Τις τελευταίες ημέρες προκλήθηκε διπλωματική αναταραχή λόγω ενός αμερικανικού non paper προς τα υπουργεία Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ αίρουν τα ενδιαφέρον και τη στήριξή τους προς τον σχεδιαζόμενο αγωγό φυσικού αερίου East Med.
Ευλόγως δημιουργήθηκε προβληματισμός και ανησυχία στην Αθήνα καθώς ο East Med είναι ένα project στο οποίο η Ελλάδα έχει επενδύσει γεωπολιτικά, ενώ στον αντίποδα έχει προκαλέσει οργή στην Τουρκία διότι ένας τέτοιος αγωγός, με τη συγκεκριμένη χάραξη που περνά από τις ΑΟΖ Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας, ακυρώνει στην πράξη τις φιλοδοξίες της Άγκυρας για τη «Γαλάζια Πατρίδα».
Η κατάσταση είναι σύνθετη και έχει πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης. Οι ΗΠΑ επικαλούνται τρεις λόγους για την άρση της στήριξης προς τον East Med: Την οικονομική βιωσιμότητα του έργου, η οποία όντως εξ αρχής εμφανιζόταν προβληματική λόγω υψηλού κόστους, την ταχεία μετάβαση στην «πράσινη ενέργεια» η οποία σύμφωνα με το σκεπτικό καθιστά τόσο μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές υδρογονανθράκων αμφιβόλου σκοπιμότητας και τέλος τις «εντάσεις» που δημιουργεί το project στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το τελευταίο είναι σημείο σοβαρού προβληματισμού καθώς αποτελεί προφανή αναφορά στις απειλές της Τουρκίας, προς την οποία το εν λόγω σημείο του non paper συνιστά «πάσα». Η Άγκυρα μπορεί δικαίως να επικαλεστεί ότι η προειδοποίησή της ελήφθη υπόψιν και ότι αυτό το οποίο δηλώνει ο Ερντογάν κάθε τόσο, πως «καμία κίνηση στη Μεσόγειο δεν μπορεί να γίνει αν δεν ερωτηθεί η Τουρκία», είναι μία πραγματικότητα.
Σε ό,τι αφορά στην οικονομική βιωσιμότητα του έργου πάντως θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν κάποια συμμετοχή στη χρηματοδότηση. O East Med, είναι ενταγμένος στα «έργα κοινού ενδιαφέροντος» της ΕΕ η οποία έχει αναλάβει να χρηματοδοτήσει και τη μελέτη, άρα είναι κυρίως ευρωπαϊκή υπόθεση και των εμπλεκομένων ιδιωτικών εταιρειών οι οποίες κάνουν τους δικούς τους σύνθετους υπολογισμούς για την οικονομική-εμπορική βιωσιμότητα του έργου. Σε επίπεδο ΕΕ αυτός ο οποίος δεν βλέπει με καλό μάτι το έργο και θέλει να το απεντάξει από τα έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος είναι η Γερμανία για λόγους που θα αναλυθούν σε άλλο άρθρο.
Για να επιστρέψουμε στον «τορπιλισμό» του East Med από τις ΗΠΑ, η μία πτυχή, λοιπόν, είναι ότι παρότι το έργο αντιμετωπίζει προβλήματα οικονομικής βιωσιμότητας άρα θα μπορούσε εξ αυτού του λόγου και μόνο να μην προχωρήσει, η παρέμβαση των ΗΠΑ κατά της κατασκευής του και ειδικά η επίκληση των «εντάσεων» που δημιουργεί ως έναν από τους λόγους, δίνει γεωπολιτικούς πόντους στην Τουρκία.
Υπάρχει όμως και άλλη διάσταση. Στο ίδιο non paper υπογραμμίζεται η σθεναρή στήριξη των ΗΠΑ στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ μέσω του καλωδίου Euro-Asia Interconnector και στην ηλεκτρική διασύνδεση Αιγύπτου – Ελλάδας μέσω του καλωδίου Euro-Africa Interconnector
Πρόκειται για ενεργειακά project επίσης υψηλού γεωπολιτικού ενδιαφέροντος που εξίσου αφορούν και ευνοούν την Ελλάδα και τις θέσεις της σε σχέση με την ΑΟΖ, αφού περνούν από την ίδια διαδρομή με τη όδευση που θα ακολουθούσε ο East Med. Σημειώνεται ότι και για τα συγκεκριμένα projects (την πόντιση των καλωδίων διασύνδεσης) η Τουρκία διατυπώνει τις ίδιες απειλές όπως και για τον East Med.
Στο non paper (το οποίο όπως προαναφέρθηκε έχει σταλεί και στις τρεις κυβερνήσεις, Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ) υπάρχει επίσης επισήμανση αναφορικά με την πρόσφατη παρενόχληση του μισθωμένου από Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ ερευνητικού “Nautical Geo” από τουρκικά πολεμικά. Ότι οι ΗΠΑ «έχουν καταστεί σαφές στην Τουρκία ότι οι ενέργειες αυτές είναι απαράδεκτες, προκλητικές μη βοηθητικές».
Θα πρέπει να προστεθεί, δε, ότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, έχοντας προφανώς πληροφόρηση εδώ και καιρό για το επικείμενο αδιέξοδο με τον East Med, έχει συνομιλήσει με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αλ Σίσι και με την προηγούμενη κυβέρνηση του Ισραήλ για μία εναλλακτική χάραξη αγωγού που θα περιλαμβάνει το χερσαίο σκέλος Ισραήλ -Αίγυπτος για το οποίο ήδη συζητούν οι Ιερουσαλήμ και Κάιρο και τη θαλάσσια προέκταση Αίγυπτος – Ελλάδα). Υπενθυμίζεται ότι η Κύπρος έχει ήδη υπογράψει με την Αίγυπτο Συμφωνία για υποθαλάσσιο αγωγό που θα μεταφέρει το κυπριακό φυσικό αέριο στους σταθμούς της Αιγύπτου…
Άρα, αν προχωρήσει όλο αυτό θα πρόκειται για εναλλακτικό υβριδικό East Med με μικρότερες θαλάσσιες διαδρομές που και πάλι θα εξυπηρετεί τις ελληνικές επιδιώξεις (Ελλάδας και Κύπρου) και θα διεμβολίζει το τουρκο-λιβυκό Μνημόνιο.
Οπότε Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να βρεθούν και με αγωγούς φυσικού αερίου και με καλώδια ηλεκτρικ΄ςη διασύνδεσης υψηλής γεωστρατηγικής σημασίας.
Έχοντας υπόψιν αυτά, μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι το αμερικανικό κείμενο είναι «μοιρασμένο». Από τη μία οι ΗΠΑ αίρουν την υποστήριξη προς ένα έργο το οποίο ενδιαφέρει την Ελλάδα, αλλά θωρείται ούτως ή άλλως δύσκολο να υλοποιηθεί για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με την υποστήριξη ή μη των ΗΠΑ. Η αναφορά σε «εντάσεις» μπορεί να είναι ένα ανέξοδο κλείσιμο του ματιού της Ουάσινγκτον προς την Άγκυρα που ενοχλεί μεν την ελληνική πλευρά, αλλά είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος ότι αν οι ΗΠΑ ήθελαν τον αγωγό θα τον εγκατέλειπαν επειδή διαφωνεί η Τουρκία.
Εν κατακλείδι, μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση στην περιοχή, κάτι που θα πάρει καιρό ακόμα, χρειάζεται προσοχή διότι θα υπάρχουν πολλές εξελίξεις που θα είναι πολλαπλής ανάγνωσης και δεν θα προσφέρονται για εύκολα συμπεράσματα.