Ε. Ε.: Ρώσοι ολιγάρχες υπεράνω διαφάνειας;

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, ο κατάλογος των υπηκόων και των εταιρειών που υπόκεινται σε κυρώσεις μεγάλωσε ακόμη περισσότερο. Αλλά ενώ ορισμένοι ολιγάρχες προσπαθούν να παρακάμψουν τις κυρώσεις, άλλοι δεν περιλαμβάνονται καν στις λίστες.

Πιο συγκεκριμένα, ορισμένες ρωσικές προσωπικότητες είχαν ήδη υποβληθεί σε κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες από την εισβολή στην Κριμαία το 2014. Όμως, οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές λίστες έχουν επιμηκυνθεί από την αρχή της ουκρανικής επικράτειας, τον Φεβρουάριο του 2022. 

Η σχετική αμερικανική λίστα περικλείει πλέον περισσότερες από 700 προσωπικότητες, εταιρείες, κότερα και αεροπλάνα, ενώ η Μεγάλη Βρετανία έχει λίστα με 1000 υπό κυρώσεις πρόσωπα και οντότητες. 

Σε επίπεδο ΕΕ, σχεδόν 700 ονόματα Ρώσων ολιγαρχών, πολιτικών και επιχειρήσεων προστέθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες. Ο μηχανισμός αυτός έδωσε σε όλα τα κράτη – μέλη  τη δυνατότητα δέσμευσης της κινητής περιουσίας (σκάφη, αεροπλάνα) και των ακινήτων (βίλες) καθώς και των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (τραπεζικοί λογαριασμοί) των ενδιαφερομένων. 

Για να αποφύγουν την δέσμευση της περιουσίας τους, ορισμένες προσωπικότητες που υπόκεινται σε κυρώσεις προσπάθησαν να βγάλουν τα σκάφη τους από το έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Έτσι, στις 3 Μαρτίου 2022, το γιοτ δισεκατομμυριούχου Ρώσου ολιγάρχη κατασχέθηκε από τις αρμόδιες αρχές της Μασσαλίας που σημείωσαν «προσπάθεια εγκατάλειψης των γαλλικών χωρικών υδάτων», ενώ «το γιοτ επρόκειτο να παραμείνει εκεί μέχρι την «1η Απριλίου». Αυτή η απόπειρα θα μπορούσε να είναι δαπανηρή, διότι η αποφυγή μέτρου διοικητικής δέσμευσης συνιστά τελωνειακό αδίκημα που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης 5 ετών και κατάσχεση της περιουσίας. Για αυτό, η δικαιοσύνη πρέπει να εκκινήσει έρευνα. Η Εισαγγελία της Μασσαλίας διευκρίνισε ότι αυτό δεν συμβαίνει προς το παρόν.

Άλλοι Ρώσοι ολιγάρχες προσπάθησαν να μεταβιβάσουν τις μετοχές τους σε εταιρείες για να γλιτώσουν από τις κυρώσεις. Αντίστοιχες περιπτώσεις υπάρχουν και στον τομέα των ακινήτων. Μέχρι σήμερα, οι ολιγάρχες υπό ευρωπαϊκές κυρώσεις εμφανίζονται ως μέτοχοι μειοψηφίας εταιρειών που διαθέτουν βίλες, ενώ οι πλειοψηφικοί μέτοχοι είναι συχνά συγγενείς τους (σύζυγοι ή παιδιά). Ελπίζουν έτσι οι βίλες να γλιτώσουν από την κατάσχεση, καθόσον και οι ποινές είναι προσωπικές. 

Παραμένει, λοιπόν, το ανησυχητικό ερώτημα των ολιγαρχών που πρέπει να προστεθούν στη λίστα κυρώσεων αλλά που καταφέρνουν να γλυτώνουν, έως τώρα τουλάχιστον.

Ακόμη πιο εκπληκτικό είναι το ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δικαιολόγησε την προσθήκη ορισμένων ολιγαρχών στη λίστα κυρώσεων μετά τη συμμετοχή τους στις 24 Φεβρουαρίου 2022 σε συνάντηση στο Κρεμλίνο παρουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Ωστόσο, από τους 37 ολιγάρχες  οι 13 δεν έχουν ακόμη υποστεί κυρώσεις από την ΕΕ. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τοποθετείται επ’ αυτού και περιορίζεται στην περιγραφή της λειτουργίας του καταλόγου κυρώσεων: τα κράτη μέλη προτείνουν ονόματα και, στη συνέχεια, απαιτείται ομόφωνη ψηφοφορία των 27 χωρών για να προστεθεί στον κατάλογο. 

Θεωρητικά, λοιπόν, αρκεί μια μόνο αρνητική ψήφος για να μπορέσει ένας Ρώσος ολιγάρχης να ξεφύγει από τις κυρώσεις. Ποιος όμως αντιτάχθηκε στην εγγραφή ποιου; Και για ποιο λόγο; Η διαφάνεια είναι μία από τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά πρέπει να ουσιαστικοποιηθεί ακόμη περισσότερο.