Πόλεμος στην Ουκρανία: Ορατός ο κίνδυνος για μια διατροφική καταστροφή

Διανύοντας πια σχεδόν 6 μήνες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όλα μοιάζουν πολύ διαφορετικά καθώς όχι μόνο μια πυρηνική απειλή αλλά και μια διατροφική κρίση “χτυπούν” την πόρτα των χωρών παγκοσμίως. Κι αν ο Ποντολιάκ, ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Ουκρανού προέδρου Βολοντιμίρ Ζελένσκι, τόνισε σε συνέντευξή του σε ελληνικό τηλεοπτικό δίκτυο ότι ο “πόλεμος θα συνεχιστεί όσο χρειαστεί” είναι πλέον στο “τραπέζι” και ο κίνδυνος μιας βαθιάς επισιτιστικής κρίσης.

Εισβάλλοντας στην Ουκρανία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκτός από τις δεδομένες απώλειες σε ανθρώπινο επίπεδο πλήττει ένα παγκόσμιο σύστημα τροφίμων που έχει αποδυναμωθεί από τον Covid-19, την κλιματική αλλαγή και ένα ενεργειακό σοκ.

Οι εξαγωγές της Ουκρανίας σε σιτηρά και ελαιούχους σπόρους έχουν ως επί το πλείστον σταματήσει και οι εξαγωγές της Ρωσίας απειλούνται. Μαζί, οι δύο χώρες παρέχουν το 12% των εμπορευόμενων θερμίδων. Οι τιμές του σιταριού, αυξημένες κατά 53% από την αρχή του έτους, εκτινάχθηκαν περαιτέρω κατά 6% στις 16 Μαΐου, μετά την ανακοίνωση της Ινδίας ότι θα αναστείλει τις εξαγωγές λόγω ενός ανησυχητικού καύσωνα.

Καμπανάκι και από τον Γκουτέρες για έλλειψη τροφίμων

Ο Αντόνιο Γκουτέρες, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, προειδοποίησε στις 18 Μαΐου ότι οι επόμενοι μήνες απειλούν «το φάσμα της παγκόσμιας έλλειψης τροφίμων» που θα μπορούσε να διαρκέσει για χρόνια. Το υψηλό κόστος των βασικών τροφίμων έχει ήδη αυξήσει τον αριθμό των ανθρώπων που δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι θα φάνε αρκετά κατά 440 εκατομμύρια, σε 1,6 δισεκατομμύρια. Εάν, όπως είναι πιθανό, ο πόλεμος παραταθεί και οι προμήθειες από τη Ρωσία και την Ουκρανία περιοριστούν, εκατοντάδες εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να πέσουν στη φτώχεια. Η πολιτική αναταραχή θα επεκταθεί, τα παιδιά θα μείνουν στάσιμα και οι άνθρωποι θα πεινάσουν.

Σημαντικοί εξαγωγείς σιταριού Ουκρανία και Ρωσία

Η Ρωσία και η Ουκρανία προμηθεύουν το 28% του παγκόσμιου εμπορίου σιταριού, το 29% του κριθαριού, το 15% του καλαμποκιού και το 75% του ηλιελαίου. Η Ρωσία και η Ουκρανία συνεισφέρουν περίπου τα μισά δημητριακά που εισάγονται από τον Λίβανο και την Τυνησία. Για τη Λιβύη και την Αίγυπτο ο αριθμός είναι τα δύο τρίτα. Οι εξαγωγές τροφίμων της Ουκρανίας παρέχουν τις θερμίδες για να θρέψουν 400 εκατομμύρια ανθρώπους. Ο πόλεμος διακόπτει αυτές τις προμήθειες επειδή η Ουκρανία έχει ναρκοθετήσει τα ύδατά της για να αποτρέψει μια επίθεση και η Ρωσία αποκλείει το λιμάνι της Οδησσού.

Ακόμη και πριν από την εισβολή, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Επισιτισμού είχε προειδοποιήσει ότι το 2022 θα ήταν μια τρομερή χρονιά. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος παραγωγός σιταριού, δήλωσε ότι, μετά τις βροχές που καθυστέρησαν τη φύτευση πέρυσι, αυτή η καλλιέργεια μπορεί να είναι η χειρότερη από ποτέ.

Τώρα, εκτός από τις ακραίες θερμοκρασίες στην Ινδία, τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό στον κόσμο, η έλλειψη βροχής απειλεί να μειώσει τις αποδόσεις σε άλλα καλάθια ψωμιού, από τη ζώνη σίτου της Αμερικής.

Όλα αυτά θα έχουν οδυνηρές επιπτώσεις στους φτωχούς. Τα νοικοκυριά στις αναδυόμενες οικονομίες ξοδεύουν το 25% του προϋπολογισμού τους σε τρόφιμα—και στην υποσαχάρια Αφρική έως και το 40%. Στην Αίγυπτο το ψωμί παρέχει το 30% όλων των θερμίδων. Σε πολλές χώρες εισαγωγής, οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις επιδοτήσεις για να αυξήσουν τη βοήθεια προς τους φτωχούς, ειδικά εάν εισάγουν επίσης ενέργεια—μια άλλη αγορά σε αναταραχή.

Ποια η πιθανή λύση

Θα ερχόταν άμεση ανακούφιση από το σπάσιμο του αποκλεισμού της Μαύρης Θάλασσας. Περίπου 25 εκατομμύρια τόνοι καλαμποκιού και σιταριού, που ισοδυναμεί με την ετήσια κατανάλωση όλων των λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών του κόσμου, παγιδεύονται στην Ουκρανία. Τρεις χώρες πρέπει να ληφθούν υπόψη: η Ρωσία πρέπει να επιτρέψει την ουκρανική ναυτιλία. Η Ουκρανία πρέπει να ναρκοθετήσει την προσέγγιση στην Οδησσό και η Τουρκία πρέπει να αφήσει ναυτικές συνοδούς να περάσουν τον Βόσπορο.

“Σήμα κινδύνου” και από τον Τάμεση

Τα πρωτόγνωρα και αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα, η θεαματική πτώση των αποθεμάτων νερού   και η ακατάπαυστη ξηρασία θέτουν υπαρξιακά ζητήματα για τον μεγάλο και ιστορικό ποταμό του Λονδίνου, ο οποίος στερεύει. Έτσι παρατηρούμε πλέον ότι όχι μόνο οι χώρες της Ευρωζώνης αλλά και παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις όπως το Ηνωμένο Βασίλειο που πλήττεται από την ξηρασία αλλά και η Γερμανία λόγω της ενεργειακής κρίσης βρίσκονται σε τρομερά μειονεκτική θέση.