Τόμας Φρίντμαν: Οι πρωτοβουλίες που πήραν αυταρχικοί ηγέτες για να διατηρήσουν την εξουσία τους

Οι τρεις ισχυρότεροι ηγέτες του κόσμου, Πούτιν, Σι και Τραμπ, πήραν πρωτοβουλίες προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία πέρα από τα χρονικά όρια των θητειών τους. Ο ένας απέτυχε στην προσπάθειά του αυτή. Οι δύο άλλοι, το πέτυχαν.

Ο Τραμπ απέτυχε γιατί οι αμερικανικοί θεσμοί, νόμοι και ήθη τον υποχρέωσαν να παραδώσει την εξουσία παρά τις προσπάθειές του. Πούτιν και Σι τα πήγαν καλύτερα, τουλάχιστον για την ώρα. Απαλλαγμένοι από θεσμούς και δημοκρατικούς κανόνες, υιοθέτησαν νέους νόμους που τους ανέδειξαν σε ισόβιους προέδρους. Παρότι οι δημοκρατίες έχουν προβλήματα, έχουν την ικανότητα να αλλάζουν πορεία και ηγεσίες, αλλά και να εξετάζουν εναλλακτικές απόψεις πριν εμπλακούν σε πρωτοβουλίες.

Τα γνωρίσματα αυτά έχουν ιδιαίτερη αξία σε μια εποχή ταχείας τεχνολογικής προόδου και κλιματικής αλλαγής. Ο Πούτιν κατάφερε, όμως, να πιέσει τη Δούμα το 2020 να καταργήσει το όριο θητειών του, δίνοντάς του τη δυνατότητα να διεκδικήσει εκ νέου την προεδρία το 2024, για να παραμείνει δυνητικά στην εξουσία μέχρι το 2036.

Η Ουκρανία είναι ο πόλεμος του Πούτιν και τα σφάλματα είναι δικά του. Υπερεκτίμησε τον στρατό του και υποτίμησε την αντίσταση των Ουκρανών και τη στήριξη της Δύσης.

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι έπεισε τους νομοθέτες της χώρας του να τροποποιήσουν το σύνταγμα, αποσύροντας από το νέο κείμενο κάθε αναφορά σε όρια θητειών, ανοίγοντας τον δρόμο για ισόβια προεδρία. Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ είχε επιβάλει όριο δύο συνεχόμενων θητειών το 1982 για τους Κινέζους προέδρους, σε μια προσπάθεια να προληφθεί η ανάδειξη ενός νέου Μάο, η αυταρχική διακυβέρνηση του οποίου και η λατρεία προσωπικότητας συνδυάσθηκαν για να διατηρήσουν την Κίνα σε καθεστώς φτώχειας, απομόνωσης και φονικού χάους. Ο Σι ξεπέρασε τους ηθικούς δισταγμούς, θεωρώντας τον εαυτό του αναντικατάστατο και αλάθητο.

Η Ουκρανία είναι ο πόλεμος του Πούτιν και τα σφάλματα αποτελούν δικό του έργο. Υπερεκτίμησε την ισχύ του στρατού, δεν υπολόγισε σωστά την αποφασιστικότητα των Ουκρανών να αμυνθούν υπέρ εστιών και αγνόησε την προθυμία της Δύσης να στηρίξει την Ουκρανία. Ο Πούτιν είτε δέχθηκε κακές συμβουλές από ανίκανους κόλακες είτε απέκτησε τέτοια αυτοπεποίθηση που τον εμπόδισε να δει καθαρά. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι απαγόρευσε κάθε επίκριση στα μέσα ενημέρωσης.

Το γεγονός ότι ο Πούτιν πίστεψε ότι οι εκδηλώσεις σινορωσικής φιλίας αποτελούσαν έμμεσο πράσινο φως για εισβολή στην Ουκρανία αποδεικνύει την πολιτική τύφλωση του Ρώσου προέδρου. Η ρωσική εισβολή προκάλεσε την απορία και την οργή του Σι. Η Κίνα είναι μεγάλος εισαγωγέας πετρελαίου, καλαμποκιού και σιτηρών από τη Ρωσία, με τη ρωσική εισβολή να έχει αυξήσει το κόστος των προϊόντων αυτών. Η εξάρτηση αυτή υποχρέωσε το Πεκίνο να εμφανίζεται αδιάφορο για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οξύνοντας τις σχέσεις Πεκίνου – Ε.Ε.

Η παρούσα κρίση διαψεύδει ένα από τα πιο ανόητα κλισέ στη μελέτη της εξωτερικής πολιτικής: οι ηγέτες της Κίνας και της Ρωσίας είναι δεινοί χειριστές της διεθνούς σκακιέρας, ενώ οι απλοϊκοί Αμερικανοί δεν είναι ικανοί ούτε για να παίζουν ντάμα. Ο Πούτιν δεν μοιάζει να παίζει σκάκι, αλλά ρώσικη ρουλέτα, ενώ η αστοχία του άνοιξε διαμπερή τρύπα στην καρδιά της εθνικής οικονομίας της χώρας του. Τουλάχιστον για την ώρα, οι ατελείς δημοκρατίες με την τακτική εναλλαγή ηγεσιών υπερνικούν τους ισόβιους προέδρους, οι οποίοι αναγκάζονται σε αυταρχικές υπερβολές για να διατηρήσουν την εξουσία.