Ο Ελαιώνας από εστία βιομηχανικής νέφωσης θα γίνει μια όαση ζωής

Καθώς ο κόσμος βαδίζει στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η Αθήνα λύνει ακόμη τις εκκρεμότητες που της άφησε ο 20ός. Είκοσι επτά χρόνια πέρασαν από τότε που το ΥΠΕΧΩΔΕ διαφήμιζε ότι «ο Ελαιώνας από εστία βιομηχανικής νέφωσης θα γίνει μια όαση ζωής». Είχαν προηγηθεί εξαγγελίες 20 ετών, ρυθμιστικά σχέδια, προεδρικά διατάγματα για το συμμάζεμα της περιοχής που έμειναν στα χαρτιά. Σήμερα η πόλη ετοιμάζεται να μεγαλώσει με όχημα τη Διπλή Ανάπλαση που ξεκινώντας από τον Βοτανικό θα δώσει περιβαλλοντικές και κυκλοφοριακές ανάσες στη Δυτική Αθήνα.

Η εικόνα του Ελαιώνα, εκεί όπου στην αρχαιότητα δέσποζε ο θρυλικός ελαιώνας των Αθηνών, ένα τοπίο με ανεπανάληπτη γοητεία, όπως περιέγραφαν περιηγητές και ιστοριογράφοι, είναι αποκαρδιωτική. Εγκαταλελειμμένα εργοστάσια, παράγκες, ρυπογόνες εγκαταστάσεις, κενά οικόπεδα γεμάτα σκουπίδια, υγρά λύματα, σωροί από μπάζα και ανομία συνθέτουν ένα απωθητικό σκηνικό. Λειτουργώντας ιστορικά σαν ένα χωνευτήρι δραστηριοτήτων που δεν «ταίριαζαν» στην καλή πλευρά της πόλης, όπως μάντρες υλικών, χυτήρια, αποθήκες, αμαξοστάσια, πρακτορεία μεταφορών έγινε τελικά μια «μαύρη τρύπα» σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από την Ακρόπολη.

Οι δεκαετίες αδιαφορίας δημιούργησαν στην έκταση των περίπου 9.500 στρ., την οποία μοιράζονται πέντε δήμοι, μια άτυπη συγκέντρωση, με αβέβαιο θεσμικό καθεστώς. Ενα περίπλοκο «ψηφιδωτό» γης με μία συνοικία όλη κι όλη εγκλωβισμένη ανάμεσα σε μάντρες και αποθήκες.

Περιβαλλοντική ανάσα

Το περιβαλλοντικό πρόσημο του Βοτανικού θα αλλάξει με τη Διπλή Ανάπλαση, καθώς το πράσινο θα αντιστοιχεί σχεδόν στο 50%. Μπορεί η πλέον εμβληματική ανάπτυξη να είναι η νέα υπερσύγχρονη αρένα ποδοσφαίρου, όμως τα συνοδά έργα θα βάλουν τις βάσεις για το ολικό λίφτινγκ της περιοχής, που με ορίζοντα το 2026 θα μετατραπεί σε έναν μητροπολιτικό πόλο αθλητισμού και ψυχαγωγίας. Με την προκήρυξη του διαγωνισμού για το νέο γήπεδο του Παναθηναϊκού, για το οποίο αναμένονται προσφορές στις 13 Δεκεμβρίου, ο χρόνος μετρά πια αντίστροφα για την «απελευθέρωση» της λεωφόρου Αλεξάνδρας από το υφιστάμενο γήπεδο. Οταν οι πύλες του νέου γηπέδου ανοίξουν, τότε αυτό θα κατεδαφιστεί και τη θέση του θα πάρει ανοιχτός χώρος πρασίνου.

Ανοιχτή ροή για πεζούς

Η κίνηση των επισκεπτών και θεατών θα γίνεται με ανοιχτούς διαδρόμους και έξυπνα μέσα κινητικότητας. Για την ασφαλή εξυπηρέτηση όσων φτάνουν με το μετρό, θα κατασκευαστεί υπόγεια διάβαση σύνδεσης του υφιστάμενου σταθμού «Ελαιώνας» με τον διάδρομο ροής πεζών που θα συνδέει το νότιο μέτωπο της Ιεράς Οδού με την περιοχή Ανάπλασης. Οσο για τη στάθμευση οχημάτων, δεδομένου ότι θα απαιτούνται κατά τους αγώνες 1.807 θέσεις, θα κατασκευαστούν εντός γηπέδου 325, ενώ το κτίριο του Ερασιτέχνη θα διαθέτει ακόμη 125. Οι υπόλοιπες θα καλυφθούν με θέσεις σε κοντινό οικοδομικό τετράγωνο ή εντός ακινήτων σε απόσταση ως 200 μ.

Λύση στην κυκλοφοριακή ασφυξία

Με 97 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, ο Δήμος Αθηναίων θα υλοποιήσει, παράλληλα, έργα πρασίνου και διαμόρφωσης κοινόχρηστων χώρων. Περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, 7.822 μ. διάνοιξης και διεύρυνσης δρόμων, 7.822 μ. διαμόρφωσης κοινόχρηστων χώρων (πεζοδρόμια, νησίδες, δενδροφυτεύσεις), 2.200 μ. ανάπλασης και κατασκευής ποδηλατοδρόμου.

Θα αποδώσει σε κοινή χρήση εντός της περιοχής ανάπλασης 138.500 τ.μ. εκ των οποίων 101.875 τ.μ. θα είναι αμιγώς χώροι πρασίνου, καθώς και επιπλέον 235.600 τ.μ. κοινόχρηστο χώρο πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή. Θα αποδοθούν σε κοινή χρήση και 92.200 τ.μ., τα οποία καταλαμβάνονται σήμερα από το Ναυτικό Οχυρό, εκ των οποίων 74.000 τ.μ. αφορούν αμιγώς χώρους πρασίνου. Η μελέτη για το έργο των υποδομών βαίνει προς ολοκλήρωση, προκειμένου άμεσα να δημοπρατηθεί.

Σε συνδυασμό με τις οδικές υποδομές, τον υπερ-κόμβο των ΚΤΕΛ που είναι στα σκαριά και την αποφόρτιση του Ελαιώνα από χιλιάδες φορτηγά που κινούνται καθημερινά σε στενά και χωματόδρομους για να βγουν στον Κηφισό, η ανάπλαση θα βελτιώσει την κυκλοφοριακή εικόνα του πιο επιβαρυμένου άξονα της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τις ώρες αιχμής στον Κηφισό, που στέφεται πρωταθλητής στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, οι διελεύσεις ξεπερνούν τις 16.000 την ώρα. Πλέον ο άξονας έχει γίνει απροσπέλαστος ακόμα και σε άλλοτε ήρεμες ώρες, με τα βαρέα οχήματα να αποτελούν επιβαρυντικό παράγοντα, κάνοντας ακόμη πιο δυσκίνητη την κατάσταση, όταν χρειαστεί π.χ. κάποιο όχημα να απομακρυνθεί ή να γίνει διαχείριση συμβάντος.

Οι 350 μεταφορικές επιχειρήσεις μετακομίζουν στη Φυλή

Η εξέλιξη του Ελαιώνα σε έναν άτυπο μεταφορικό πόλο για την πρωτεύουσα ξεκίνησε ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου. Τότε πρόσφυγες κυρίως ξεκινώντας από μικρές παράγκες εγκατέστησαν τις πρώτες μεταφορικές δραστηριότητες. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 η κατασκευή των εθνικών οδών προς Κόρινθο και Λαμία έκανε την περιοχή μαγνήτη για νέες και παλιές βιομηχανίες. Μέσα στα χρόνια εξελίχθηκε σε μια πιάτσα για μεταφορείς που με τους ίδιους λίγο-πολύ όρους λειτουργεί εδώ και 90 χρόνια.

Σήμερα δραστηριοποιούνται 350 επιχειρήσεις με περίπου 4.000 φορτηγά που περνούν από ένα ανεπαρκές οδικό δίκτυο και διοχετεύονται προς ιδιαίτερα επιβαρυμένους υπερτοπικούς άξονες για να βγουν στον Κηφισό, που αποτελεί «μονόδρομο» για να κατευθυνθούν προς Πελοπόννησο, Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα, αλλά και προς το λιμάνι του Πειραιά.

Από τη δεκαετία του ’90 οι μεταφορικές επιχειρήσεις λειτουργούν στον Ελαιώνα με ένα ιδιότυπο καθεστώς διαρκών παρατάσεων. Κύριο χαρακτηριστικό αποτελούν οι τεράστιες συνέργειες μεταξύ των εταιρειών, που δραστηριοποιούνται ανά γεωγραφική περιοχή, καθιστώντας τη συντονισμένη μετακίνησή τους σε έναν ενιαίο, σύγχρονο υποδοχέα ζωτικής σημασίας.

Η μετεγκατάστασή τους ανοίγει τον δρόμο στο ολικό rebranding της περιοχής. Το κατάλληλο ακίνητο εντοπίσθηκε το 2020 στη Φυλή από το Συμβούλιο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής. Η ένταξη του πρότζεκτ στο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης με 20 εκατ. ευρώ για την υποστήριξη της μετεγκατάστασης των επιχειρήσεων επισφράγισε την υλοποίησή του. Την ωρίμανση του έργου, που αναμένεται να φτάσει τα 500 εκατ. ευρώ και με τη μόχλευση να ξεπεράσει το 1 δισ., έχει αναλάβει η Μονάδα Ωρίμανσης Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του ΤΑΙΠΕΔ.

Με την τεχνογνωσία που διαθέτει θα προετοιμάσει, αδειοδοτικά και περιβαλλοντικά, το ακίνητο, ώστε ο διαγωνισμός να βγει στον αέρα ως τα τέλη του 2023. Η έκταση 447 στρ. του Δήμου Φυλής, πλησίον της Αττικής Οδού και με σιδηροδρομική σύνδεση, μπορεί υπό προϋποθέσεις να συνδυαστεί με όμορα ιδιωτικά οικόπεδα, αθροίζοντας συνολικά 600 στρ. Η σύμβαση μεταξύ του Δήμου Φυλής και του PPF υπεγράφη πριν από ένα δεκαήμερο.