Ανάλυση στα σχέδια της κυβέρνησης ώστε η χώρα να καταστεί ενεργειακός κόμβος, περιλαμβάνοντας το υδρογόνο

Τα βασικά σημεία της «Εθνικής Στρατηγικής Προώθησης Τεχνολογιών – Εφαρμογών Υδρογόνου και Ανανεώσιμων Αερίων» θα παρουσιαστούν την ερχόμενη Δευτέρα, σε εκδήλωση που διοργανώνεται στο Ζάππειο για την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Υδρογόνο και την Τράπεζα Υδρογόνου.

Έτσι, μια ημέρα πριν «κλειδώσουν» οι κατευθύνσεις για την κλιμάκωση μιας παγκόσμιας οικονομίας υδρογόνου στο πλαίσιο συζήτησης που έχει προγραμματιστεί την Τρίτη στο πλαίσιο της 27ης διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27), ο επικεφαλής της ελληνικής επιτροπής, καθηγητής Παντελής Κάπρος, θα μιλήσει για τη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής. Παράλληλα, οι υπουργοί Ανάπτυξης και Κλιματικής Κρίσης κ.κ. Άδωνις Γεωργιάδης και Χρήστος Στυλιανίδης θα αναλύσουν τα σχέδια της κυβέρνησης ώστε η χώρα να καταστεί ενεργειακός κόμβος, περιλαμβάνοντας στην …εξίσωση και το υδρογόνο.

Το προσχέδιο της εθνικής στρατηγικής είχε παραδοθεί από την επιστημονική ομάδα εργασίας στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού και είχε παρουσιαστεί από το «Βήμα της Κυριακής» («Υδρογόνο: 12+5 μεγάλες επενδύσεις στην Ελλάδα») και τον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» («Στρατηγική υδρογόνου: Εγχώρια παραγωγή 3.500 GWh το 2030») τον περασμένο Ιούνιο.

Σύμφωνα με αυτό, το προτεινόμενο πρόγραμμα ανάπτυξης υδρογόνου στην Ελλάδα για το 2030 προβλέπει εγχώρια παραγωγή 3.500 GWh (γιγαβατώρες) υδρογόνου από ηλεκτρόλυση, συνολικής ισχύος 750 MW (μεγαβάτ), που θα τροφοδοτείται από ηλεκτροπαραγωγή έργων ΑΠΕ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ισχύος 3 GW (80% φωτοβολταϊκά και 20% αιολικά). Το παραγόμενο «πράσινο» υδρογόνο θα υποκαθιστά κυρίως φυσικό αέριο και εν μέρει πετρελαιοειδή στους τομείς των διυλιστηρίων, της βιομηχανίας και των μεταφορών.

Ήδη άλλωστε το υδρογόνο έχει περιληφθεί στην εργαλειοθήκη της Κομισιόν «REPowerEU» στην οποία έχει τεθεί ως στόχος η παραγωγή 10 εκατ. τόνων πράσινου υδρογόνου και η εισαγωγή άλλων 10 εκατ. τόνων «πράσινου» υδρογόνου ως το 2030. Ωστόσο, καθώς η διασυνοριακή υποδομή υδρογόνου είναι ακόμη …ανώριμη, εκτιμάται ότι οι συνολικές επενδυτικές ανάγκες για βασικές κατηγορίες υποδομών υδρογόνου είναι της τάξης των 28 με 38 δισ. ευρώ για τους εσωτερικούς αγωγούς της ΕΕ και 6 με 11 δισ. για την αποθήκευση. Για τη διευκόλυνση της εισαγωγής 10 εκατομμυρίων τόνων «πράσινου» υδρογόνου, η Επιτροπή στοχεύει να υποστηρίξει την ανάπτυξη τριών μεγάλων «διαδρόμων» μέσω της Μεσογείου, της Βόρειας Θάλασσας και, εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες, μέσω της Ουκρανίας. Παράλληλα, προσφάτως η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κυρία Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας νέας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου.

Το υδρογόνο στις μεταφορές και τη βιομηχανία

Οι τομείς ανάπτυξης της αγοράς υδρογόνου στην Ελλάδα, σύμφωνα με το σχέδιο της Εθνικής Στρατηγικής, θα είναι κατά προτεραιότητα η υποκατάσταση γκρίζου υδρογόνου στα διυλιστήρια και την αμμωνία, καθώς και η τροφοδοσία μεταφορικών μέσων για τα οποία το υδρογόνο παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα, είτε άμεσα είτε μέσω συνθετικών καυσίμων που παράγονται από υδρογόνο. Τα συνθετικά καύσιμα θα τροφοδοτούν κατά προτεραιότητα αεροπορικές και ναυτιλιακές μεταφορές.

Οι νέες εφαρμογές των ανανεώσιμων αερίων _ στα πρώτα στάδια βιομεθάνιο από βιοαέριο _ θα είναι κατά προτεραιότητα στην ανάμειξή του στα δίκτυα αερίου για την τροφοδοσία οικιακών και εμπορικών καταναλωτών, καθώς και για την τροφοδοσία μεταφορικών μέσων. Το παραδοσιακό βιοαέριο θα παραμείνει για εφαρμογές συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας ή και για μικρές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, όλοι οι τομείς θα μειώνουν δραστικά τη χρήση πετρελαιοειδών και θα πλησιάσουν στην πλήρη κλιματική ουδετερότητα κατά το 2050. Όμως ήδη το 2030, η στόχευση περιλαμβάνει αξιοσημείωτα μερίδια υδρογόνου και κλιματικά ουδέτερων καυσίμων σε επιλεγμένες εφαρμογές του τομέα των μεταφορών καθώς και την ανάπτυξη της σχετικής υποδομής τροφοδοσίας καυσίμων σε συγκεντρωμένους, κατά προτίμηση, σταθμούς τροφοδοσίας.

Η μετάβαση σε κλιματικά ουδέτερη δομή και τεχνολογία θεωρείται από τους συντάκτες του εθνικού σχεδίου, δύσκολη στον τομέα της βιομηχανίας λόγω των τεχνολογικών δυσκολιών αλλά και του κόστους μετατροπής. Η βιομηχανία μετάλλων στην Ελλάδα βασίζεται σήμερα κατά πολύ στην ηλεκτρική ενέργεια. Επομένως οι εφαρμογές υδρογόνου στον τομέα αυτό αφορούν σε θερμικές χρήσεις μόνο, οι οποίες αναπτύσσονται μακροχρόνια και είναι σχετικά μικρού μεγέθους. Στον τομέα των μη μεταλλικών ορυκτών, όπου προεξάρχουσα θέση έχει η τσιμεντοβιομηχανία, υπάρχουν τεχνικές και οικονομικές δυσκολίες για τη χρήση υδρογόνου σε καμίνους. Το βασικό σενάριο για την Ελλάδα θεωρεί ότι τα εμπόδια μπορούν να ξεπερασθούν μακροπρόθεσμα. Για τη χημική βιομηχανία και ιδίως για μη ενεργειακές χρήσεις του υδρογόνου, όπως στην παραγωγή αμμωνίας και διάφορες χρήσεις στην πετροχημεία, το σενάριο θεωρεί ότι μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη κατά προτεραιότητα. Έτσι, οι χρήσεις του υδρογόνου στη χημική βιομηχανία προβλέπονται να είναι οι δεύτερες σε μέγεθος, μετά τα μη μεταλλικά ορυκτά. Οι υπόλοιποι βιομηχανικοί κλάδοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν υδρογόνο σε θερμικές χρήσεις κυρίως μέσω της διανομής αερίων καυσίμων.

Υδρογόνο σε κτιριακές υποδομές

Το κεντρικό σενάριο του σχεδίου της Εθνικής Στρατηγικής για το Υδρογόνο θεωρεί ως προτεραιότητα τον εξηλεκτρισμό των θερμικών χρήσεων στον κτιριακό τομέα , παράλληλα με ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων. Διατηρεί ωστόσο την παροχή και χρήση αερίων καυσίμων μέσω των δικτύων διανομής, ιδίως σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, όμως προβλέπει τη σταδιακή μείωση του ανθρακούχου αποτυπώματος του διανεμόμενου αερίου μέσω της ανάμειξης βιομεθανίου βραχυπρόθεσμα, στη συνέχεια πράσινου υδρογόνου, ιδίως μεσοπρόθεσμα, και πιο μακροχρόνια συνθετικού (κλιματικά ουδέτερου) μεθανίου. Το σενάριο προβλέπει πλήρη εξάλειψη των πετρελαιοειδών στο μείγμα καυσίμων για θερμικές χρήσεις στα κτίρια έως το 2035, το αργότερο.

Για τον τομέα των κατοικιών, το σενάριο προβλέπει επέκταση της διανομής αερίου σε βραχυχρόνιο ορίζοντα με σκοπό την πλήρη υποκατάσταση του πετρελαίου, και στη συνέχεια σε σταδιακή μείωση των ποσοτήτων αερίου, λόγω εξηλεκτρισμού και ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών, χωρίς όμως να φθάνουν σε επίπεδα χαμηλότερα από την κατανάλωση του 2020 σε μακροχρόνιο ορίζοντα. Όμως, η διανομή αερίου θα βασίζεται σε σχεδόν μηδενικό ανθρακούχο αποτύπωμα περίπου από το 2040 και μετά.

Το σενάριο προβλέπει σχετικά μικρή συμμετοχή του πράσινου αερίου στο μείγμα αερίου που θα διανέμεται, ώστε να επιτρέπεται η χρήση συμβατικών συσκευών. Προβλέπεται επίσης και η εφαρμογή μικρού και μεσαίου μεγέθους εγκαταστάσεων υγροποίησης αερίου για διανομή σε απομονωμένες περιοχές, όπου επίσης το μείγμα αερίων θα είναι κλιματικά ουδέτερο, μέσω βιομεθανίου και πράσινου υδρογόνου.

Υδρογόνο στον ηλεκτρικό τομέα

Ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής και της τηλεθέρμανσης εκτιμάται ότι θα επιτύχει κλιματική ουδετερότητα μέσω των ΑΠΕ περίπου το 2035-2040. Ο άμεσος ρόλος του πράσινου υδρογόνου, ως καύσιμο και μέσω χημικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, είναι περιορισμένος σε έκταση. Ο λόγος είναι η μικρή ενεργειακή απόδοση του κύκλου χρήσης πράσινου υδρογόνου στον ηλεκτρικό τομέα.

Όμως ο έμμεσος ρόλος του υδρογόνου θεωρείται μεγάλης σημασίας για τη σταθερότητα της ηλεκτροπαραγωγής. Εφόσον το πράσινο υδρογόνο παράγεται από ηλεκτρόλυση κατά τις στιγμές μεγάλης διαθεσιμότητας και ίσως περίσσειας ΑΠΕ, όπως αναφέρεται στο εθνικό σχέδιο «εξομαλύνεται η καμπύλη φορτίου την οποία πόροι εκτός ΑΠΕ θα πρέπει να καλύψουν και να εξισορροπήσουν». Στην ουσία ο τρόπος αυτός παραγωγής υδρογόνου παρέχει υπηρεσίας ευελιξίας στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής και διασφαλίζει μείωση κόστους και εφεδρειών. «Μάλιστα, με την ανάπτυξη αποθήκευσης υδρογόνου και συνθετικών καυσίμων σε μεγάλη έκταση, εξασφαλίζεται έμμεσα εποχιακή αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, πράγμα επωφελές για το κόστος και την αξιοπιστία του συστήματος», επισημαίνεται.