Ζαούτης: Ο λόγος που τα παιδιά είναι ευάλωτα στην οξεία ηπατίτιδα

Ο Θεοκλής Ζαούτης μίλησε για τους λόγους που η ηπατίτιδα επηρεάζει τα παιδιά. Ερωτώμενος για την υποψία ότι τα παιδιά κατέστησαν πιο ευάλωτα λόγω της περιοριστικών μέτρων, υπογραμμίζει πως «το σενάριο δεν θεωρείται ως το πιο πιθανό».

Αναφερόμενος δε στην πανδημία, επιμένει ότι η ανάδυση νέας μετάλλαξης δεν μπορεί να προβλεφθεί ενώ παράλληλα αναλύει το σχέδιο για την αντιμετώπιση των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.

Τα περιστατικά οξείας ηπατίτιδας ανά τον κόσμο σε μικρά παιδιά αιφνιδίασαν, προκαλώντας παράλληλα ένα νέο κύμα αγωνίας. Πόσο προετοιμασμένη είναι η χώρα μας; Ποιες οι οδηγίες που έχει δώσει ο ΕΟΔΥ στην επιστημονική κοινότητα;

«Στη χώρα μας μέχρι στιγμής δεν έχει αναφερθεί αύξηση των κρουσμάτων ηπατίτιδας στα παιδιά. Οι κλινικοί γιατροί ωστόσο καλούνται να είναι σε εγρήγορση για την έγκαιρη διάγνωση παιδιών ηλικίας έως 16 ετών που παρουσιάζουν συμπτώματα οξείας ηπατίτιδας χωρίς σαφή αιτιολογία, και την άμεση δήλωση των περιστατικών στον ΕΟΔΥ.

Στις 22 Απριλίου 2022 αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ ο ορισμός του πιθανού κρούσματος της οξείας ηπατίτιδας, όπως και ο ορισμός της επαφής με πιθανό κρούσμα, μαζί με συνοδές οδηγίες προς τους επαγγελματίες υγείας για τη συλλογή βιολογικού υλικού από τα πιθανά κρούσματα. Η διαχείριση των δειγμάτων βιολογικού υλικού θα πραγματοποιείται από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ).

Ο ΕΟΔΥ είναι σε εγρήγορση και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της κατάστασης, είναι σε συστηματική επικοινωνία με τους ευρωπαϊκούς φορείς Δημόσιας Υγείας, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και, επίσης, έχει ήδη ενημερώσει σχετικά όλες τις Υγειονομικές Περιφέρειες της χώρας, τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο καθώς και τις σχετικές Επιστημονικές Εταιρείες». Το “ανώριμο” ανοσιακό σύστημα σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες που ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί, καθιστά τα παιδιά ευάλωτα στη νόσο.

Ακόμη κι αν αποδειχθεί πως ο «ένοχος» για τα κρούσματα αυτά είναι κάποιος αδενοϊός, εκτιμάται πως η πανδημία του SARS-CoV-2 έχει συμβάλει;

«Από τον εργαστηριακό έλεγχο που έχει έως τώρα πραγματοποιηθεί με σκοπό την ανεύρεση της αιτίας αυτών των κρουσμάτων οξείας ηπατίτιδας, έχουν αποκλειστεί οι κλασικοί ιοί ηπατίτιδας (Α έως Ε), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει εντοπιστεί ιός SARS-CoV-2 ή και ο αδενοϊός, χωρίς όμως ακόμα να μπορεί να προσδιοριστεί ο σαφής ρόλος των παραπάνω λοιμώξεων για τα περιστατικά οξείας ηπατίτιδας. Συνεπώς, η υποκείμενη αιτία των περιστατικών ηπατίτιδας παραμένει, επί του παρόντος, άγνωστη. Σε εξέλιξη βρίσκεται περαιτέρω εργαστηριακή διερεύνηση των κρουσμάτων για παρουσία παθογόνων, χημικών παραγόντων και τοξινών. Υπάρχει η υποψία ότι τα παιδιά κατέστησαν πιο ευάλωτα λόγω της περιοριστικών μέτρων που εφαρμόστηκαν στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19, καθώς το διάστημα της καραντίνας δεν εκτέθηκαν σε συνήθεις λοιμογόνους παράγοντες. Παρ’ όλα αυτά αυτό το σενάριο δεν θεωρείται ως το πιο πιθανό για να εξηγήσει τα περιστατικά οξείας ηπατίτιδας στα παιδιά».

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι η οξεία ηπατίτιδα εκδηλώνεται κατά κανόνα σε μικρότερα παιδιά, ηλικίας 3-5 ετών;

«Ενδεχομένως αυτό οφείλεται στο «ανώριμο» ανοσιακό σύστημα σε αυτές τις ηλικίες και σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες που ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί, καθιστά τα παιδιά ευάλωτα στη νόσο».

Μήπως ήρθε η στιγμή να βγουν τα παιδιά από το «αποστειρωμένο» περιβάλλον; Ή οι γονείς θα πρέπει να είναι ακόμη πιο προσεκτικοί;

«Τα παιδιά θα πρέπει να επανέλθουν στη φυσιολογική κοινωνική τους δραστηριότητα, πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ. Παράλληλα ωστόσο οι γονείς θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τα πιθανά συμπτώματα της οξείας ηπατίτιδας, που περιλαμβάνουν τα παρακάτω: ίκτερο, αλλαγή στο χρώμα των ούρων και των κοπράνων, κόπωση, απώλεια όρεξης, ναυτία, έμετο και πόνο στην κοιλιά. Σε περίπτωση εμφάνισης των ανωτέρω συμπτωμάτων θα πρέπει να αναζητούν άμεσα παιδιατρική φροντίδα».

Ο ιός SARS-CoV-2 θα συνεχίσει να εξελίσσεται, αλλά η βαρύτητα της νόσου θα είναι όλο και πιο ήπια με την πάροδο του χρόνου

Ομως παράλληλα υπάρχει και ο κίνδυνος του SARS-CoV-2 και της long Covid…

«Θα πρέπει να τονιστεί ότι η long COVID δεν φαίνεται να σχετίζεται με την έξαρση των κρουσμάτων οξείας ηπατίτιδας στα παιδιά. Η αποκλιμάκωση των δεικτών της πανδημίας προς το παρόν επέτρεψε τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων στη χώρα μας, ενώ η πανδημία περνάει σε μια φάση συνύπαρξης με τον ιό. Σε κάθε περίπτωση παραμένουμε σε εγρήγορση έχοντας ως οδηγό τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα».

Πόσο πιθανό είναι τους επόμενους θερινούς μήνες να εντοπιστεί μία νέα μετάλλαξη, όπως έγινε το καλοκαίρι του 2021 με τη Δέλτα;

«Η πιθανότητα ανάδυσης νέας παραλλαγής δεν μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα. Σύμφωνα με το στρατηγικό πλάνο ετοιμότητας που δημοσίευσε ο ΠΟΥ στις 30 Μαρτίου 2022 υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον της πανδημίας: το πιο πιθανό (base case), το πιο ευνοϊκό (best case) και το χειρότερο (worst case) σενάριο, που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ώστε το σύστημα υγείας κάθε χώρας να διαθέτει ετοιμότητα και ευελιξία να για να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει σε καθένα από αυτά τα σενάρια.

Βάσει της υπάρχουσας εμπειρίας και γνώσης, το πιο πιθανό σενάριο (base case) είναι ότι ο ιός SARS-CoV-2 θα συνεχίσει να εξελίσσεται, αλλά η βαρύτητα της νόσου θα είναι όλο και πιο ήπια με την πάροδο του χρόνου, καθώς η ανοσία θα αυξάνεται μέσω του εμβολιασμού ή μέσω της φυσικής νόσησης. Σε αυτή την περίπτωση, ο ιός θα προκαλεί λιγότερο σοβαρά κύματα με περιοδικές εξάρσεις στις φάσεις μείωσης της ανοσίας του πληθυσμού, ενδεχομένως ακολουθώντας παρόμοιο πρότυπο εποχικότητας με τον ιό της γρίπης».

Εκτιμάτε ότι θα είναι απαραίτητη η 4η δόση στον γενικό πληθυσμό; Αντίστοιχα, τα υγιή παιδιά θα υποβληθούν σε τρίτη δόση;

«Πρωταρχικής σημασίας είναι η ολοκλήρωση του βασικού εμβολιασμού του συνόλου του ενήλικου πληθυσμού με τις τρεις δόσεις εμβολίου COVID-19. Η 4η δόση εμβολίου συστήνεται προς το παρόν μόνο για άτομα άνω των 60 ετών. Το όφελος μεγιστοποιείται για τα άτομα άνω των 70 ετών καθώς και για όσους έχουν ηλικία άνω των 60 ετών και πάσχουν από συνοδά χρόνια νοσήματα. Ως προς την 3η δόση σε παιδιατρικό πληθυσμό, προς το παρόν αυτή συστήνεται για παιδιά 12-17 ετών που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση από COVID-19. Τα δεδομένα για 4η δόση στον γενικό πληθυσμό ή 3η δόση σε παιδιατρικό πληθυσμό ενδεχομένως να αλλάξουν ανάλογα με τα τρέχοντα επιδημιολογικά δεδομένα».

Πρόσφατα αναφερθήκατε εκ νέου στην υποκαταγραφή των θανάτων λόγω COVID-19 στην υπόλοιπη Γηραιά Ηπειρο σε σχέση με την Ελλάδα. Μάλιστα, επικαλεστήκατε μελέτη στο «Lancet», σύμφωνα με την οποία η υπερβάλλουσα θνησιμότητα στη χώρα μας βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνη άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Αρα, θα αλλάξει άμεσα και η καταγραφή τους;

«Η καταγραφή των θανάτων λόγω COVID-19 στη χώρα μας από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα γίνεται με βάση τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και θα συνεχίσει βάσει του ίδιου ορισμού. Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι ένας δείκτης που μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τη θνησιμότητα μεταξύ διαφορετικών κρατών, που μπορεί να ακολουθούν διαφορετικούς ορισμούς για τους θανάτους λόγω COVID-19 σε σχέση με την Ελλάδα».

«Κοινή βάση ηλεκτρονικής καταχώρισης δεδομένων»

Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις και η μικροβιακή αντοχή βρίσκονται στο επίκεντρο του ερευνητικού σας ενδιαφέροντος. Παράλληλα όμως αποτελούν και μείζον θέμα στη χώρα μας. Ποιες είναι οι ενέργειες που δρομολογεί ο ΕΟΔΥ;

«Εχει καταρτιστεί και υλοποιείται ήδη από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), σε συνεργασία με το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Εκβασης Νοσημάτων (CLEO), τον Οργανισμό Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) και τον ΕΟΔΥ, κατόπιν δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, Πρόγραμμα Εκπαίδευσης/Διαπίστευσης των Νοσηλευτών Επιτήρησης Λοιμώξεων (ΝΕΛ) στις Βασικές Αρχές Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων.

Το πρόγραμμα είναι δωρεάν και απευθύνεται στους ΝΕΛ που εργάζονται στα ελληνικά νοσοκομεία, ενώ μέχρι σήμερα έχουν πιστοποιηθεί συνολικά 72 ΝΕΛ. Μεγάλο στόχο της προσπάθειάς μας αποτελεί η χρήση μιας κοινής βάσης ηλεκτρονικής καταχώρισης δεδομένων επιτήρησης νοσοκομειακών λοιμώξεων στα νοσοκομεία της ελληνικής επικράτειας.

Η βάση αυτή έχει ήδη δημιουργηθεί μέσω της προαναφερθείσας συνεργασίας, ενώ εφαρμόζεται ήδη επιτήρηση μέσω αυτής πιλοτικά σε δέκα ελληνικά νοσοκομεία (πρόγραμμα “GRIPP-SNF”) και σχεδιάζεται η σταδιακή επέκταση της εγκατάστασής της και στα υπόλοιπα νοσοκομεία της επικράτειας. Επιπλέον, αρχικά μέσω του πιλοτικού προγράμματος που αναφέρθηκε, γίνεται προσπάθεια εκτίμησης των βέλτιστων πρακτικών πρόληψης των συχνότερων και σημαντικότερων νοσοκομειακών λοιμώξεων, μέσω της εφαρμογής των επιτυχημένων δεσμών μέτρων πρόληψης (τα λεγόμενα “bundles”).

“Τέλος, επιχειρείται η συμμόρφωση όλων των Μικροβιολογικών Εργαστηρίων των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας”

Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει υποστήριξη μέσω του Institute of Healthcare Improvement (IHI) των ΗΠΑ, το οποίο έχει εφαρμόσει παγκοσμίως αποτελεσματικά προγράμματα πρόληψης νοσοκομειακών λοιμώξεων σε χώρες με συνθήκες περίθαλψης παρόμοιες με τη χώρα μας. Ως προς τη μικροβιακή αντοχή, σχεδιάζεται η διασύνδεση των δεδομένων νοσοκομειακών λοιμώξεων και μικροβιακής αντοχής που λαμβάνει ο ΕΟΔΥ, μέσω διασύνδεσης του πληροφοριακού συστήματος του Μικροβιολογικού Εργαστηρίου του νοσοκομείου και του Γραφείου Κίνησης Ασθενών, έργο υπό υλοποίηση σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής.

Τέλος, επιχειρείται η συμμόρφωση όλων των Μικροβιολογικών Εργαστηρίων των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας με τις ευρωπαϊκές οδηγίες EUCAST, που αφορούν την ταυτοποίηση των παθογόνων μικροοργανισμών και τον έλεγχο της ευαισθησίας τους στα αντιβιοτικά, οδηγίες στις οποίες είμαστε υποχρεωμένοι από την Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη από το 2018 να ακολουθούμε έτσι ώστε όλοι να μιλάμε την ίδια γλώσσα σε σχέση με την αντοχή των μικροβίων εντός της Ελλάδας και της Ευρώπης».