Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται κατά περίπου 450.000 άτομα κάθε δεκαετία. Αναλογικά αυτό σημαίνει πως σε 30 χρόνια θα είμαστε 1,5 εκατομμύριο λιγότεροι.
Γεννάμε λιγότερο και ταυτόχρονα καθώς και το προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει, αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση αλλά και τη γήρανση του πληθυσμού, όπως επιβεβαιώνουν για ακόμα μία φορά τα στοιχεία που δημοσίευσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και αφορούν τον πληθυσμό της χώρας την 1η Ιανουαρίου 2021.
Η νέα δημογραφική πραγματικότητα απαιτεί άμεσα μέτρα για τη διαχείριση της κατάστασης από τη μία, αλλά και πολιτικές για τη βελτίωσή της μέσα στην επόμενη 15ετία – 20ετία από την άλλη. Πώς θα οργανωθεί το σύστημα υγείας ώστε να αντέξει την αύξηση του αριθμού των υπερηλίκων και να μπορέσει να αντεπεξέλθει στη φροντίδα τους; Πώς θα αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που παράγουν ώστε να στηριχθεί η οικονομία; Και βέβαια πώς οι άνθρωποι σε παραγωγική ηλικία θα προχωρήσουν στη μεγάλη απόφαση να τεκνοποιήσουν;
Μικρή αύξηση έως το 2011 και ξανά μείωση τα επόμενα χρόνια
Ο εκτιμώμενος πληθυσμός στην Ελλάδα το 2001 ήταν 10,836 εκατ., το 2011 ήταν 11,123 εκατ., αύξηση που οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στη μετανάστευση τη συγκεκριμένη δεκαετία, ενώ το 2021 διαμορφώθηκε στα 10,679 εκατ.
Αντίστοιχα, το 2001 ποσοστό 14,5% του πληθυσμού ήταν άνω των 65 ετών. Το 2011 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 19,3% του πληθυσμού και το 2021 έχει φτάσει το 22,6%. Σήμερα σχεδόν ένας στους τέσσερις κατοίκους της χώρας είναι άνω των 65 ετών.
Περισσότεροι θάνατοι παρά γεννήσεις
Την ίδια στιγμή, οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις – σε συνέχεια της τάσης που καταγράφηκε το 1998 και συνεχώς επιδεινώνεται, με το άνοιγμα της ψαλίδας να διευρύνεται: Το 2021 είχαμε 84.767 γεννήσεις και 130.669 θανάτους. Μάλιστα οι συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, παρά τις αντίθετες προβλέψεις, δεν έφεραν αύξηση των γεννήσεων. Ο δείκτης γονιμότητας στην Ελλάδα βρίσκεται στο 1,38, έναν από τους χαμηλότερους στην Ε.Ε., με τις νότιες χώρες να κρατούν τα σκήπτρα της υπογεννητικότητας. Ακόμα και αν μετά την πανδημία έχουμε «έξαρση γεννήσεων», η κατάσταση αναμένεται να βελτιωθεί ελάχιστα.
«Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται, –εφόσον δεν υπάρχει μετανάστευση–, περίπου κατά 450.000 κάθε δεκαετία. Σε 30 χρόνια από σήμερα θα έχουμε 1,5 εκατομμύριο μικρότερο πληθυσμό σύμφωνα με τα δεδομένα», τονίζει στην «Κ» ο Βύρων Κοτζαμάνης, καθηγητής Δημογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
«Επίσης έως το 2050 τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών θα είναι πάνω από 800.000. Αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου 350.000 άτομα άνω των 85 ετών. Το 2050 αυτή η ηλικιακή ομάδα θα περιλαμβάνει περίπου 150.000 έως 200.000 άτομα περισσότερα. Ταυτόχρονα θα έχουμε ένα σημαντικό ποσοστό πληθυσμού χωρίς κοντινούς συγγενείς, οι οποίοι να μπορούν να τους στηρίξουν. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα σύστημα υγείας και ένα κράτος πρόνοιας που θα δουλεύει και θα μπορεί να τους στηρίξει», επισημαίνει.
Το δημογραφικό ζήτημα στην Ευρώπη & την Ελλάδα
Στην Ευρώπη, οι επιτυχημένες πολιτικές επί του δημογραφικού βρίσκονται πολύ κοντά στο ν’ αντιστρέψουν την μετάβαση αρκετών χωρών από την κατάσταση της πάγιας ραγδαίας δημογραφικής συρρίκνωσης, προσεγγίζοντας ξανά το όριο αναπλήρωσης του πληθυσμού (2,1 παιδιά/γυναίκα). Αντίθετα, εδώ στην Ελλάδα, ο δείκτης γενικής γονιμότητας φαίνεται να είναι καθηλωμένος σε τιμές κάτω του 1,5 (το 2018 ήταν 1,35, για την ακρίβεια), παραμένοντας επί χρόνια σ’ ένα φάσμα που σηματοδοτεί την ραγδαία γήρανση της κοινωνίας και αναπόφευκτα την συρρίκνωση του πληθυσμού.
Το ένα φαινόμενο σαφώς και συνδέεται με το άλλο. Η συζήτηση επί του δημογραφικού ζητήματος βρίσκεται επί της παρούσης εν μέσω διασταυρούμενων πυρών από τον δεξιό-νεοφιλελεύθερο και τον αριστερό-εθνομηδενιστικό υπερδικαιωματισμό, που δεν της επιτρέπουν να καταστεί δημιουργική. Δηλαδή ν’ αντιμετωπίσει στην ρίζα του το πρόβλημα, βρίσκοντας σύγχρονους τρόπους προστασίας της μητρότητας, της πατρότητας και της οικογένειας, καθώς οι άτυποι αυτοί θεσμοί βάλλονται από τους καταναγκασμούς του σύγχρονου υπερ-εντατικοποιημένου εργασιακού βίου αλλά και από τις επιταγές της καταναλωτικής μανίας.