Yves Klein: Το παιδί θαύμα που ανακάλυψε το μπλε χρώμα

Ένα καλοκαιρινό πρωινό του 1947, τρεις νεαροί σε μια παραλία της Νίκαιας στη Γαλλία αποφάσισαν να παίξουν ένα παιχνίδι και να μοιράσουν τον κόσμο γύρω τους. Ο ένας επέλεξε το ζωικό βασίλειο, ο άλλος τα φυτά. Ο τρίτος επέλεξε τα ορυκτά και βυθίστηκε σε μία ονειροπόληση του απέραντου μπλε της θάλασσας και του ουρανού που εκτεινόταν μπροστά του. Στη συνέχεια, με την ικανοποίηση κάποιου που μόλις συνειδητοποίησε τον δρόμο που θα ακολουθήσει στη ζωή του, ανακοίνωσε στους φίλους του “Ο γαλανός ουρανός είναι το πρώτο έργο τέχνης μου.”

Αυτός ο νεαρός άνδρας ήταν ο Yves Klein, τον οποίο ο Νεοϋορκέζος κριτικός τέχνης Peter Schjeldahl περιέγραψε το 2010 ως τον “τελευταίο Γάλλο καλλιτέχνη μείζονος διεθνούς εμβέλειας.” Μέσα σε μία περίοδο ιδιοφυούς δημιουργηκότητας που διήρκεσε από το 1954 ως τον θάνατο του – συνέπεια του τρίτου εμφράγματος – στην ηλικία των 34 το 1962, ο Klein άλλαξε τον ρου της Δυτικής τέχνης.

Αυτό το πέτυχε χάρη στην εμμονή του στην πνευματικά εξυψωτική δύναμη των χρωμάτων: χρυσό, ροζ, αλλά πάνω απ’ όλα το μπλε

Στην πραγματικότητα αυτή η χρωματική του αφοσίωση ήταν τόσο βαθειά, ώστε το 1960 να καταθέσει την ευρεσιτεχνία ενός χρώματος δικής του επινόησης, το οποίο ονόμασε International Klein Blue. Όταν κανείς εξετάζει την περίπτωση του Klein, είναι σημαντικό να θυμάται πως παρά τα τεχνάσματα του και τις περφόρμανς που επιδίωκαν να αιχμαλωτίσουν την προσοχή του κοινού, ήταν εξίσου αισθησιακός όσο και προκλητικός, κι αυτό εξηγεί την λατρεία του για το χρώμα.

Γεννηθείς εν έτει 1928, παιδί δύο ζωγράφων, ο Klein πάντα είχε μία κλίση στην επίδειξη. Αγαπούσε την μαγεία καθώς και τα αποκρυφιστικά τελετουργικά της μυστικής εταιρείας των Ροδόσταυρων, επιδράσεις που αναδύθηκαν στο ύστερο έργο του. Έπειτα από διαμονή 18 μηνών στην Ιαπωνία στις αρχές του 1950 προκειμένου να κατακτήσει την πολεμική τέχνη του τζούντο, επιστρέφει στο Παρίσι με μία μαύρη ζώνη στις αποσκευές του και αφοσιώνεται στην τέχνη. Η πρώτη του έκθεση μονοχρωματικών πινάκων σε διαφορετικά χρώματα οργανώνεται στην ιδιωτική γκαλερί ενός εκδοτικού οίκου το 1955.

Η σύντομη σταδιοδρομία του χαρακτηρίστηκε από πολλές ριζοσπαστικές προτάσεις, συχνά πασπαλισμένες από την αγάπη του στο θέαμα. Προκειμένου να εορτάσει τα θυρανοίξια μίας ατομικής έκθεσης του το 1957, απελευθέρωσε 1.001 μπλε μπαλόνια με ήλιο στο Σαιν Ζερμαίν ντε Πρε. Την επόμενη χρονιά η έκθεση του που πλέον αναφέρεται ως “Το Κενό”, δεν αποτελούνταν παρά μόνο από μία άδεια γκαλερί. Ωστόσο προσέλκυσε ένα πλήθος 2.500 ανθρώπων, το οποίο μάλιστα χρειάστηκε να διαλυθεί από την αστυνομία.

Το “Άλμα στο κενό” (Leap Into the Void), η διάσημη ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1960, στην οποία απεικονίζεται ο Klein να ίπταται από το παραπέτο ενός κτηρίου, ως ένας Σούπερμαν της Αριστερής Όχθης. Όπως όλα τα μαγικά τρικ όμως, η φωτογραφία στην πραγματικότητα είναι ένα τέχνασμα, στην συγκεκριμένη περίπτωση οφείλεται σε ένα μοντάζ που κρύβει τον μουσαμά που κρατούσαν φίλοι του προκειμένου να απαλύνουν την πτώση του καλλιτέχνη.

Η πλέον περίφημη περφόρμανς του ωστοσο έλαβε χώρα το 1960, στα εγκαίνια της έκθεσης του “Ανθρωπομετρίες της Μπλε Εποχής” στο Παρίσι

Για την περίσταση αυτή ο Klein εμφανίστηκε στο κοινό με σμόκιν και λευκό παπιγιόν. Εννέα μουσικοί εκτελούσαν τη Συμφωνία Μονοτονίας-Σιωπής (μία μοναδική νότα επί 20 λεπτά, ακολουθούμενη από 20 λεπτά σιωπής) όσο ο Klein καθοδηγούσε τρία γυμνά μοντέλα που καλύφθηκαν με κολλώδη μπλε μπογιά πριν αφήσουν αποτυπώματα των σωμάτων τους σε έναν λευκό καμβά. Τα μοντέλα είχαν, σύμφωνα με τον ίδιο, μετατραπεί σε “ζωντανά πινέλα.”

Η ιδιοφυΐα του Klein καθίσταται ολοένα και περισσότερο πιο εμφανής” λέει η Catherine Wood, η επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης και περφόρμανς της Tate Modern. “Κάποιοι ιστορικοί της τέχνης τον έχουν απορρίψει ως τσαρλατάνο ή – εξαιτίας των γυμνών μοντέλων – ως συμβατικό και σεξιστή, αλλά οι στρατηγικές του ήταν παιγνιωδώς επικριτικές και αποκτούν μεγαλύτερη σημασία λόγω της επίδρασης τους στην νεότερη γενιά. Θα μπορούσε κανείς να τον αποκαλέσει κριτικό φαρσέρ, ισάξιο του Duchamp.”

Παρά την επίδραση του στην εννοιολογική τέχνη, τον Klein απασχολούσε πιο πολύ το χρώμα. Ήδη από τα 1956, κατά τη διάρκεια διακοπών στη Νίκαια, πειραματίστηκε με ένα πολυμερές που διατηρούσε την φωτεινότητα και την υφή πούδρας της ακατέργαστης και συνεπώς ασταθούς μπλε χρωστικής. Το 1960 κατοχύρωσε την ευρεσιτεχνία για την ένωση αυτή υπό το όνομα International Klein Blue (IKB).

Ωστόσο πριν από αυτό είχε ήδη γίνει γνωστός με μία έκθεση του στο Μιλάνο, τον Ιανουάριο του 1957, η οποία αποτελούνταν από 11 πανομοιότυπα μπλε μονοχρωματικά έργα, ένα εκ των οποίων αγοράστηκε από τον Ιταλό καλλιτέχνη Lucio Fontana. Η έκθεση αυτή υπήρξε ο προάγγελος εκείνου που ο ίδιος ο καλλιτέχνης αποκαλούσε την “Μπλε επανάσταση” του. Σύντομα βουτούσε όλων των ειδών τα αντικείμενα όπως σφουγγάρια, υδρογείους και προτομές της Αφροδίτης στο IKB. Ακόμα και τα “ζωντανά πινέλα” του, πασάλειβαν την σάρκα τους με IKB.