Αφγανιστάν: Έξοδος φιάσκο αλλά μία έξοδος από το αδιέξοδο

Η κατάληψη του Αφγανιστάν από τις δυνάμεις των Ταλιμπάν θα παραμείνει ως μία μελανή σελίδα στην ιστορία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Πέρα από μία νίκη του εξτρεμισμού, η κατάρρευση της Καμπούλ σηματοδότησε και το τέλος της αμερικανικής εμπλοκής στον πόλεμο.

Επιτέλους ένας Αμερικανός ηγέτης πήρε τελικώς την «σκληρή» απόφαση η χώρα του να απεμπλακεί από τον μακροβιότερο πόλεμο της αν μη τι άλλο πλούσιας στρατιωτικής της ιστορίας. Ο χαρακτηρισμός «σκληρή» δεν είναι καθόλου τυχαίος. Ο ισχυρισμός ότι το Αφγανιστάν συνιστά ένα νεκροταφείο αυτοκρατοριών και επίδοξων κατακτητών επιβεβαίωσε την ισχύ του για άλλη μία φορά. Αναμφισβήτητα, η παραμονή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν μόνο ως επιτυχία δεν θα μπορούσε να λογιστεί.

Μετά από 20 έτη πολεμικής εμπλοκής και υποστήριξης της αναγέννησης των ασθενών κρατικών δομών του Ιράκ και του Αφγανιστάν, η Μέση Ανατολή δεν είναι ούτε πιο ασφαλής, ούτε πιο σταθερή και φυσικά ούτε κινήθηκε εγγύτερα προς το δυτικό μοντέλο της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Η άτακτη αποχώρησή της Ουάσιγκτον από την ασιατική χώρα απλά επισφράγισε την αποτυχία μίας 20ετούς «εκστρατείας» που ξεκίνησε με τον στόχο της καταστολής τρομοκρατών και κατέληξε σε εγχειρήματα οικοδόμησης κρατικών δομών (state building).

Αφγανιστάν: Εντούτοις, κρίνεται ορθό να υπάρξει μία διάκριση μεταξύ του τρόπου που εν τέλει συντελείται η αποχώρηση και της ίδιας της πολιτικής απόφασης για απεμπλοκή.

Από την μία, δεν χωρά αμφιβολία πως ο τρόπος που οι Αμερικανοί επέλεξαν να αποχωρήσουν ξύπνησε στο μυαλό πολλών παλαιότερων τις εικόνες από την Σαϊγκόν το μακρινό 1975. Ο Λευκός Οίκος θα μπορούσε να επιτύχει μία αρκετά πιο ομαλή μετάβαση της εξουσίας και να αποχωρήσει «ήσυχα» και συντεταγμένα, αφήνοντας τους Αφγανούς σε καλύτερη μοίρα στην προσπάθειά τους να αποδείξουν αν μπορούν να σταθούν ως μία αυθύπαρκτη πολιτική οντότητα.

Αντίθετα, ο Αμερικανός πρόεδρος επέλεξε να «τιμήσει» την δέσμευση που κληρονόμησε από τον προκάτοχό του. Κατά αυτό τον τρόπο, εντατικοποίησε την απεμπλοκή την ώρα που η κατάσταση στην χώρα έδειχνε πως οι αφγανικές ένοπλες δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να συγκρατήσουν την επερχόμενη ισλαμιστική λαίλαπα.

Παρόλα αυτά, έστω και υπό αυτές τις συνθήκες, η απόφαση για απεμπλοκή ήταν η πλέον ενδεδειγμένη. Μία απόφαση που θα έπρεπε να λάβει κάθε ορθά σκεπτόμενος ηγέτης που επιθυμεί να σταματήσει η ατέρμονη αιματοχυσία και οικονομική αιμορραγία της χώρας του.

Εν ολίγοις, η αμερικανική έξοδος ήταν μεν ένα φιάσκο, συνιστά όμως μία έξοδο από το αδιέξοδο.

Και αυτό γιατί η εμπλοκή των Αμερικανών εκεί ολοκλήρωσε τον ιστορικό της κύκλο δίχως κανένα μάλιστα θετικό αποτέλεσμα και πλέον δεν εξυπηρετούσε ουδεμία στρατηγική στοχοθεσία των ΗΠΑ. Το Αφγανιστάν είχε εδώ και αρκετό καιρό εξελιχθεί σε ένα πηγάδι δίχως πάτο που «καταβρόχθιζε» ψυχές Αμερικανών στρατιωτών αλλά και τεράστια οικονομικά ποσά.

Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν σχολίασε πρόσφατα σχετικά: «Οι περισσότεροι από τους στρατηγικούς μας αντιπάλους ανά τον κόσμο δεν θα ήθελαν τίποτα περισσότερο από το να παραμείνουμε στο Αφγανιστάν για άλλο ένα χρόνο, πέντε χρόνια, δέκα χρόνια και όλοι μας οι πόροι να αφιερώνονται σε έναν εμφύλιο πόλεμο».

Η πολύχρονη και αθρόα κατασπατάληση έμψυχου και άψυχου υλικού στο αδιέξοδο του Αφγανιστάν υπονόμευε την εκπλήρωση των στρατηγικών στοχοθεσιών σε άλλα μέτωπα.

Όπως πολύ ορθά έγραψε ο Stephen Walt, «Η απόφαση του να διακοπεί η εμπλοκή σε ένα μάταιο πόλεμο όπου δεν διακυβεύονται ζωτικά κρατικά συμφέροντα, δεν λέει τίποτα αναφορικά με το αν μία μεγάλη δύναμη θα πολεμήσει αν και εφόσον διακυβεύεται κάτι πιο σημαντικό».

Οι ΗΠΑ πλέον εξοικονομούν πολύτιμους πόρους τους οποίους φυσικά θα μπορούν να διαθέσουν κατά άλλων αντιπάλων τους σε πιο «φλέγοντα» μέτωπα.

Εν συντομία, Η Ουάσιγκτον δύναται πλέον να στρέψει απρόσκοπτα το βλέμμα της προς το «μέτωπο» του Ειρηνικού και την αντιπαράθεση της με το Πεκίνο, αναβαθμίζοντας σημαντικά την συνολική της παρουσία εκεί.

Πρόσθετα, η έξοδος της Ουάσιγκτον αριστοτεχνικά μεταφέρει το «άγχος» και το φορτίο της συγκράτησης και καταστολής του ισλαμικού εξτρεμισμού σε χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία. Οι δύο χώρες είχαν ωφεληθεί τα μέγιστα από την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή όλα αυτά τα χρόνια, καθώς η ευθύνη και το κόστος της αντιτρομοκρατίας βάρυνε τις πλάτες μονάχα της Αμερικής. Πλέον, οι δύο χώρες θα κληθούν να στρέψουν την προσοχή τους προς το Αφγανιστάν και φυσικά να διαθέσουν σημαντικούς πόρους στην αντιτρομοκρατική τους προπαρασκευή.

Ακολούθως, ένα βασικό επιχείρημα όσων υποστήριζαν την παραμονή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν είναι ότι μία αποχώρησή της Ουάσιγκτον θα υπονόμευε άμεσα την αξιοπιστία της, τις συμμαχίες και τις συμπράξεις της ανά τον κόσμο. Πρόκειται για ένα επιστημονικοφανές και ανέρειστο επιχείρημα δίχως ουσιαστική βάση. Και αυτό γιατί δεν μπορεί να υπάρξει σύγκριση μεταξύ του βάθους της δέσμευσης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και σε κράτη όπως παραδείγματος χάριν της Ιαπωνίας. Πολύ απλά, θα επρόκειτο για μία «στρατηγική αυτοκτονία» αν οι ΗΠΑ εγκατέλειπαν αντιστοίχως κάποτε την Ιαπωνία ή τη Νότιο Κορέα.

Το ορθώς δομημένο μεταπολεμικό πλαίσιο διεθνών συμμαχιών καθώς και το εύρος – βάθος των στρατηγικών συμπλεύσεων της Ουάσιγκτον ανά την υφήλιο σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να απειληθεί από την πρόσφατη αμερικανική αποτυχία ασχέτως του μεγέθους της.

Πολύ απλά, η Ουάσιγκτον πραγματοποίησε ένα ψυχρό υπολογισμό κόστους – οφέλους και κατέληξε στο ότι η συντήρηση ενός κράτους – παρία δεν την ωφελούσε και αποφάσισε να κόψει το «νήμα» της ζωής του.

Καταλήγοντας, με το βλέμμα στην επόμενη ημέρα, αυτό που μένει στην Αμερική είναι να να αποδεχθεί την ήττα της στο Αφγανιστάν και να εστιάσει τις προσπάθειες της στην αντιπαράθεσή της με την Κίνα και δευτερευόντως με τη Ρωσία. Όπως επιχειρήθηκε να αποδειχθεί στο παρόν κείμενο, η απομάκρυνσή της από το αδιέξοδο του Αφγανιστάν υποστηρίζει αυτό τον στόχο.