Σύντομα επισκέψιμη η Αδριάνειος Δεξαμενή στο Κολωνάκι

Με αφορμή τους λαμπρούς εορτασμούς των Αγίων Θεοφανείων, που τίμησαν οι Αθηναίοι, με κατάνυξη, αλλά και με πιστή τήρηση όλων των μέτρων ανάσχεσης της πανδημίας, είχαμε την ευκαιρία να μπούμε στην περίφημη Δεξαμενή στο Κολωνάκι. Είναι η Ρωμαϊκή δεξαμενή, εκεί όπου είθισται να γίνεται κάθε χρόνο ο καθαγιασμός των υδάτων στην Αθήνα. Η Αδριάνειος δεξαμενή, που όλοι ανυπομονούν να επισκεφτούν, καθώς προετοιμάζεται για να γίνει επισκέψιμη. 

Η Αδριάνειος δεξαμενή στο Κολωνάκι είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα που μπορεί κάποιος να δει στο κέντρο των Αθηνών.

Το 134-140 ο αυτοκράτορας Αδριανός κατασκευάζει σύστημα υδροδότησης που κατεύθυνε το νερό από πηγές στις Αχαρνές στην Αθήνα και αποθηκεύονταν σε δεξαμενή στους πρόποδες του Λυκαβηττού σε υψόμετρο 136 μέτρων. Η δεξαμενή του Αδριανού ολοκληρώθηκε από τον διάδοχό του Ευσέβη. Για πολλές δεκαετίες η Αδριάνειος Δεξαμενή δρόσιζε και πότιζε τους Αθηναίους. Όμως την περίοδο της τουρκοκρατίας παραμελήθηκε και οι κάτοικοι έπαιρναν νερό από πηγάδια στην πόλη.  

Υπόγεια Αθήνα

Πρόκειται για την κεντρική υπόγεια σήραγγα 25 χιλιομέτρων, μαζί με κάποια μικρά παρακλάδια, που συνέδεε το Μενίδι με το Κολωνάκι, κατασκευασμένη μάλιστα το 140 μ.Χ.

Σήμερα είναι πλέον αδύνατον να τη διασχίσει κάποιος ολόκληρη απ’ άκρη σ’ άκρη. Και αυτό κυρίως λόγω ανθρώπινων παρεμβάσεων που απόφραξαν τμήματά της, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει με νερό. Αλλά και τόσο χαμηλή από κατασκευής της σε κάποια σημεία, που μόνο το νερό μπορούσε να περάσει. Από την επιφάνεια ήταν επισκέψιμη από εκατοντάδες πηγάδια που κατέβαιναν στο επίπεδό της, μέχρι και 40 μέτρα βάθος.

Τι ακριβώς είναι η Αδριάνειος δεξαμενή

Η Αδριάνειος δεξαμενή στο Κολωνάκι, αποτελεί την κατάληξη του υπόγειου ταξιδιού του νερού από τους πρόποδες της Πάρνηθας μέχρι και το κέντρο της Αθήνας, απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων.

Από την δεξαμενή αυτή τροφοδοτείτο, με πόσιμο νερό για δεκαετίες η Αθήνα, ώσπου οι ανάγκες για την ύδρευση ήταν τέτοιες πλέον, που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στην ολοένα αυξανόμενη ζήτηση.Αρχικά η δεξαμενή κατασκευάστηκε το 134-140 π.Χ. από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Αδριανό που τα σχέδια του περιελάμβαναν ένα ολόκληρο σύστημα υδροδότησης που κατεύθυνε το νερό από πηγές στις Αχαρνές (Πάρνηθα) στην Αθήνα και αποθηκεύονταν σε δεξαμενή στους πρόποδες του Λυκαβηττού σε υψόμετρο 136 μέτρων.

Η δεξαμενή του Αδριανού ολοκληρώθηκε από τον διάδοχό του Ευσέβιο και για πολλές δεκαετίες δρόσιζε και πότιζε την Αθήνα.Την περίοδο της τουρκοκρατίας αφέθηκε στην τύχη της, οπότε η κακή συντήρηση έκανε τους κατοίκους να υδρεύονται πάλι μέσα από πηγάδια και πηγές που υπήρχαν στην πόλη.

Στο βιβλίο του Αναστάσιου Παππά “Η ΥΔΡΕΥΣΙΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΑΘΗΝΩΝ” αναφέρεται πως η ύπαρξη της Δεξαμενής όπως και τμήμα του Υδραγωγείου, ήταν γνωστά ήδη από το 1840 και βρέθηκε κατά την διάρκεια της πρώτης διαμόρφωσης της πλατείας, όταν γίνονταν εκσκαφές για την κατασκευή της.

Η δεξαμενή και το Υδραγωγείο παρότι είχαν εγκαταλειφθεί αιώνες πριν και ήταν ξεχασμένα, συνέχιζαν να λειτουργούν και μάλιστα όταν η δεξαμενή υπερχείλιζε, ανάβλυζαν νερά στην περιοχή.

Μπροστά από την δεξαμενή υπήρχε πρόπυλο, τμήμα του οποίου βρίσκεται ακόμα και σήμερα μέσα στον Εθνικό Κήπο ακριβώς απέναντι από το μικρό καφενείο που βρίσκεται δίπλα από την Προεδρική φρουρά.Με πρωτοβουλία του Δήμου ξεκίνησαν μετά το 1827 επισκευές και καθαρισμοί του Αδριάνειου Υδραγωγείου, το οποίο τέθηκε και πάλι σε λειτουργία το 1840. Το 1870 ανακαλύφθηκε και η Αδριάνειος Δεξαμενή, η οποία ανακατασκευάστηκε φτάνοντας στα 2.200 κυβικά μέτρα χωρητικότητα και λειτούργησε μέχρι και το 1940.

Όπως αναφέρει ο Ερνέστο Τσίλλερ η αρχαία δεξαμενή καλύφτηκε με νέο θόλο γιατί ο παλιός είχε καταρρεύσει. Η αρχική δεξαμενή είχε χωρητικότητα 400 κυβικών νερού και έμοιαζε με λεκάνη λαξευμένη στο βράχο.Τα επόμενα χρόνια μια νέα δεξαμενή φτιάχτηκε στον χώρο πλησίον της παλιάς για να ενισχύει το δίκτυο ύδρευσης του κέντρου της Αθήνας. Η Αδριάνειος δεξαμενή,έδωσε το όνομά της όχι μόνο στην πλατεία στην γύρω γειτονιά του Κολωνακίου αλλά και στο ιστορικό καφενείο που υπήρχε δίπλα της.

Υδροδοτούσε την τότε ρωμαϊκή συνοικία της Αθήνας

Το νερό γέμιζε τη δεξαμενή του Κολωνακίου, τροφοδοτώντας την τότε ρωμαϊκή συνοικία της Αθήνας. Το έργο επισκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε ως πηγή ύδρευσης και της σύγχρονης Αθήνας, έστω και βοηθητικά μέχρι κάποια εποχή (1960). Σήμερα, όπου δεν έχει καταστραφεί, λειτουργεί ακόμα από μόνο του, με την ελπίδα να μπορέσει να αξιοποιηθεί κάποτε το νερό του για το πότισμα των περιοχών κάτω από τις οποίες διέρχεται.

Η Αδριάνειος έδωσε το όνομά της όχι μόνο στην πλατεία στην γύρω γειτονιά του Κολωνακίου αλλά και στο ιστορικό καφενείο που υπήρχε δίπλα της. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Σουρής, ο Παπαδιαμάντης, ο Βάρναλης, ο Κονδυλάκης και ο Καζαντζάκης ήταν μερικοί από τους λογοτέχνες που σύχναζαν στη δεξαμενή.

Πνευματικά ανήσυχοι ανέβαιναν εκείνα τα χρόνια στη Δεξαμενή για να γράψουν στίχους ή να συνομιλήσουν με την μεγάλη λογοτεχνική παρέα του καφενείου. Δεν ήταν μόνο οι άνθρωποι που έκαναν την περιοχή μαγευτική αλλά και ο ίδιος, μακρινός από την καθημερινότητά τότε, χώρος της δεξαμενής.

Η ανακάλυψή της Ρωμαϊκής Δεξαμενής στο Κολωνάκι, πίσω στο 1870

Το 1870, ήταν ο τοπογράφος και πολεοδόμος μηχανικός, Ιωάννης Γενισαρλής, εκείνος που ανακάλυψε την αρχαία δεξαμενή του Αδριανού στον λόφο του Λυκαβηττού, κάτω από πηγή που υπήρχε στην πλατεία. Η δεξαμενή ανακατασκευάστηκε και τέθηκε σε λειτουργία.

Μαζί με τη νέα λιθόκτιστη “δημοτική” δεξαμενή που κατασκευάστηκε το 1880 σαν διυλιστήριο στην ίδια τοποθεσία, είχαν χωρητικότητα γύρω στα 2200 κυβικά μέτρα νερού, λειτουργώντας ως διθάλαμο σύστημα. Στον πρώτο θάλαμο (νέα δεξαμενή) το νερό περνούσε από φίλτρο άμμου – χαλικιού, ενώ από τον δεύτερο θάλαμο (αρχαία δεξαμενή) έφευγε στη συνέχεια προς κατανάλωση. Έτσι λειτούργησε μέχρι το 1940. 

Σήμερα ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο της ΕΥΔΑΠ, ανοίγει για την εορτή των Θεοφανείων, έχουν μπει γυάλινες πόρτες για να μπορεί κανείς να δει το εσωτερικό της που φωτίζεται, όμως ακόμη δεν είναι επισκέψιμη.Θα ήταν ευχής έργον οι αρμόδιες υπηρεσίες που εμπλέκονται σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ να διαμόρφωναν με τέτοιον τρόπο τον χώρο, ώστε να μπορούσαν Έλληνες και ξένοι επισκέπτες να τον δουν, Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2022.