτιο του καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνισμα, και ευθύνεται για το 80% των περιπτώσεων. H παρατηρούμενη διακύμανση της συχνότητας της νόσου μεταξύ των διαφόρων χωρών εν πολλοίς αντικατοπτρίζει το βαθμό και την έκταση της επιδημίας του καπνίσματος σε κάθε χώρα.

Έχουν ταυτοποιηθεί και άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η έκθεση στον αμίαντο, το αρσενικό, το ραδόνιο και οι μη σχετιζόμενοι με τον καπνό αρωματικοί πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες, ενώ έχουν προταθεί μερικές ενδιαφέρουσες υποθέσεις σχετικά με τη συσχέτιση της εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα και της έκθεσης στη περιβαλλοντική ρύπανση.

Η πενταετής επιβίωση εξαρτάται σημαντικά από το στάδιο της διάγνωσης και κυμαίνεται από 52% έως 24% και 4% για εντοπισμένη, τοπικά προχωρημένη και μεταστατική νόσο αντίστοιχα. Συνολικά η πενταετής επιβίωση για τον καρκίνου του πνεύμονα παραμένει τα τελευταία χρόνια χαμηλή και είναι περίπου 16%, πολύ χαμηλότερη από αυτή άλλων συχνότερων καρκινωμάτων, συμπεριλαμβανομένων αυτών του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη. Η μεγάλη αυτή διαφορά στη θνητότητα μεταξύ του καρκίνου του πνεύμονα και των άλλων συχνών κακοηθειών έχει ποικίλες εξηγήσεις.

Ο καρκίνος του πνεύμονα διαγιγνώσκεται συνήθως σε προχωρημένο στάδιο, ενώ μέχρι τώρα δεν υπάρχει ευρέως διαδεδομένη μέθοδος μαζικού ελέγχου του πληθυσμού με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, και τέλος ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια εξαιρετικά ετερογενή νόσο.

Μέχρι πρόσφατα αρκούσε ο διαχωρισμός μεταξύ Μη Μικροκυτταρικού και Μικροκυτταρικού Καρκίνου του Πνεύμονα, ώστε να επιλεγεί η θεραπευτική προσέγγιση. Και επιπλέον όλοι οι ασθενείς με ΜΜΚΠ, αντιμετωπίζονταν με τον ίδιο τρόπο ανεξάρτητα του ιστολογικού υπότυπου.