Καλή Σαρακοστή: Τι είναι τα Κούλουμα

«Καλή Σαρακοστή» και «καλή Καθαρά Δευτέρα» εύχονται σήμερα σε κάθε άκρη της Ελλάδας αν και τα περιοριστικά μέτρα λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού συνεχίζουν να υφίστανται. Με την ονομασία «Κούλουμα» χαρακτηρίζεται ο υπαίθριος πανηγυρισμός για την Καθαρά Δευτέρα.

Αν και δεν έχει εξακριβωθεί η αρχαία προέλευση της εορτής αυτής, αποτελεί θρησκευτική εορτή κατά την οποία εορτάζεται η αμέσως μετά την Αποκριά έναρξη της μεγάλης Τεσσαρακοστής. Οι εορτάζοντες τα Κούλουμα τρώνε άζυμο άρτο (λαγάνα), ενώ καταναλώνουν κυρίως νηστίσιμα φαγητά, τα λεγόμενα σαρακοστιανά όπως π.χ. ταραμά, ταραμοσαλάτα, θαλασσινά, ελιές, κρεμμύδια, διάφορα λαχανικά, χαλβά κ.ά.

Καλή Σαρακοστή: Πώς εορτάζονταν στο παρελθόν τα Κούλουμα;

Η γιορτή αυτή είναι πανελλήνια και κατ’ άλλους έχει αθηναϊκή καταγωγή, ενώ κατ’ άλλους βυζαντινή. Στην Κωνσταντινούπολη εορταζόταν έντονα από πλήθος κόσμου που συνέρρεε σε έναν από τους επτά λόφους της πόλης και συγκεκριμένα σε εκείνον του ελληνικότατου οικισμού των «Ταταούλων».

Στην Αθήνα, από πολλές δεκαετίες προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα Κούλουμα εορτάζονταν στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου, όπου οι Αθηναίοι τρωγόπιναν καθισμένοι στους βράχους από το μεσημέρι μέχρι τη δύση του ήλιου. Οι περισσότεροι χόρευαν υπό τους ήχους πλανόδιων μουσικών, κατά παρέες, είτε δημοτικούς είτε λαϊκούς χορούς υπό τους ήχους λατέρνας.

Το σούρουπο όλοι οι Ρουμελιώτες γαλατάδες της Αθήνας έστηναν λαμπρό χορό, κυρίως τσάμικο, γύρω από τους στύλους του Ολυμπίου Διός παρουσία των Βασιλέων και πλήθους κόσμου. Σήμερα, τα Κούλουμα εορτάζονται σχεδόν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας μαζί με το κύριο της ημέρας έθιμο του πετάγματος του χαρταετού. Ειδικότερα στην Αθήνα, με την ιστορική συνέχεια της παρουσίας του ανώτατου άρχοντα, τονίζεται ιδιαίτερα η λαογραφική αξία του εθίμου αυτού στον Λόφο του Φιλοπάππου.

Καλή Σαρακοστή: Γιατί η εορτή αυτή λέγεται «Κούλουμα»;

Για την ετυμολογία του ονόματος που παραμένει άγνωστη, όπως και η αρχή του εορτασμού, υπάρχουν πολλές απόψεις. Κατά μερικούς προήλθε από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης «cumulus» που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος, υποδηλώνοντας έτσι το πολύ φαγοπότι με πολύ χορό, ή το τέλος της εορταστικής περιόδου της αποκριάς.

Από την άλλη όμως, υπάρχει η άποψη ότι ο όρος είναι καθαρά αθηναϊκός και προέρχεται από τις κολώνες του ναού του Ολυμπίου Διός που τις αποκαλούσαν στη νεότερη ιστορία οι Αθηναίοι «columna», «κόλουμνα», «κούλoυμνα», «κούλουμα». Αυτό ωστόσο, δεν σημαίνει ότι προσδιορίζει την αρχή της εορτής που πιθανολογείται κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.