Η διασφάλιση και ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων εγκληματικών πράξεων βρίσκεται στον πυρήνα της προστασίας του Κράτους δικαίου και αποτελεί προτεραιότητα της ελληνικής Πολιτείας. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης συμβάλλει καθοριστικά στην οικοδόμηση ενός συνεκτικού πλαισίου προστασίας μέσω συστηματικών και στοχευμένων δράσεων επ’ ωφελεία των θυμάτων και του κοινωνικού συνόλου ευρύτερα.
Θεμέλιο του προστατευτικού πλαισίου αποτελούν οι πρόσφατες αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ειδικότερα, η αλλαγή στον τρόπο εξέτασης των ανήλικων αλλά και των ενήλικων θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης με παρουσία ψυχολόγου μαζί με τη δυνατότητα της κατ’ απόλυτη προτεραιότητα εκδίκασης των υποθέσεων που αφορούν εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής συμβάλλουν καθοριστικά στην πρόληψη της δευτερογενούς θυματοποίησής τους. Επιπλέον, υπήρξε η επαναφορά του εγκλήματος της μαστροπείας ενηλίκων. Οι κομβικές αυτές παρεμβάσεις μαζί με την αυστηροποίηση των διατάξεων για εγκλήματα που προσβάλλουν την γενετήσια αξιοπρέπεια και ελευθερία όταν τελούνται στον χώρο εργασίας ή στο πλαίσιο αναζήτησης θέσης εργασίας, την απαλοιφή της διαζευκτικότητας των ποινών σε σοβαρά εγκλήματα κακουργηματικής φύσεως, όπως η ανθρωποκτονία, ο βιασμός ανηλίκου και ο ομαδικός βιασμός (με μοναδική πλέον προβλεπόμενη ποινή την ισόβια κάθειρξη) σε συνδυασμό με την αύξηση του πραγματικού χρόνου έκτισης της ποινής για την απόλυση υπό όρο των καταδικασθέντων για τα αδικήματα αυτής της βαρύτητας στοχεύουν τόσο στην εμπέδωση της πεποίθησης ότι κανένα έγκλημα δεν μένει ατιμώρητο, όσο και στην πληρέστερη προστασία των θυμάτων. Επιπλέον, τυποποιήθηκε για πρώτη φορά ως αξιόποινη πράξη που προσβάλλει τα έννομα αγαθά της γενετήσιας ζωής και ελευθερίας το αδίκημα της εκδικητικής πορνογραφίας (revenge porn) με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των ανήλικων θυμάτων.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της αποφυγής δευτερογενούς θυματοποίησης των ανήλικων θυμάτων και της περαιτέρω προστασίας τους λειτούργησε για πρώτη φορά το «Σπίτι του Παιδιού» της Αθήνας, όπου η κατάθεση των ανηλίκων γίνεται σε ένα φιλικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους περιβάλλον. Στην ίδια κατεύθυνση το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα προχωρήσει άμεσα στην αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων για την υλοποίηση δράσεων προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών στις δομές ανηλίκων που υπάγονται σε αυτό. Επίσης, συμμετέχει και σε consortium έργου που χρηματοδοτείται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα εκκινήσει στο τέλος του έτους και εστιάζει στην προστασία των ανηλίκων στο διαδικτυακό περιβάλλον.
Επιπρόσθετα, με πρωτοβουλία της Ειδικής Ομάδας Εργασίας για την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, που λειτουργεί στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και σε συνεργασία με τον αρμόδιο για ζητήματα εμπορίας ανθρώπων Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κ. Γ. Σκιαδαρέση εκδόθηκε πρόσφατα εγκύκλιος-ορόσημο της Εισαγγελίας του ΑΠ, η οποία ενισχύει έτι περαιτέρω τα δικαιώματα των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων. Η ενέργεια αυτή έχει ιδιαίτερη βαρύτητα δεδομένης της εξάπλωσης του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος προωθώντας έτσι τη διεθνή δικαστική συνεργασία επ’ ωφελεία των θυμάτων.
Σε συνεργασία με την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών υλοποιούνται διεπιστημονικά σεμινάρια με έμφαση στα θύματα εμπορίας ανθρώπων, τα ανήλικα θύματα και τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Συγκεκριμένα, εντός του 2022 θα υλοποιηθούν σεμινάρια για τα δικαιώματα των θυμάτων εγκληματικών πράξεων με έμφαση στα εγκλήματα εμπορίας ανθρώπων, ενδοοικογενειακής βίας και κατά της γενετήσιας ελευθερίας.
Τέλος, προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής προστασίας των ευάλωτων θυμάτων το Υπουργείο Δικαιοσύνης προχώρησε στην εκτύπωση του οδηγού για τα δικαιώματα των θυμάτων ρατσιστικού εγκλήματος σε γραφή Braille. Ο οδηγός σύντομα θα διανεμηθεί σε φορείς σε όλη την Ελλάδα.
Η σημασία και η αναγκαιότητα της υποστήριξης των θυμάτων έχει αναδειχθεί σε πανευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Η Κυβέρνηση έχει ήδη προχωρήσει στον σχεδιασμό, την υλοποίηση και τη συστηματική παρακολούθηση οριζόντιων πολιτικών οι οποίες περιλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προστασία των θυμάτων (Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας, Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση). Στο πλαίσιο αυτό, με συνέπεια λόγων και έργων το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει κομβικό ρόλο στην οικοδόμηση ενός τείχους προστασίας των θυμάτων ιδίως των πλέον ευάλωτων, όπως οι ανήλικοι, τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, τα θύματα εμπορίας ανθρώπων (trafficking), ενισχύοντας το αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης των πολιτών στην αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
*Ο Γιώργος Κώτσηρας είναι Υφυπουργός Δικαιοσύνης