Η εξωτερική πολιτική Ερντογάν σε σταυροδρόμι

Σε ένα ολοένα και πιο απρόβλεπτο παγκόσμιο περιβάλλον, αναμένετε η τουρκική εξωτερική πολιτική να είναι εξίσου απρόβλεπτη, σύμφωνα με μελέτημα της δεξαμενής σκέψης «Carnegie», η οποία ειδικεύεται σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.

Κατά τους μελετητές, σκλήρυνση της γραμμής του Πούτιν έχει και μια άλλη, άμεση επίπτωση για τον Ερντογάν, καθώς καθιστά απίστευτα πιο δύσκολο το ρόλο του ως μεσολαβητή. Σε αυτές τις δυσκολίες προστίθενται οι δυσκολίες οικονομικού χαρακτήρα, καθώς επίσης και οι σχέσεις με μια δέσμη άλλων χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή, ιδίως οι σχέσεις της με την Κύπρο και με την Ελλάδα.

Από την αρχή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Τουρκία ακολούθησε μια ισορροπημένη πολιτική και προσπάθησε να χρησιμοποιήσει την επιρροή της για να διευκολύνει τις επαφές μεταξύ των δύο χωρών. Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε για χρόνια να κρατήσει το ένα πόδι στο στρατόπεδο του ΝΑΤΟ και ένα άλλο στο ρωσικό στρατόπεδο, μια προσέγγιση που καταδεικνύεται από την αποδοχή από την Τουρκία του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400 τον Ιούλιο του 2019. Ωστόσο, οι απειλές την περασμένη εβδομάδα από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος κινητοποίησε εν μέρει τις ρωσικές δυνάμεις και άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, σε συνδυασμό με τις εκλογικές προτεραιότητες του Ερντογάν, καθιστούν την πορεία εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας πιο δύσκολη να προβλεφθεί.

Μόλις πριν από λίγους μήνες, αντιμετωπίζοντας οικονομικά προβλήματα και ζοφερές δημοσκοπήσεις, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε μια αφήγηση «συγκέντρωσης γύρω από τη σημαία» για να ενισχύσει το εθνικιστικό αίσθημα στο στρατόπεδό του και να εξουδετερώσει τους αντιπάλους του. Ταυτόχρονα, ο μηχανισμός επικοινωνίας της Άγκυρας προώθησε τον ειρηνοποιητικό ρόλο του προέδρου και την τροφή του, με τον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, για μια συμφωνία σιτηρών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Πίσω από αυτήν την πολιτική, η Τουρκία συνέχισε να παραδίδει μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar στο Κίεβο, απέφυγε να εφαρμόσει δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, δεχόταν οικονομικές μεταφορές από ρωσικές οντότητες και έκανε οικονομικές συμφωνίες με τη Rosatom και τους ρωσικούς πετρελαϊκούς φορείς για να αμβλύνει τις οικονομικές ανησυχίες της Τουρκίας.

Ειδικά για την Τουρκία, οι νέες απειλές του Πούτιν έχουν δυσοίωνες συνέπειες. Εάν η Ρωσία αποφασίσει να χρησιμοποιήσει πραγματικά τακτικά πυρηνικά όπλα (ή οποιαδήποτε όπλα για αυτό το θέμα) εναντίον ενός τμήματος του εδάφους του ΝΑΤΟ, η Άγκυρα θα δεσμευόταν από το Άρθρο 5 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού («η επίθεση σε έναν είναι επίθεση εναντίον όλων»). και ως εκ τούτου θα έβλεπε την «ισορροπημένη πολιτική» της να συντρίβεται αμέσως. Ωστόσο, ταυτόχρονα, η Άγκυρα παραμένει υπό σοβαρή πίεση από το Κρεμλίνο στους στρατιωτικούς, χρηματοοικονομικούς, τουριστικούς, εμπορικούς και ενεργειακούς τομείς και εξαρτάται από τον Πούτιν να συνεχίσει να εφαρμόζει ή να τροποποιεί τη συμφωνία σιτηρών.

Μια άλλη επίπτωση για την Τουρκία βρίσκεται σε μια περιοχή που είναι κεντρική για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, δηλαδή την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα την Κύπρο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τον Λίβανο, τη Λιβύη, την Παλαιστίνη και τη Συρία. Τα ζητήματα σε αυτήν την περιοχή παραμένουν σημαντικά, αλλά ξαφνικά έχουν νανωθεί από τις τελευταίες απειλές της Ρωσίας. Ως αποτέλεσμα, η ικανότητα της Τουρκίας να ασκεί επιρροή ή να επιδιώκει τα συμφέροντά της στη γειτονιά της έχει συρρικνωθεί.

Αντιμέτωπος με μια δραματική οικονομική κατάσταση στο εσωτερικό και αυτό που φαίνεται να αυξάνεται για τον συνασπισμό της αντιπολίτευσης, για να μην αναφέρουμε μια σημαντική σκλήρυνση της θέσης του Πούτιν, ο Ερντογάν μπορεί κάλλιστα να αναθεωρήσει την προηγούμενη συμπεριφορά του. Η ιστορία έχει δείξει ότι είναι ένας πραγματιστής που μπορεί να αναλάβει θεαματικές πολιτικές ανατροπές.

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε πώς ο Τούρκος πρόεδρος θα παίξει τα χαρτιά του τις επόμενες εβδομάδες. Αυτό που γνωρίζουμε τώρα είναι ότι θα πλοηγηθεί σε αυτές τις δύσκολες θάλασσες έχοντας κατά νου έναν σημαντικό

στόχο, δηλαδή την εξασφάλιση της επανεκλογής του ως προέδρου τον Ιούνιο του 2023. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, αυτό σημαίνει ένα πράγμα: ακόμη μεγαλύτερη απρόβλεπτη