Ενέργεια: Η σημαντική επίδραση των τιμών στον πληθωρισμό

Ο πληθωρισμός παγκοσμίως έχει φτάσει στα ύψη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει φέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην οικονομία, μιας και έχουν δημιουργηθεί πολλά προβλήματα στον εφοδιασμό των κρατών και σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθωρισμού, όλες οι προβλέψεις έχουν αλλάξει ενδελεχώς, όπως αναφέρει η ανάλυση της Alpha Bank.

Η πληθωριστική διαταραχή, σύμφωνα με το ot.gr, δεν έχει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά παντού. Στην Ελλάδα, η επίδραση των τιμών της ενέργειας είναι συγκριτικά υψηλότερη, αλλά τα δευτερογενή αποτελέσματα στις τιμές των υπολοίπων αγαθών της οικονομίας είναι, για την ώρα, περιορισμένα συγκριτικά με άλλες χώρες.

Συγκεκριμένα, οι πληθωριστικές πιέσεις, στην Ελλάδα αλλά και παγκόσμια, συνεχίστηκαν, τον Απρίλιο, με την ενέργεια και τη διατροφή να αποτελούν τις βασικές κατηγορίες προϊόντων που οδηγούν την άνοδο του γενικού επιπέδου τιμών, εξαιτίας του πολέμου, αλλά και των εμπορικών σχέσεων της Ρωσίας και της Ουκρανίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Στη χώρα μας, ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) αυξήθηκε κατά μέσο όρο, το πρώτο τετράμηνο του 2022, κατά 7,2%, σε ετήσια βάση, ενώ, στο ίδιο χρονικό διάστημα ο εναρμονισμένος πληθωρισμός ανήλθε σε 6,9% στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) και 6,5% στην Ευρωζώνη.

Η άνοδος της ενέργειες έφερε… αντιδράσεις

Από τις επιμέρους κατηγορίες, όπως παρουσιάζονται στο Γράφημα 1, στη χώρα μας, η ενέργεια σημείωσε άνοδο κατά 48,4%, σε ετήσια βάση, η διατροφή, τα αλκοολούχα ποτά και ο καπνός αυξήθηκαν αντίστοιχα κατά 6,5%, ενώ τα υπόλοιπα προϊόντα και οι υπηρεσίες (εξαιρουμένων των δύο προηγούμενων κατηγοριών) κατέγραψαν ετήσια αύξηση ύψους 2%.

Η άνοδος των τιμών των προϊόντων διατροφής, στην Ελλάδα, τον Απρίλιο, ξεπέρασε τον μέσο όρο της ΕΕ-27 (5,7%) αλλά και τις αντίστοιχες αυξήσεις στη Γερμανία και την Ιταλία. Η ετήσια άνοδος των τιμών των λοιπών προϊόντων και υπηρεσιών, ωστόσο, στην Ελλάδα, σε σύγκριση με τις αυξήσεις που σημειώθηκαν στην ΕΕ-27 (3,4%) αλλά και σε μεγάλες οικονομίες όπως η Γερμανία (3,3%) και οι ΗΠΑ (6,3%) ήταν χαμηλότερη, γεγονός που καταδεικνύει ότι, προς το παρόν, ο πληθωρισμός έχει σχετικά περιορισμένες δευτερογενείς επιπτώσεις (spillover effects), δηλαδή δεν έχει την ίδια σημαντική επίδραση στις τιμές του συνόλου των προϊόντων και υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας.

Οι παράγοντες που αναμένεται να καθορίσουν την εξέλιξη του πληθωρισμού τους επόμενους μήνες είναι: α) η διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, οι επακόλουθες διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες και οι πληθωριστικές πιέσεις, κυρίως στα προϊόντα ενέργειας και β) ο σχηματισμός των προσδοκιών των οικονομικών μονάδων, καθώς ο τρόπος με τον οποίο τόσο οι καταναλωτές, όσο και οι επιχειρήσεις περιμένουν ότι θα εξελιχθούν οι τιμές στο μέλλον επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο δαπανούν, δανείζονται και επενδύουν τα χρήματά τους σήμερα. Μεσοπρόθεσμα, η διαμόρφωση έντονα πληθωριστικών προσδοκιών από τους οικονομικούς παράγοντες ενδέχεται να συμβάλει σε μία σπειροειδή εξέλιξη τιμών και μισθών, οδηγώντας στο φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού.

“Εισαγόμενος” ο προϋπολογισμός

Στην περίπτωση της Ευρωζώνης και της Ελλάδας που είναι καθαροί εισαγωγείς ενέργειας, ο πληθωρισμός αναφέρεται συχνά ως «εισαγόμενος» (“imported inflation”), ενώ, στις ΗΠΑ, όπου η ενέργεια συμβάλλει σημαντικά μεν, σε μικρότερο βαθμό δε, στην άνοδο του γενικού επιπέδου τιμών, οι πιέσεις στις τιμές θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα εγχώριων δυνάμεων. Ένας επιπλέον παράγοντας που επέτρεψε την άνοδο του επιπέδου τιμών παγκοσμίως, κατά τους τελευταίους μήνες, ήταν η ισχυρή ζήτηση, η οποία υποστηρίχτηκε σε σημαντικό βαθμό από τη συσσώρευση αποταμιεύσεων που πραγματοποιήθηκε, σε πολλές χώρες, κατά τη διάρκεια της πανδημίας και ενίσχυσε τις δυνατότητες των νοικοκυριών για την απορρόφηση των αυξημένων τιμών.

Το τελευταίο αποτυπώνεται στην ταυτόχρονη άνοδο των τιμών υπηρεσιών και ειδικότερα στις υπηρεσίες παροχής καταλύματος, εστίασης και στην ψυχαγωγία. Συγκεκριμένα, στην ΕΕ-27, οι τιμές των υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 3,3%, σε ετήσια βάση, στο διάστημα Ιανουαρίου-Απριλίου του 2022, ενώ, στην Ελλάδα, σημείωσαν αντίστοιχη άνοδο ύψους 1,7%. Η παράταση των πληθωριστικών πιέσεων, ωστόσο, και ο αντίκτυπός τους στα πραγματικά εισοδήματα και το επιχειρηματικό κλίμα εκτιμάται ότι θα συρρικνώσουν σταδιακά την υπερβάλλουσα ζήτηση.

Παράλληλα, οι προσδοκίες των επιχειρηματιών για την εξέλιξη των τιμών τους επόμενους μήνες, στην Ελλάδα, ακολουθούν έντονα ανοδική τροχιά, από το δεύτερο τρίμηνο του 2021 και μετά (Γράφημα 2). Στη βιομηχανία, ο σχετικός δείκτης διαμορφώθηκε σε 55 μονάδες, τον Απρίλιο, έναντι 18 μονάδες, τον ίδιο μήνα του 2021, στις υπηρεσίες σε 32 μονάδες (από -1,5 μονάδες, τον Απρίλιο του 2021), ενώ στο λιανικό εμπόριο αντίστοιχα, διαμορφώθηκε σε 65 μονάδες, έναντι 13 μονάδες, τον ίδιο μήνα πέρυσι.

Άνοδος των τιμών στη βιομηχανία

Στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, οι προσδοκίες για άνοδο των τιμών ήταν οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί από την έναρξη της έρευνας της ΕΕ, ενώ στο λιανικό εμπόριο η τιμή του Απριλίου ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη μετά τον Νοέμβριο του 2021 (73,8 μονάδες). Σημαντική άνοδο των τιμών, κατά τους επόμενους δώδεκα μήνες, προβλέπουν και οι καταναλωτές, με το σχετικό δείκτη -αν και υποχώρησε ελαφρώς τον Απρίλιο (46,2 μονάδες), σε σύγκριση με τον Μάρτιο (52,5 μονάδες)- να έχει επιστρέψει στο επίπεδο που βρισκόταν το δεύτερο εξάμηνο του 2008.