Έχει σκοπό τη συστηματική παραγωγή επίσημων στατιστικών, καθώς και τη διενέργεια στατιστικών ερευνών οι οποίες:
- αφορούν όλους τους τομείς της δραστηριότητας του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα,
- υποστηρίζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, χάραξης και αξιολόγησης πολιτικών της Κυβέρνησης και των φορέων του Δημοσίου (δείκτες αξιολόγησης),
- υποβάλλονται σε διεθνείς φορείς σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της χώρας και,
- αφορούν στο γενικό κοινό ή κατηγορίες χρηστών στατιστικών στοιχείων στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό της νόμο, είναι Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή με νομική προσωπικότητα (Ν.Π.Δ.Δ.) και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλη διοικητική αρχή. Η λειτουργία της υπάγεται στον έλεγχο της Βουλής των Ελλήνων.
Με το Ν.Δ. 3627/1956 οργανώνεται η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος. Με το Π.Δ. 224/1986 συνιστάται η Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (Γ.Γ. ΕΣΥΕ), υπαγόμενη στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Με τον Ν.2392/1996 ρυθμίζονται θέματα πρόσβασης της Γ.Γ. ΕΣΥΕ σε διοικητικές πηγές και διοικητικά αρχεία και θέματα στατιστικού απορρήτου.
Το 2010 τίθεται σε ισχύ ο νέος στατιστικός Νόμος 3832/2010, οποίος τροποποιήθηκε με τους 3842/2010, 3899/2010, 3943/2011, 3965/2011, 4047/2012 και 4072/2012. Περισσότερα για την ιστορία και τους σταθμούς της Στατιστικής Υπηρεσίας από το 1828, οπότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη απογραφή πληθυσμού, στη διεύθυνση: http://www.statistics.gr/el/history
Η Ελληνική Στατιστική Αρχή συλλέγει στατιστικά στοιχεία που αφορούν τον πληθυσμό (είναι υπεύθυνη για την διεξαγωγή της απογραφής πληθυσμού κάθε 10 χρόνια), την υγεία και την κοινωνική ασφάλιση, την απασχόληση και την ανεργία, την εκπαίδευση κλπ. Χρήση των στατιστικών στοιχείων που συλλέγει κάνουν τόσο το ελληνικό κράτος, όσο και διεθνείς οργανισμοί, όπως η UNESCO, ο Ο.Η.Ε., ο Ο.Ο.Σ.Α., αλλά και επιχειρήσεις, επιστήμονες και απλοί πολίτες.
Η ΕΛΣΤΑΤ απασχολεί 740 εργαζόμενους στην κεντρική και στις 50 αποκεντρωμένες υπηρεσίες (Υπηρεσίες Στατιστικής Νομών – ΥΣΝ), σε διάφορες περιφέρειες και νομούς της Ελλάδας και εδρεύει στον δήμο Πειραιώς, στην συμβολή των οδών Πειραιώς 46 και Επονιτών, με ταχυδρομικό κώδικα 185 10.