Ο Πρωθυπουργός και οι ανοιχτές προκλήσεις της διεύρυνσης και της ενεργειακής μετάβασης

Στο Βερολίνο μεταβαίνει ο Έλληνας Πρωθυπουργός προκειμένου να λάβει μέρος στη Σύνοδο της Διαδικασίας για τα Δυτικά Βαλκάνια. Είθισται να εστιάζουμε το βλέμμα μας σε καλά ενημερωμένες πηγές και σε πιθανές διαβουλεύσεις που γίνονται στο παρασκήνιο. Πράγματι, μια έγκυρη πηγή πληροφόρησης ή η ανάδειξη μιας παρασκηνιακής διαβούλευσης είναι πιθανόν να αποβεί άκρως πολύτιμη για την αποκρυπτογράφηση της μιας ή της άλλης όψης του ζητήματος. Εν προκειμένω, όμως, έχουμε να κάνουμε με τη συμμετοχή του κ. Μητσοτάκη σε μια σύνοδο που έχει ως κεντρικό αντικείμενο τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε έξι πρόσθετα κράτη της Βαλκανικής και για το ζήτημα της ενεργειακής μετάβασης. Και τα δύο συνιστούν ανοιχτές προκλήσεις για όλους.

Η σύνοδος εξετάζει τις προόδους που σημείωσαν οι έξι υποψήφιες προς ένταξη χώρες της Βαλκανικής. Τα έξι κράτη των Δυτικών Βαλκανίων δεν πληρούν ακόμη τα κριτήρια για την ένταξή τους στην Ε. Ε., αλλά έχουν πραγματοποιήσει βήματα προόδου, όπως επισήμανε και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην πρόσφατη πολυήμερη επίσκεψή της στη βαλκανική γειτονιά μας.

Αυτό σημαίνει ότι, προοπτικά και εκτός απροόπτου, πρόκειται να συντελεστεί η μετάβαση από την Ευρώπη των 27 χωρώ μελών στην Ευρώπη των 33.

Στο σημείο αυτό, η εξέλιξη αυτή μόνον προφανής και αυτονόητη δεν δύναται να θεωρηθεί σε αυτόν τον ταραγμένο από πολεμικές συγκρούσεις κόσμο. Η ιστορία της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι μία ιστορία διευρύνσεων. Και η διεύρυνση, που θα συζητηθεί και στη γερμανική πρωτεύουσα, είναι μία ανοιχτή πρόκληση για τη σημερινή Ευρώπη των 27, της οποίας αναπόσπαστο μέρος είμαστε. Η διεύρυνση κατά έξι κράτη – μέλη, ο βαθμός σύγκλισης παλαιών και νέων χωρών και ο σχετικός διάλογος για το μέγεθος των μεταξύ τους διαφοροποιήσεων αφορούν σε ένα εντελώς καινούργιο τοπίο στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Ε. Ε. οφείλει να ανταπεξέλθει επιτυχώς σε αυτήν την ανοιχτή πρόκληση. Εδώ, παίζει ένα ρόλο ο τόπος διεξαγωγής της συνόδου, γιατί κακεντρεχή σχόλια και αναλύσεις κάνουν, άνευ ουσιαστικής αιτίας, λόγο για τη «γερμανοκρατούμενη Ευρώπη».

Η προοπτική της διεύρυνσης της Ένωσης θέτει αυτόματα και το ζήτημα της εμβάθυνσης. Και για μακρύ χρονικό διάστημα, οι δύο προκλήσεις για τη θερμική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. τίθεντο αντιπαραθετικά, με ανταγωνιστικούς μεταξύ τους όρους. Η διεύρυνση, η οποία συζητείται σήμερα, αντιμετωπιζόταν ως εκ προοιμίου αντίθετη με την εμβάθυνση των ήδη υφιστάμενων θεσμών, πολλώ δε μάλλον που πρόκειται για χώρες της Βαλκανικής, της αποκαλούμενης «πυριτιδαποθήκης» της Ευρώπης. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός φαίνεται, ωστόσο, με βάση παλαιότερες τοποθετήσεις του, ότι πρόκειται περί ψευτοδιλήμματος. Δεν νοείται συζήτηση για τη διεύρυνση της Ένωσης στη Βαλκανική χωρίς ταυτόχρονη συζήτηση για την εμβάθυνση. Το ενοποιητικό εγχείρημα προωθείται μόνο με τη σύζευξη διεύρυνσης και εμβάθυνσης. Σερβίας και Αλβανίας. Κοσσυφοπεδίου και Βοσνίας – Ερζεγοβίνης.

Και αν οι όροι της συνόδου είναι ιδιαίτερα περίπλοκοι στο πεδίο της διεύρυνσης, που τίθεται στο τραπέζι του διαλόγου, η ενεργειακή μετάβαση μάς είναι πιο οικεία. Οι αυξημένες τιμές ρεύματος επηρεάζουν ήδη αρνητικά το πορτοφόλι μας, μειώνουν το εισόδημά μας. Συσχετίζονται με τη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως δεν κουράζεται να επισημαίνει όχι μόνο ο Έλληνας Πρωθυπουργός, αλλά και πολιτικοί αρχηγοί άλλων κρατών – μελών.

Και η διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης επιταχύνθηκε από την ρωσική εισβολή και από τους απορρέοντες ενεργειακούς εκβιασμούς της Μόσχας.

Ακόμη και για τους πιο δύσπιστους παρατηρητές των γεγονότων, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «γερμανοκίνητος», υποστηρίζει ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι, επίσης, μια πρόκληση ανοιχτή για την Ευρώπη μα και για τον κόσμο συνολικά.

Ενδεικτικά, με βάση τις σχετικές προσεγγίσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αναμένεται να κορυφωθούν το 2025 στους 37 δισεκατομμύρια τόνους και, εν συνεχεία, να μειωθούν σε 32 δισεκατομμύρια τόνους, το 2050. Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τη σύγκρουση στην Ουκρανία έχει ως συνεπαγόμενο αποτέλεσμα την επιτάχυνση της μετάβασης σε ένα περισσότερο βιώσιμο και ασφαλές ενεργειακό σύστημα.

Ο «βαλκανικός» αγωγός IGB, ο αγωγός Ελλάδας και Βουλγαρίας, αποτελεί ένα καίριο ενεργειακό κεκτημένο, που έρχεται να υπενθυμίσει, με τον τρόπο του, ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι μια πρόκληση που είναι δυνατόν να απαντηθεί με επιτυχία.