Τι είναι το νέο Κέντρο;

Ο όρος έρχεται και επανέρχεται στην καρδιά της πολιτικής ζωής της Ελλάδας και πολλών άλλων ευρωπαϊκών κοινωνιών. Ο Πρωθυπουργός τον χρησιμοποίησε για να αυτοπροσδιοριστεί ιδεολογικά. Ο Γάλλος Πρόεδρος τον μετέρχεται για να δώσει το ιδεολογικό του στίγμα. Οι φιλελεύθεροι εν γένει αυτοκαθορίζονται ως κεντρώοι, χωρίς, όμως, να καταγράφεται ένας πραγματικά υψηλός ομοφωνίας στην επιστημονική και πολιτική κοινότητα προκειμένου να καθοριστεί το νοηματικό του περιεχόμενο.

Ακροκεντρώοι χαρακτηρίζονται οι νέοι κεντρώοι από τους κομματικούς φορείς της ριζοσπαστικής αριστεράς. Ροζ δεξιά αποκαλούνται υποτιμητικά από τους συνεπείς μαρξιστές – λενινιστές. Είναι η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Και οι δύο υπονοούν, με τους χαρακτηρισμούς αυτούς, ότι το σύγχρονο Κέντρο είναι ένα ιδεολογικό προσχηματικό φύλο συκής του νέου φιλελευθερισμού, του περίφημου νεοφιλελευθερισμού των Χάγιεκ, Φρίντμαν και Νόζικ.

Αλλά και από τα δεξιά του το σύγχρονο κέντρο δέχεται σοβαρές βολές. Το σύγχρονο κέντρο αντιμετωπίζεται, από την δεξιά, ως η ιδεολογική στέγη, στην οποία βρίσκουν καταφύγιο φιλελεύθεροι, που έχουν απομακρυνθεί ασπασθεί, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, τις νεοφιλελεύθερες ιδέες των προαναφερόμενων συγκαιρινών μας στοχαστών. Κι εκτός από μια γιγάντωση του εγώ που επαγγέλλονται οι νεοφιλελεύθεροι, η δημοκρατική δεξιά καταλογίζει στους κεντρώους μια ελαφρώς ελαστική πατριωτική συνείδηση.

Όλα ετούτα μπορεί να φαντάζουν εξόχως θεωρητικά, ασκήσεις επί χάρτου, περίπλοκες θεωρητικές κατασκευές. Έχουν, ωστόσο, πρακτικές επιδράσεις στις ζωές μας, σε τομείς όπως είναι τα εθνικά θέματα, τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τα δημόσια οικονομικά, η διοικητική μηχανή του κρατικού θεσμού, οι πολιτικές υγείας, οι εκπαιδευτικές πολιτικές.

Κι αν οι κατηγορίες που διατυπώνονται είναι αυτές που προαναφέρθηκαν, αν αυτές είναι μια μορφή ετεροπροσδιορισμού, το ζήτημα που ανακύπτει τώρα είναι το ζήτημα του θετικού προσδιορισμού της επίδικης έννοιας.

Η πολιτική μετριοπάθεια ήταν και παραμένει το κεντρικό ειδοποιό γνώρισμα του κέντρου, ως πνευματικό σύστημα που κατασκευάζει μορφές αναπαράστασης του κόσμου με πολιτικές προεκτάσεις. Ο κεντρώος σέβεται τους φιλελεύθερους θεσμικούς κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού, έχοντας την πεποίθηση ότι η σεβασμός τους προάγει την υπόθεση της δημοκρατίας και ότι η συμμόρφωση αυτή δεν σημαίνει πως δεν αναζητεί νέους τρόπους πολιτικής λογοδοσίας των κυβερνώντων.

Η κατ’ αρχήν αποδοχή της παγκοσμιοποίησης (ναι, της νεοταξίτικης ιδεολογίας κ.λπ.) είναι, αναμφίβολα, μια κεντρική διάσταση της ιδεολογίας του νέου κέντρου. Το πράττει στην Ελλάδα ο σημερινός Πρωθυπουργός. Το υλοποιεί ο Μακρόν από τον Μάιο του 2017, όταν και μίλησε για ένα πραγματικά ανανεωμένο κέντρο που δεν δέχεται το ιδεολογικό πρόσημο ούτε της δεξιάς ούτε της αριστεράς. Επειδή είναι πολιτικά μετριοπαθής, ο σύγχρονος κεντρώος δεν απορρίπτει συλλήβδην, αλλά ούτε αποδέχεται πλήρως την παγκοσμιοποιητική διαδικασία. Αναγνωρίζει σε αυτήν ευκαιρίες διεθνών εμπορικών σχέσεων, νέων μορφών επιχειρηματικότητας, πολιτισμικών συναντήσεων, ηλεκτρονικών μορφών επικοινωνίας, μορφών πύκνωσης του χώρου και του χρόνου, χωρίς υποχρεωτικά να αποδέχεται την ισοπέδωση εθνικών ιδιαιτεροτήτων και κοινωνικών ιδιοπροσωπιών.

Στον τομέα, όμως, όπου οι νέοι κεντρώοι διαφοροποιούνται ουσιαστικά από άλλες ιδεολογικές οικογένειες είναι ο τομέας της καθ’ εαυτής οικονομική δραστηριότητας. Δεν νοσταλγούν το κοινωνικό κράτος των σοσιαλδημοκρατών, ούτε – πολύ περισσότερο – το κόμμα – κράτος του μαρξισμού – λενινισμού. Οι νέοι κεντρώοι προτάσσουν αξιακά την ατομική ελευθερία ως προαπαιτούμενο για την ικανοποίηση των άλλων δυο αξιακών αιτημάτων της ισότητας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Το έχει τονίσει ο Μακρόν, το έχει επισημάνει ο Κ. Μητσοτάκης, καθώς και άλλοι πρόεδροι της Νέας Δημοκρατίας. Οι νέοι κεντρώοι είναι φιλελεύθεροι και, συνεπώς, θεωρούν ως άμεση αξιακή προτεραιότητα την ατομική επιχειρηματικότητα και οικονομική δράση. Από την άποψη αυτή, ερχόμενοι στην καθ’ ημάς πολιτική,  διαπιστώνομαι προγραμματικές συνάφειες ανάμεσα στην Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, το νέο ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη, που αποδέχεται τον πολιτικό φιλελευθερισμό και απορρίπτει ως οικονομικά δυσκίνητο και δυσλειτουργικό το κοινωνικό κράτος παρελθόντων σοσιαλδημοκρατικών ετών. Δεν πήγε όμως η ΝΔ στο ΠΑΣΟΚ, αλλά μάλλον το ΠΑΣΟΚ πήγε προς την ΝΔ.

Το ζήτημα είναι σίγουρα λεπτό και θα χρειασθεί να επανέλθουμε, προκειμένου ο λόγος να γίνει πιο συγκεκριμένος.