Τάσος Λυμπερίου – Παναγιώτης Γεωργιτσέας στο pagenews.gr: Το Metaverse και η νέα ψηφιακή οικονομία

Το “Metaverse” είναι ένας όρος που έγινε ευρύτερα γνωστός και χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο από τη στιγμή που το Facebook άλλαξε την εταιρική του επωνυμία σε Meta τον Οκτώβριο που μας πέρασε. Παράλληλα με αυτό η εταιρεία ανακοίνωσε πως σκοπεύει να δαπανήσει σχεδόν 10 δις δολάρια μέσα στον επόμενο χρόνο προκειμένου να κάνει πραγματικότητα το όραμά της για το metaverse. Η απόδοση του όρου metaverse στα Ελληνικά είναι «μετασύμπαν» και προέρχεται από την ελληνική λέξη «μετά» (meta) και την αγγλική λέξη universe που σημαίνει «σύμπαν». Το μετασύμπαν θεωρείται η επόμενη εξέλιξη του διαδικτύου και αναμένεται να δημιουργήσει μια αγορά δισεκατομμυρίων δολαρίων με τεχνολογικούς κολοσσούς όπως το Facebook, η Apple, η Microsoft, και η Google να επενδύουν πολλά χρήματα για να το κάνουν πραγματικότητα.

Αρκεί κανείς να αναλογιστεί ότι στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του διαδικτύου η αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών περιοριζόταν στην αποστολή γραπτών μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (emails). Στην συνέχεια και κυρίως με την έλευση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης (social media) δόθηκε στους χρήστες η δυνατότητα να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους είτε ανεβάζοντας φωτογραφίες και βίντεο είτε γράφοντας σχόλια σε πραγματικό χρόνο είτε επικοινωνώντας μέσω κάμερας σε ζωντανή ροή (skype, zoom κ.α.). Το επόμενο μεγάλο βήμα της διεπαφής και εμπειρίας χρήστη αναμένεται ότι θα είναι o κόσμος του metaverse. Καθώς οι ειδικοί της τεχνολογίας το χαρακτηρίζουν ως την τρισδιάστατη έκδοση του Διαδικτύου. Έναν ψηφιακό κόσμο παράλληλο με τον φυσικό, όπου τα άτομα θα έχουν ένα avatar (ψηφιακή αναπαράσταση του εαυτού τους) και θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα σε ένα εικονικό περιβάλλον.

Κατά καιρούς έχουν δοθεί για το metaverse διάφοροι ορισμοί οι οποίοι συχνά διαφέρουν μεταξύ τους αναλόγως του πως το προσεγγίζει κανείς. Αν θέλαμε να δώσουμε έναν απλό και γενικό ορισμό ο οποίος να περικλείει όμως όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του metaverse θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα τρισδιάστατο υπερρεαλιστικό και διαδραστικό εικονικό περιβάλλον στο οποίο μπορεί να συμμετέχει ο καθένας δημιουργώντας τη δική του ψηφιακή ταυτότητα χρήστη (η οποία αναπαρίσταται ως avatar) και κάνοντας χρήση ψηφιακών νομισμάτων (μέσω της τεχνολογίας του blockchain).

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι κάποια από τα στοιχεία του metaverse υπάρχουν ήδη σε γνωστά βιντεοπαιχνίδια. Μια πρώιμη μορφή της φιλοσοφίας του metaverse θεωρείται το διαδικτυακό παιχνίδι Second Life, το οποίο δημιουργήθηκε πρίν από 20 περίπου χρόνια. Στο παιχνίδι αυτό οι παίκτες δημιουργούσαν ψηφιακές αναπαραστάσεις του εαυτού τους σε έναν εικονικό κόσμο, στον οποίο επέλεγαν κάποιο επάγγελμα, κέρδιζαν χρήματα, αγόραζαν ακίνητα ή διάφορα άλλα αντικείμενα και προσπαθούσαν να εξελιχθούν εμπλουτίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο την εικονική τους ζωή. Πιο σύγχρονο παράδειγμα αποτελεί το Fortnite ένα από τα δημοφιλέστερα διαδικτυακά παιχνίδια αυτή τη στιγμή, όπου κάθε παίκτης έχει ένα προσωπικό avatar το οποίο μπορεί να αλληλεπιδράσει με τα avatars των υπόλοιπων παικτών εντός της κοινότητας του παιχνιδιού. Επιπλέον δίνεται στους παίκτες η δυνατότητα να αγοράζουν κάποια αντικείμενα (ρούχα, όπλα κ.α) κάνοντας χρήση του εγγενούς εικονικού νομίσματος το οποίο παρέχει η πλατφόρμα του παιχνιδιού.

Το metaverse όμως δεν είναι κάτι που μοιάζει απλά με ένα βιντεοπαιχνίδι ούτε προσπαθεί να αντικαταστήσει το διαδίκτυο. Το metaverse βασίζεται στο διαδίκτυο. Οι χρήστες με το metaverse θα εισέρχονται σε έναν κόσμο εικονικό που θα αντιγράφει τον πραγματικό κόσμο κάνοντας χρήση διαφόρων τεχνολογιών όπως η εικονική πραγματικότητα (VR), η επαυξημένη πραγματικότητα (AR), – η οποία συνδυάζει πτυχές του ψηφιακού και φυσικού κόσμου, – η τεχνητή νοημοσύνη, και τα ψηφιακά νομίσματα. Σε αντίθεση δηλαδή με το διαδίκτυο στο οποίο οι χρήστες μπορούν απλώς να περιηγούνται , στο metaverse θα μπορούν να είναι οι ίδιοι μέσα στο διαδίκτυο και να «ζουν» σε έναν τρισδιάστατο εικονικό κόσμο κάνοντας πράγματα που θα έκαναν και στον φυσικό κόσμο. Δηλαδή συναντήσεις με φίλους, ταξίδια, αγορά γής, αγορές ρούχων και αντικειμένων για το ψηφιακό τους alter ego, κ.α. Αυτή ακριβώς η ρεαλιστική τρισδιάστατη προσομοίωση της εικονικής πραγματικότητας γίνεται εφικτή με την χρήση ειδικών γυαλιών και των κατάλληλων αισθητήρων.

Όσον αφορά την διασφάλιση της ιδιοκτησίας, της ψηφιακής ταυτότητας και των συναλλαγών των εικονικών αντικειμένων σε περιβάλλον metaverse, την λύση δίνουν οι αποκεντρωμένες τεχνολογίες όπως είναι το blockchain και τα NFTs των οποίων ο ρόλος θεωρείται κομβικός. Τα NFTs (Non-Fungible Tokens) είναι μια κατηγορία κρυπτοστοιχείων τα οποία μπορούν να περιγραφούν ως μη ανταλλάξιμες ψηφιακές μάρκες. Δηλαδή κάθε NFT συνδέεται με ένα συγκεκριμένο εικονικό στοιχείο και αντιπροσωπεύει την ιδιοκτησία και την αυθεντικότητα του. Όταν κάποιος αγοράζει ένα αντικείμενο στο metaverse, η αγορά αυτή καταγράφεται ως συναλλαγή σε ένα blockchain. Το blockchain είναι η τεχνολογία πίσω από τα κρυπτονομίσματα και περιγράφεται ως ένα κατανεμημένο καθολικό (distributed ledger) δηλαδή μια ψηφιακή βάση δεδομένων όπου όλες οι συναλλαγές καταγράφονται και είναι ορατές σε όλους ανά πάσα στιγμή ενώ είναι αδύνατον να διαγραφούν ή να τροποποιηθούν. Κάθε NFT αποθηκεύεται στο ψηφιακό πορτοφόλι (e-wallet) του χρήστη αποδεικνύοντας ότι είναι ο κάτοχός του.

Παρόλα αυτά αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το μετασύμπαν με την ουσιαστική έννοια του όρου στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ακόμα. Ο λόγος είναι ότι αυτή τη στιγμή εκτός από τη Meta υπάρχουν πολλές εταιρείες που έχουν επικεντρωθεί στην κατασκευή μιας πλατφόρμας metaverse οπότε δεν υπάρχει προς το παρόν μια ενιαία τοποθεσία για όλους και επιπλέον οι σημερινοί εικονικοί κόσμοι δεν συνδέονται όλοι μεταξύ τους. Συνεπώς πέραν της προσβασιμότητας υπάρχει επίσης η ανάγκη για διαλειτουργικότητα η οποία θα επιτρέπει τη μεταφορά των εικονικών αντικειμένων από τη μια πλατφόρμα στην άλλη. Η δημιουργία δηλαδή ενός συστήματος που θα συνδέσει όλους αυτούς τους εικονικούς κόσμους οδηγώντας σε ένα κοινόχρηστο metaverse. Κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει μια νέα ψηφιακή πραγματικότητα η οποία θα αποτελεί την προσομοίωση του πραγματικού κόσμου σε ένα εικονικό παγκόσμιο περιβάλλον με τις δικές του αξίες και την δική του ψηφιακή οικονομία. Οι προκλήσεις που προκύπτουν είναι πολλές: ασφάλεια, προστασία της ιδιωτικής ζωής, ηθικές προκλήσεις, νομικές, χρηματοοικονομικές κ.α.

Όπως προαναφέρθηκε νωρίτερα το metaverse στηρίζεται αποκλειστικά στο διαδίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι όσα προβλήματα αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα το διαδίκτυο (κλοπές, απάτες, πλαστοπροσωπίες, κυβερνοεπιθέσεις κλπ) αναπόφευκτα θα μεταφερθούν και στο metaverse.  Οι πλατφόρμες Metaverse θα πρέπει να δημιουργήσουν τους μηχανισμούς που απαιτούνται για τον έλεγχο ταυτότητας των χρηστών τους, για τον εντοπισμό ύποπτων ή κακόβουλων επιθέσεων και για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η διαφάνεια και η ασφάλεια αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο τόσο για την ανάπτυξη όσο και για την επιτάχυνση της υιοθέτησης κάθε νέας τεχνολογίας.

Ωστόσο η συζήτηση που γίνεται σήμερα για το metaverse μοιάζει πολύ με τις συζητήσεις που γίνονταν την δεκαετία του ’80 σχετικά με το διαδίκτυο. Όλοι τότε έκαναν εικασίες για την μελλοντική του λειτουργία, για το πώς θα το χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι, τι αλλαγές θα επιφέρει στην καθημερινότητα μας κλπ. Και πράγματι το διαδίκτυο έφερε αλλαγές στην ζωή μας αλλά τις έφερε με τρόπους που κανείς δεν είχε προβλέψει. Επίσης κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι το διαδίκτυο θα έφτανε στο σημείο να αντικαταστάσει την παγκόσμια οικονομία και ότι θα μας ήταν απαραίτητο σήμερα σχεδόν σε οτιδήποτε κάνουμε  Η ιστορία έχει δείξει ότι ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να σταματήσει την πρόοδο την καινοτομία και την εξέλιξη της τεχνολογίας. Οι τεχνολογικές αλλαγές έχουν πάντα τον τρόπο να βρίσκουν το δρόμο τους και τη θέση τους στις ζωές μας χωρίς να μπορούμε να προβλέψουμε το που μπορεί να φτάσουν και με ποιον τρόπο.

*Ο κ.Τάσος Λυμπερίου είναι Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου

*Ο κ.Παναγιώτης Γεωργιτσέας είναι Οικονομολόγος , Υποψ.Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου/ Εισηγητής στο e-learning  «Οικονομικά του Blockchain» , ΚΕΔΙΒΙΜ Παντείου Πανεπιστημίου