Economist: Βαθιές οι αναταράξεις στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη από την AUKUS

Δραστικές και συνάμα βαθιές αναμένεται να είναι οι μεταβολές στην παγκόσμια ισορροπία ισχύος από τη συμφωνία AUKUS, ανάλογες με εκείνες που επέφεραν η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989, η Διώρυγα του Σουέζ το 1956 και η επίσκεψη του Ρίτσαρντ Νίξον στην Κίνα το 1972, σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο Economist.

Το έγκυρο βρετανικό περιοδικό επισημαίνει ότι η νέα σύμπραξη ΗΠΑ – Βρετανίας – Αυστραλίας προβλέπει συνεργασία σε διπλωματικό και τεχνολογικό επίπεδο από την κυβερνοασφάλεια μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά κυρίως την έναρξη διαβουλεύσεων για να αποκτήσει η Καμπέρα στόλο πυρηνοκίνητων – αλλά όχι εφοδιασμένων με πυρηνικά όπλα – υποβρυχίων, μια συνέπεια της οποίας ήταν η ακύρωση του deal του 2016, αξίας δεκάδων δισ. δολαρίων με τη Γαλλία για τη ναυπήγηση ντίζελο-ηλεκτροκίνητων υποβρυχίων.

Με την ανακοίνωση της AUKUS από κοινού με τους ηγέτες της Βρετανίας και της Αυστραλίας, ο Τζο Μπάιντεν υπογράμμισε ότι πρόκειται για την επένδυση «στη μεγαλύτερη πηγή ισχύος μας: τις συμμαχίες μας».

Ωστόσο, ο παλαιότερος σύμμαχος των ΗΠΑ, η Γαλλία έγινε έξω φρενών, με τον επικεφαλής της διπλωματίας της, Ζαν Υβ Λεντριάν να κάνει λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά» και τον Εμανουέλ Μακρόν να ανακαλεί τους πρεσβευτές της Γαλλίας στις ΗΠΑ και την Αυστραλία.

«Οι ισχυρές αναταράξεις της AUKUS δείχνουν πόσο βαθιά αλλαγή αντιπροσωπεύουν», εξηγεί ο Economist. Για τις ΗΠΑ είναι «η πιο δραματική μέχρι στιγμής κίνηση στην απόφασή τους να αντιπαραταχθούν στην αναδυόμενη, όπως την βλέπουν, απειλή της Κίνας, ιδιαίτερα στις ναυτικές προκλήσεις που συνιστά στον Ειρηνικό». Έτσι η Ουάσιγκτον όχι μόνον μοιράζεται για πρώτη φορά εδώ και 63 χρόνια με συμμαχική χώρα μυστικά της πυρηνοκίνητης πρόωσης υποβρυχίων, αλλά υπογραμμίζει και τη μακροχρόνια δέσμευσή της στην «ελεύθερη και ανοικτή ζώνη του Ινδικού – Ειρηνικού».

Όπως αναφέρεται στην ανάλυση, πολλές χώρες της περιοχής, που συμμερίζονται τις ανησυχίες για την Κίνα, χαιρετίζουν την κίνηση αυτή, ενώ η AUKUS αποτελεί ένα ισχυρό υπόβαθρο για την πρώτη δια ζώσης συνάντηση των ηγετών της Quad (δηλαδή των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, της Ινδίας και της Ιαπωνίας ) στις 24 Σεπτεμβρίου στην Ουάσιγκτον. Εν μέσω της χαοτικής αποχώρησης των Αμερικανών από την Καμπούλ τον περασμένο μήνα γινόταν λόγος για απώλεια ισχύος των ΗΠΑ και εμπιστοσύνης ς’ αυτές από τους συμμάχους, αλλά «παρά την οργή στο Παρίσι, η AUKUS αλλάζει το αφήγημα αυτό, “η μεγαλύτερη σημασία του οποίου είναι ότι οι ΗΠΑ επιμένουν στους συμμάχους τους κι εκείνοι στις ΗΠΑ. Δυστυχώς, η Γαλλία είναι παράπλευρη απώλεια”, λέει ο αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Lowy Institute στο Σίδνεϋ, Μάικλ Φούλιλαβ.

Economist: Η απειλή της Κίνας και η AUKUS

Κατά την άποψη της Καμπέρα η εντεινόμενη πίεση από την Κίνα στην Αυστραλία ήταν που έστρωσε το δρόμο για τη σύμπραξη AUKUS – όπως π.χ. η αντίδραση του Πεκίνου στην έκκληση της Αυστραλίας για ανεξάρτητη έρευνα για την προέλευση του κορωνοϊού. Η ακύρωση του συμβολαίου για τα υποβρύχια με τη Naval Group, όμιλο στον οποίο το γαλλικό κράτος έχει το πλειοψηφικό πακέτο, ήταν κατά τον Economist «τολμηρή κίνηση», αφού η απόφαση της κυβέρνησης του Σκοτ Μόρισον, παρά τον κίνδυνο βαριών προστίμων, «αντιπροσωπεύει το μέγεθος του στοιχήματός της στην Αμερική ως σύμμαχο, αλλά και των οφελών από την τεχνολογία υποβρυχίων που θα αποκομίσει: που θα είναι πολύ πιο δύσκολα ανιχνεύσιμα και με πολύ μεγαλύτερο βεληνεκές δράσης σε σύγκριση με τα ντίζελο-ηλεκτροκίνητα».

Η Βρετανία μπορεί να είναι ο λιγότερο σημαντικός παράγοντας στη συμμαχία AUKUS (ο Λεντριάν την αποκάλεσε “τρίτο τροχό” της συμφωνίας), αλλά για τον Μπόρις Τζόνσον το ντιλ αντιπροσωπεύει την επιστροφή της χώρας του στο παιχνίδι της προώθησης της «Παγκόσμιας Βρετανίας» στη μετά-Brexit εποχή και δίνει έμφαση στη στροφή προς τη ζώνη Ινδικού – Ειρηνικού, που ενστερνίστηκε η κυβέρνησή του τον περασμένο Μάρτιο στο πλαίσιο αναθεώρησης της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της χώρας.

Economist: Τι σημαίνει η ΑUKUS για τη Γαλλία

Από την άλλη πλευρά η ΑUKUS αποκρυσταλλώνει στη Γαλλία τις πραγματικότητες στις διεθνείς σχέσεις, «ειδικά την ιδέα ότι η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη “στρατηγική αυτονομία” για να μην εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από την Αμερική. Ωστόσο, η αθόρυβη αντίδραση μεταξύ των Eυρωπαίων εταίρων της Γαλλίας εγείρει αμφιβολίες ως προς το πόσο σοβαρή μπορεί να γίνει μια τέτοια αυτονόμηση. Μετά τα νέα της σύμπραξης AUKUS Γερμανός αξιωματούχος απηύθυνε έκκληση για “συνοχή και ενότητα” μεταξύ των δυτικών δυνάμεων, που θα απαιτήσει, όπως είπε, “πολλή προσπάθεια” για να επιτευχθεί. Η Γαλλία κατέληξε ότι θα δώσει μάχη για δίκαιη μεταχείριση ενόψει των αντανακλαστικών των αγγλόφωνων συμμάχων.

Αλλά η γαλλική οργή, ειδικά έναντι της Αυστραλίας ωθείται από την αίσθηση της προδοσίας, που εκτείνεται πέρα από την απώλεια ενός γιγαντιαίου συμβολαίου, όσο οδυνηρό κι αν είναι», αναφέρει ο Economist, σημειώνοντας το ρόλο της Γαλλίας στη ζώνη Ινδικού – Ειρηνικού, όπου έχει σχεδόν δύο εκατ. Υπηκόους και 7.000 μέλη ενόπλων δυνάμεων, μεταξύ άλλων στη Γαλλική Πολυνησία και τη Νέα Καληδονία.

«Η Γαλλία οικοδομούσε επιμελώς μια ολοένα και εγγύτερη, όπως νόμιζε, σχέση με την Αυστραλία. Στις 30 Αυγούστου το ανακοινωθέν των Αυστραλό-Γαλλικών διαβουλεύσεων σε υψηλό υπουργικό επίπεδο μιλούσε για “ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας” σε πολλούς τομείς και υπογράμμιζε «τη σημασία του μελλοντικού προγράμματος υποβρυχίων”, αλλά ούτε σε εκείνη τη σύνοδο, ούτε σε πολλές άλλες το πολύμηνο διάστημα κατά το οποίο η AUKUS ήταν στα σκαριά, ενημερώθηκε η Γαλλία.

«Οι επιπτώσεις στη Γαλλία ήταν ένα από τα αρνητικά σημεία αυτής της στρατηγικής, όπως φαίνεται, επιτυχίας των τριών εταίρων της AUKUS. Η ιδέα της συνεργασίας με συμμάχους έναντι της Κίνας βγάζει νόημα, αλλά η μεγάλη ρήξη μ’ έναν σύμμαχο – κλειδί, που έχει σοβαρά συμφέροντα στη ζώνη Ινδικού – Ειρηνικού, ελάχιστα βοηθάει και θα χρειαστούν πλέον δημιουργικές προσπάθειες από τους εταίρους της AUKUS για να περιορίσουν τις ζημιές», σχολιάζει το άρθρο.

Economist: Συμπεράσματα για την αμερικανική διπλωματία

Η AUKUS λέει πολλά και για την αμερικανική διπλωματία. Η Γαλλία ήταν αναμενόμενο να αντιδράσει, αλλά οι χειρισμοί των ΗΠΑ ήταν άχαροι στον απόηχο των κακών χειρισμών της κυβέρνησης Μπάιντεν αναφορικά με την αποχώρηση από το Αφγανιστάν. «Και μπορεί το ένα παράδειγμα ανικανότητας στην εξωτερική πολιτική να δείχνει ατυχές, αλλά δύο στη σειρά φαντάζουν ως μοτίβο. Κι αυτό δεν είναι καλός οιωνός για τη διαχείριση των σχέσεων με την Κίνα, που περιλαμβάνουν στοιχεία στρατιωτικού ανταγωνισμού, μη παρεμβατικής οικονομικής πολιτικής και συνεργασίας, επί παραδείγματι, στην κλιματική αλλαγή και τον έλεγχο των εξοπλισμών», αναφέρει ο Economist.

Σημειώνει δε ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική έχει δεχθεί βέλη κριτικής – και από τον Μπάιντεν – επειδή εστιάζει πολύ στη στρατιωτική διάσταση κι όχι αρκετά στη διπλωματία κι άλλα εργαλεία. Και μπορεί η πρωτοβουλία για τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια να είναι μεγάλη κίνηση στον τομέα της άμυνας, αλλά η Κίνα ενισχύεται ολοένα και περισσότερο στην περιοχή στο οικονομικό και χρηματοοικονομικό μέτωπο. Η Κίνα αντέδρασε στην AUKUS κάνοντας λόγο για “ψυχροπολεμική νοοτροπία” και την επομένη κατέθεσε αίτηση ένταξης στη CPTPP, έργο των ΗΠΑ στον Ειρηνικό Ωκεανό ως αντιστάθμισμα στην ανάδυση του κινεζικού δράκου, που πέταξε στο καλάθι των αχρήστων προ τετραετίας ο Ντόναλντ Τραμπ.

Και καταλήγει: «Δεν υπάρχει πρόχειρη λύση για τα λάθη της Αμερικής στην οικονομική πολιτική. Η αντιπαλότητα μεταξύ της Κίνας και της Αμερικής, μαζί με τους συμμάχους τους, θα παιχθεί σε πολλούς τομείς επί πολλά χρόνια. Είναι η καθοριστική γεωπολιτική πρόκληση του 21ου αι. και με την AUKUS τώρα απέκτησε ένα νέο ορόσημο».