Η «πολιτιστική συνταγογράφηση» εισάγεται στη χώρα μας μετά την υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Υπουργείου Υγείας. Η εξέλιξη αυτή έρχεται με την παραδοχή ότι οι τέχνες έχουν ευεργετική επίδραση στη ψυχική υγεία ανθρώπων που διαχειρίζονται άνοια, κατάθλιψη, εθισμό, ψυχικά τραύματα κ.ά, και ότι η συμμετοχή σε αυτές επιφέρει θετικά αποτελέσματα σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Οι δράσεις που θα περιλαμβάνονται στην πολιτιστική συνταγογράφηση:
- Στη διοργάνωση και υλοποίηση σύνθετων πολυθεματικών δράσεων για τους φορείς ψυχικής υγείας που θα περιλαμβάνουν πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τους επαγγελματίες και λήπτες ψυχικής υγείας, με γνώμονα τη χρήση της τέχνης ως εργαλείο πρόληψης, διαχείρισης, θεραπείας και αξιολόγησης.
- Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτιστικών δράσεων και προγραμμάτων για παιδιά και εφήβους, καθώς και τις οικογένειες/φροντιστές τους και τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε τομείς εκπαίδευσης είτε θεραπείας παιδιών και εφήβων, ως μέσα εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και έκφρασης σχετικά με την ψυχική υγεία.
- Στην ανάπτυξη προγραμμάτων και δράσεων που αξιοποιούν διαφορετικά είδη τέχνης, με στόχο την εκφόρτιση εργασιακού φόρτου (Burnout) των επαγγελματιών ψυχικής υγείας αλλά και μια σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα που η τέχνη θα αποτελεί εργαλείο διάγνωσης, πρόληψης, διαχείρισης, θεραπείας και αξιολόγησης ψυχικών διαταραχών και ως μέσο βελτίωσης της ψυχικής υγείας.
Για την υλοποίηση του αντικειμένου του Μνημονίου Συνεργασίας προβλέπεται η σύσταση Διυπουργικής Ομάδας Εργασίας.
![](data:image/svg+xml;charset=utf-8,<svg height="1250" width="1649" xmlns="http://www.w3.org/2000/svg" version="1.1"/>)
Πολιτιστική συνταγογράφηση: Η τέχνη ως μέθοδος θεραπείας
Τα πρώτα δειλά βήματα των τεχνών στην θεραπεία έγιναν κυρίως μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε νοσοκομεία γεμάτα με όσους είχαν πολεμήσει.
Όπως αναφέρει η ψυχολόγος Σύλβα Σαραφίδου, ίσως η πιο γνωστή υπό-προσέγγιση να είναι η εικαστική θεραπεία. Αυτή αντλεί από όλες τις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, κλπ.) και τις χρησιμοποιεί ως μέσο έκφρασης. Συνήθως η συνεδρία δομείται με ένα κομμάτι λεκτικής έκφρασης και συζήτησης, το οποίο ακολουθείται από διάδραση με εικαστικά υλικά για την παραγωγή κάποιου σχετικού έργου.
Μία επίσης διαδεδομένη υπό-προσέγγιση είναι η μουσικοθεραπεία. Σε αυτή, το άτομο μπορεί είτε να ακούσει μουσική είτε να την παράγει (συνήθως με απλά μουσικά όργανα όπως κρουστά), και μέσω της διαδικασίας αυτής να μπορέσει να εκφραστεί.
Παρόμοια, και η κινηματογραφοθεραπεία χρησιμοποιεί είτε ολόκληρες ταινίες είτε αποσπάσματα αυτών για να επιτύχει την θεραπευτική αλλαγή. Και πάλι, υπάρχει ένα λεκτικό κομμάτι συζήτησης το οποίο ακολουθείται από παρακολούθηση, ανάλυση αυτού που παρακολουθήθηκε, και σύνδεση αυτού με τον εαυτό, με απώτερο σκοπό η σύνδεση να έχει δείξει στο άτομο κάτι που αλλιώς δεν θα ήταν εμφανές.
![](data:image/svg+xml;charset=utf-8,<svg height="1250" width="1666" xmlns="http://www.w3.org/2000/svg" version="1.1"/>)
Επίσης, βασισμένη στην έννοια της ιστορίας ή της αφήγησης είναι και η αφηγηματική θεραπεία. Ζητώντας από το άτομο να διαβάσει ή και κυρίως να γράψει εκφραστικά, η προσέγγιση αυτή προσπαθεί να λεκτικοποιήσει με έμμεσο τρόπο τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου. Αντίθετα, η χοροθεραπεία είναι περισσότερο ενεργητική, καθώς ζητά από τα άτομα να εκφραστούν όχι λεκτικά, μα με την χρήση του σώματός τους- είτε αυτό σημαίνει χορός με την τυπική έννοια, είτε ευρύτερη κινησιολογία.
Κάπως έτσι λειτουργεί και η δραματοθεραπεία (ή ψυχόδραμα), η οποία αντλεί υλικό από το θέατρο και την δραματοποίηση. Το άτομο καλείται να αποδώσει με την θεατρική έκφραση, που συμπεριλαμβάνει την κίνηση, το λεκτικό κομμάτι, την έκφραση του προσώπου, προσωπικές πτυχές. Τέλος, παρότι οι θεραπείες μέσω τεχνών αποτελούν ξεχωριστές προσεγγίσεις, υπάρχει και η σύζευξη αυτών σε μία: η εκφραστική θεραπεία αντλεί από όλες τις τέχνες συνδυαστικά για να πετύχει τους θεραπευτικούς στόχους.
Αξίζει να σημειωθεί πως όλες οι θεραπείες μέσω τεχνών έχουν αρκετά κοινά στοιχεία μεταξύ τους. Είναι όλες δομημένες προσεγγίσεις, με αρκετές υποκατηγορίες η κάθε μία, ενώ το θεωρητικό τους υπόβαθρο μπορεί να προέρχεται από διάφορες σχολές (αν και συχνά είναι ψυχοδυναμικές, χωρίς βέβαια να λείπουν προσωποκεντρικές και ακόμα και γνωσιακές συμπεριφοριστικές πτυχές). Όλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με αποτέλεσμα, σε διάφορους πληθυσμούς (από πληθυσμό που αναζητά αυτογνωσία μέχρι κλινικό πληθυσμό), και μπορούν να ταιριάξουν σε διάφορα πλαίσια, ενώ γίνονται τόσο ομαδικά όσο και ατομικά. Επιπλέον, όλες μπορούν να θέσουν διαφορετικούς στόχους, ανάλογα τον πληθυσμό και το πλαίσιο, και αρκετές έρευνες έχουν δείξει την λειτουργικότητα των προσεγγίσεων αυτών.