Η Κίνα, ο Κομφούκιος και ο Σολτς

Η αντίληψη του χρόνου είναι διαφορετική μεταξύ των δυτικών και των ανατολικών πολιτισμών. Εμείς οι Δυτικοί τα θέλουμε όλα γρήγορα, άμεσα, και αυτό μας κάνει να χάνουμε τη στρατηγική λογική. Το βραχυπρόθεσμο κυριαρχεί. Πρόκειται για τη γνωστή λογική του «άμεσου και μετρήσιμου αποτελέσματος», που μένει όμως εμβρόντητη μπροστά στις αναταράξεις και τις αναταραχές που ανατρέπουν τη νωχέλειά της. Αντίθετα, στους ανατολικούς πολιτισμούς, οι οποίοι είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στην πρωτοκαθεδρία της ολότητας έναντι του μεμονωμένου ατόμου, το μείζον σε σημαντικότητα είναι το μεσοπρόθεσμο και το μακροπρόθεσμο, όπως νομίζουμε φαίνεται και στο γερμανοκινεζικό θρίλερ που διαδραματίζεται μπροστά στις οθόνες μας.

Παρά τις κάθε είδους αναταράξεις και τους ποικίλους εμφυλίους πολέμους, η Κίνα κατόρθωνε να διατηρεί τη σταθερότητά της μέσα στο χρόνο, μέσω ενός (ή χάρη σε, ανάλογα με το «βλέμμα» του παρατηρητή) πολιτικού μοντέλου βασισμένου σε δυναστείες και με επικεφαλής πάντα έναν αυτοκράτορα.

Αυτό ίσχυε μέχρι και τον 20ο αιώνα. Στην ποιητική γλώσσα των Κινέζων, που τη χρησιμοποιούν ακόμη και στην καθημερινότητά τους, ο 19ος αιώνας είναι ο αιώνας της ταπείνωσης, 20ος είναι ο αιώνας της παλινόρθωσης και ο 21ος αιώνας πρέπει να γίνει ο αιώνας της πλήρους επανάκαμψης, ο αιώνας της κυριαρχίας.

Αυτές είναι οι συνέπειες του «αιώνα της ταπείνωσης», που ξεκίνησε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η τεχνολογική και στρατιωτική υπεροχή χάθηκε μπροστά στη βιομηχανική επανάσταση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που πραγματοποίησαν τη Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία προκαλεί τη δομική αποδυνάμωση του κινεζικού, οικονομικού και πολιτικού, συστήματος και φέρνει την Κίνα αντιμέτωπη με την εξωτερική (δυτική) επιθετικότητα και τον εσωτερικό διχασμό μεταξύ εθνικιστών και κομμουνιστών. Έτσι, όμως, η Κίνα χάνει τη διττή της φύση: την πλήρη αυτοκυριαρχία της στο εσωτερικό και την ηγεμονική της φιλοδοξία στο εξωτερικό.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την επικράτηση των κομμουνιστών στον Εμφύλιο Πόλεμο, η Κίνα ανακτά τον πρώτο, με το Σύνταγμα του 1949, το Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Δεν ανακτά όμως την ηγεμονική της κλίση, την ηγεμονική της έφεση.

Ο Κομφούκιος διδάσκει, όμως, την υπομονή, μια ιδιότυπη πραγματιστική υπομονή, καλά γειωμένη στην πραγματικότητα.

Ο θάνατος του μεγάλου Τιμονιέρη το 1976 προκαλεί τη διάσπαση της ΟΜΛΕ στις μ – λ οργανώσεις, αλλά προκαλεί και ένα άλλο σημαντικό γεγονός. Πώς θα προσαρμοστεί η χώρα στο νέο καπιταλιστικό περιβάλλον, έτσι ώστε προοπτικά να το κατακτήσει. Η άνοδος στην εξουσία του Ντενγκ Σιάο Πινγκ έρχεται να ανταποκριθεί στην τάση της Κίνας για διεθνή κυριαρχία.

Ο Κομφούκιος διδάσκει, επίσης, ότι αυτός που δεν διεκδικεί τίποτε, χάνεται.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο οδικός χάρτης του Ντενγκ Σιάο Πινγκ χαρακτηρίζεται από την εισαγωγή μηχανισμών οικονομίας της ελεύθερης αγοράς πέρα από τον κεντρικό σχεδιασμό και από την ενθάρρυνση της δημιουργίας ιδιωτικού πλούτου.

Και, προφανώς, αυτό δεν επιτυγχάνεται αυτόματα, αλλά προϋποθέτει χρόνο και υπομονή, καθώς και μια κεντρική πολιτική εξουσία, συμβατή με τον συγκεντρωτισμό που διαπερνά την ιστορική πορεία της Κίνας.

Ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ άντλησε τα μαθήματά του από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και δεν παραχώρησε ποτέ ούτε ένα εκατοστό από τον ηγετικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η Δύση το ανέλαβε ως αναπόφευκτο κόστος βραχυπρόθεσμα, από την πεποίθηση ότι η ανάπτυξη, η δημιουργία μεσαίων στρωμάτων ή η διεθνής κινητικότητα των πολιτών θα ήταν το σημείο εκκίνησης μιας νέας δημοκρατικής Κίνας στο μέλλον.

Μάλιστα, ο δυτικός κόσμος προώθησε την ενσωμάτωση της Κίνας στους μεγάλους πολυμερείς θεσμούς, όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, με την πεποίθηση ότι η «παγκοσμιοποίηση» θα επέτρεπε στο Πεκίνο να αντιληφθεί ότι η βασική παραδοχή είναι η συσσώρευση κέρδους, ότι αυτή είναι η κινητήρια δύναμη των ανθρώπων παντού της Γης.

Σήμερα, η Κίνα είναι η δεύτερη παγκόσμια οικονομική δύναμη και η πρώτη από εμπορική άποψη, αλλά και σε ορισμένους τεχνολογικούς τομείς. Είναι στρατηγικός εταίρος για τη Δύση και τον υπόλοιπο κόσμο και, πιθανώς, ο μεγάλος ωφελούμενος του ελεύθερου εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης, χωρίς να προσχωρεί πλήρως στο συναφές αφήγημα.

Ο Μπαράκ Ομπάμα, για τον οποίο έγινε λόγος σήμερα, είναι ένας βαθύς γνωστός της παγκόσμιας πολιτικής και είχε αρχίσει να επανεξετάζει τη σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με τον «ασιατικό γίγαντα». Ο διάδοχός του, Ντόναλντ Τραμπ, το έκανε πολύ πιο χονδροειδώς, εστιάζοντας στο εμπόριο και τον τεχνολογικό προστατευτισμό.

Σήμερα, με τον Τζο Μπάιντεν στο τιμόνι, η θέση των ΗΠΑ είναι ξεκάθαρη: η Κίνα είναι ο κύριος στρατηγικός αντίπαλος που θέτει σε κίνδυνο την ηγεμονία των ΗΠΑ.

Αλλά και η ίδια η Ευρώπη, όχι χωρίς εσωτερικές διαφορές, έχει αναπροσαρμόσει την πολιτική της απέναντι στον ασιατικό γίγαντα, έχοντας επίγνωση της πρόκλησης που θέτει μια ολοένα πιο επιθετική, επεκτατική Κίνα, με επιθυμία για παγκόσμια, οικονομική και πολιτική, κυριαρχία. Το Πεκίνο εκφράζει ανοιχτά, πλέον, τη φιλοδοξία του αυτή.

Ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ δεν μιλά πλέον για κάποια «ειρηνική άνοδο», αλλά μιλά ανοιχτά, όπως έκανε στο πρόσφατο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας, ακόμη και για τη βίαιη κατάληψη της Ταιβάν. Η πορεία του προς μια ηγεσία χωρίς όρια και μια συσσώρευση δύναμης που ούτε ο Μάο δεν είχε, μας επιστρέφει στην αυτοκρατορική φιγούρα, που έχει όμως πλέον τη μορφή της νέας δυναστείας του Κόμματος, εξαλείφοντας κάθε εσωκομματική αποκλίνουσα φωνή. Ισχυρή οικονομία και συγκεντρωτική εξουσία στο εσωτερικό, ηγεμονικός ρόλος στο εξωτερικό, λοιπόν.

Στην παρούσα συνθήκη, όρος που αρεσκόμαστε να χρησιμοποιούμε στον δυτικό κόσμο λόγω του ενεστώτος χρόνου της, ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εγκαταλείπει τη μακροχρόνια στρατηγική της υπομονής και κινείται με τρόπο εξωστρεφή και δυναμικό. Προς τη Δύση, αυτήν την φορά. Τη «χρυσή ευκαιρία» του την παρείχε ο εμμονικός με τον πόλεμο Ρώσος πρόεδρος, που έχει καταφέρει να συσπειρώσει τόσες χώρες εναντίον του και να ανασυγκροτήσει σε μεγάλο βαθμό το δυτικό μπλοκ.

Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας διακρίνει τη διαφοροποίηση και υποστηρίζει, χωρίς κανονιστική διάθεση, ότι ο κινεζικός συγκεντρωτισμός και

απολυταρχισμός δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον αντίστοιχο ρωσικό. Ο επικεφαλής του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και καγκελάριος της Γερμανίας μεταβαίνει στην Κίνα για να υπογράψει τις συμφωνίες αναφορικά με το ιστορικό λιμάνι του Αμβούργου, αγνοώντας τους Ευρωπαίους και τους κυβερνητικούς του εταίρους. Το συμφέρον, που βρίσκεται στην καρδιά των διεθνών σχέσεων, το υπαγορεύει στον σοσιαλδημοκράτη Σολτς, τη «νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη» του οποίου απολαμβάνει ο Σι. Ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ.