Όταν οι 30 υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ συναντήθηκαν στο Βουκουρέστι τον Νοέμβριο για να σχεδιάσουν τα περαιτέρω βήματα βοήθειας στην Ουκρανία και τους περιφερειακούς παράγοντες υπό την πίεση της Ρωσίας, υπήρξε μια αξιοσημείωτη υπουργική απουσία: η Γαλλία.
Η Γαλλίδα υπουργός Εξωτερικών Κατρίν Κολονά ήταν μαζί με τον πρόεδρο Μακρόν σε επίσημη επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν κατάφερε να φτάσει στο Βουκουρέστι.
Για τους Ευρωπαίους συμμάχους, ειδικά τα ανατολικά κράτη που βρίσκονται πιο κοντά στην πρώτη γραμμή, ήταν ένας ακόμη λόγος να ανησυχούν για τη γαλλική πολιτική στην Ουκρανία και για το αν είναι ένας αδύναμος κρίκος στη δυτική συμμαχία που ενίσχυε το Κίεβο ενάντια στη ρωσική εισβολή.
Δύο ημέρες μετά τη συνάντηση του Βουκουρεστίου, σε συνεντεύξεις σε γαλλικά και αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, ο Μακρόν ανακάτεψε τα μηνύματά του για την Ουκρανία, προσθέτοντας την αγανάκτηση που γίνεται όλο και πιο δημόσια σε ορισμένες πρωτεύουσες της Ανατολικής Ευρώπης.
Από τη μια ήταν στο Κίεβο να αποφασίσει πότε θα διαπραγματευτεί με τη Μόσχα, είπε ο Μακρόν, αλλά από την άλλη επανέλαβε τα σχόλια που ζητούσαν εγγυήσεις ασφαλείας για τη Ρωσία όταν έρθει η ημέρα της διαπραγμάτευσης.
Το επίσημο ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS έκανε retweet τις δηλώσεις του.
«Ω FFS (for fuck’s sake)», έγραψε στο Twitter ο πρώην πρόεδρος της Εσθονίας Τόμας Χέντρικ Ίλβες, συμπυκνώνοντας τη γενική αίσθηση πολλών από τους ανατολικούς συμμάχους της Γαλλίας.
Η απάντηση της Ουκρανίας ήταν γρήγορη και ωμή. Ο κορυφαίος βοηθός του προέδρου Ζελένσκι, Μικαΐλο Ποντολιάκ, είπε ότι ο κόσμος χρειάζεται εγγυήσεις ασφαλείας από τη Ρωσία και όχι το αντίστροφο.
Τέτοια σχόλια έχουν κάνει τους νατοϊκούς συμμάχους της Γαλλίας στην Ανατολική Ευρώπη και τη Βαλτική να θυμώνουν και να είναι επιφυλακτικοί με τις προθέσεις του Μακρόν, παρά το γεγονός ότι το Παρίσι παρέχει σημαντική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, δήλωσαν διπλωμάτες και πρώην πολιτικοί.
Η ενόχληση μεταξύ των ανατολικών συμμάχων έχει υπονομεύσει την πολιτική ατζέντα του Μακρόν να ενισχύσει την ευρωπαϊκή «στρατηγική αυτονομία» χωριστά από την – υπό την ηγεσία των ΗΠΑ – ομπρέλα του ΝΑΤΟ, με συνέπεια να εμπιστεύονται πλέον περισσότερο τις Ηνωμένες Πολιτείες για την άμυνά τους.
Ένας ανατολικοευρωπαίος διπλωμάτης είπε ότι ο Μακρόν είχε «παρεξηγήσει» τη Ρωσία μια φορά και ο φόβος ήταν ότι θα το έκανε ξανά.
Κληθείς από δημοσιογράφους να απαντήσει στους επικριτές σχετικά με τα τελευταία σχόλιά του για τη Ρωσία, ο Μακρόν είπε στο περιθώριο συνόδου κορυφής της ΕΕ στην Αλβανία: «Δεν νομίζω ότι πρέπει να το κάνουμε μεγάλο θέμα και να δημιουργήσουμε αντιπαραθέσεις εκεί που δεν υπάρχουν».
Και πρόσθεσε: «Πάντα έλεγα ότι στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στο τέλος θα υπάρξουν εδαφικά ζητήματα και ανήκουν στους Ουκρανούς και θα υπάρξουν ζητήματα συλλογικής ασφάλειας για ολόκληρη την περιοχή».
Το γραφείο του Μακρόν δεν απάντησε αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό αυτού του άρθρου.
Μη μιλάς ποτέ δυνατά
Γάλλοι διπλωμάτες και αξιωματούχοι της προεδρίας υπογραμμίζουν ότι η Γαλλία δεν απέφυγε ποτέ να παράσχει πολιτική, στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια στο Κίεβο και ότι ο Μακρόν συμβουλεύτηκε επανειλημμένα τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πριν ασχοληθεί με τον Πούτιν.
Αλλά η συζήτηση του Μακρόν για εγγυήσεις ασφαλείας έχει εξοργίσει επίσης στενούς δυτικούς συμμάχους που τη θεωρούν ακατάλληλη σε μια εισβολή που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες Ουκρανούς, ερήμωσε πόλεις και άφησε εκατομμύρια στο χειμωνιάτικο κρύο και σκοτάδι.
“Στην εξωτερική πολιτική, δεν πρέπει ποτέ να τα λες όλα φωναχτά. Το να έχεις δίκιο δεν αρκεί”, έγραψε στο Twitter ο Ζεράρ Αρο, πρώην πρεσβευτής της Γαλλίας στην Ουάσιγκτον, χωρίς να αναφέρει τον Μακρόν ονομαστικά, αλλά προσθέτοντας έναν αιχμηρό “αναστεναγμό” στο τέλος.
«Πρέπει να το πεις την κατάλληλη στιγμή, διαφορετικά κινδυνεύεις να καταλήξεις στο αντίθετο από αυτό που ήθελες», είπε.
Αφού εκνεύρισε την Ουκρανία και τους Ανατολικοευρωπαίους όταν είπε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας επανεκλογής του ότι η Ρωσία δεν πρέπει να «ταπεινωθεί», ο Μακρόν στράφηκε με μια ευρέως εγκωμιαστική ομιλία στα Ηνωμένα Έθνη τον Σεπτέμβριο λέγοντας ότι οι ουδέτερες χώρες ήταν συνένοχοι παραμένοντας σιωπηλοί για τη σύγκρουση. Η Γαλλία είχε επίσης εντείνει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία και τη δημοσιοποίησε.
Άδραξε τη στιγμή
Κατά κάποιο τρόπο, τα διφορούμενα μηνύματα δεν προκάλεσαν έκπληξη.
Η ραχοκοκαλιά της εξωτερικής πολιτικής του Μακρόν από το 2017 ήταν η ανάληψη πρωτοβουλιών και η αντιπαράθεση. Τα σχόλιά του το 2019 ότι το ΝΑΤΟ ήταν «εγκεφαλικά νεκρό» δεν προκάλεσαν κρίση στη συμμαχία, αλλά προκάλεσαν μια εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με την αποστολή της.
Ο Μακρόν σπάνια αντιστρέφει τα σχόλια που έχει κάνει. Προσπαθεί να εξηγήσει, να πείσει τους συνομιλητές του ότι έχει δίκιο και να επιδείξει την ικανότητά του στη διεθνή σκηνή, λένε συνεργάτες του.
Είναι τυπικά ενεργητικός, του αρέσει να αντιμετωπίζει περίπλοκα ζητήματα και έχει ταλέντο να εκμεταλλεύεται τη στιγμή.
Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός επικριτών και συμμάχων βλέπουν την ώθησή του στη Ρωσία ως το κύριο λάθος του στην εξωτερική πολιτική.
Σημειώνουν πώς παρέμεινε αμέτοχος όταν πρόκειται για την πιθανότητα μιας απόλυτης ρωσικής ήττας, για την οποία οι εικασίες έχουν αυξηθεί μετά από μια σειρά ρωσικών εδαφικών απωλειών σε μια ουκρανική αντεπίθεση από το καλοκαίρι.
Στα μάτια των δορυφόρων της πρώην σοβιετικής εποχής της Μόσχας στην Ανατολική Ευρώπη, η Ρωσία πρέπει να ταπεινωθεί, ώστε να μην απειληθεί ποτέ ξανά η εδαφική τους ακεραιότητα. Αλλά ο Μακρόν πιστεύει ότι οποιαδήποτε ρωσική ήττα πρέπει να αντιμετωπίζεται σωστά, με το βλέμμα στην ιστορία.
Αυτός ο συλλογισμός απολαμβάνει συναίνεσης στη Γαλλία, όπου τα σχολεία διδάσκουν ότι η Συνθήκη των Βερσαλλιών που τερμάτισε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο επιβάλλοντας συντριπτικές οικονομικές και εδαφικές κυρώσεις στη Γερμανία τροφοδότησε την πικρία και άνοιξε το δρόμο για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ανατολικοευρωπαίοι, ωστόσο, φοβούνται ότι ο διάλογος του Μακρόν με τον Πούτιν τον κάνει χρήσιμο για έναν Ρώσο ηγέτη που βλέπει την Ουάσιγκτον ως πηγή της δυτικής δύναμης και τον Μακρόν ως εργαλείο για να προκαλέσει ανησυχία στο ΝΑΤΟ και να εκμεταλλευτεί τυχόν γαλλογερμανικές διαιρέσεις.
Ανώτερος Ρώσος διπλωμάτης είπε ότι ο Μακρόν ξεχώριζε επειδή είχε όραμα και επιθυμία να διατηρήσει τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας αντί να κόψει τους δεσμούς όπως προφανώς ήθελαν άλλοι.
Από την έναρξη της προεδρίας του το 2017, ο Μακρόν επεδίωξε έναν στρατηγικό «διάλογο» με τη Ρωσία. Προσκάλεσε τον Πούτιν στις ανακτορικές αίθουσες των Βερσαλλιών. Ο συμβολισμός ενθάρρυνε και κολάκευε τον Πούτιν, αλλά δεν έδωσε ουσιαστικές ανακαλύψεις.
Παρ’ όλα αυτά, ο Μακρόν επιδίωξε επίμονα να διατηρήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τον Πούτιν, πιο πρόσφατα για να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας γύρω από ένα πυρηνικό εργοστάσιο πρώτης γραμμής στη νότια Ουκρανία που χτυπήθηκε επανειλημμένα από βομβαρδισμούς.
Χωρίς ορατά αποτελέσματα.
Και παρόλο που ο Μακρόν είπε πριν από το ταξίδι του στην Ουάσιγκτον ότι θα μιλήσει με τον Πούτιν τις «επόμενες ημέρες», καμία κλήση δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη.