Γαλιλαίος: Ο «πατέρας της σύγχρονης επιστήμης» που κινδύνευσε να καεί στην πυρά

Σαν σήμερα, το 1564, γεννήθηκε ο Γκαλιλέο Γκαλιλέι (Galileo Galilei) ή Γαλιλαίος, όπως τον γνωρίζουμε στην Ελλάδα. Ο Ιταλός αστρονόμος και φυσικομαθηματικός συνέβαλε αποφασιστικά στην εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης, έστω κι αν χρειάστηκε να περάσει μεγάλα εμπόδια, ενώ κινδύνευσε να καεί στην πυρά εξαιτίας των ιδεών του από τη διαβόητη Ιερά Εξέταση.

Όμως, ο ίδιος έμεινε στην ιστορία και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες τον θεωρούν ως «τον πατέρα της σύγχρονης επιστήμης», όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Στίβεν Χόκινγκ. Ακόμα και άνθρωποι που δεν ασχολούνται με τις επιστήμες, λένε την κλασική έκφραση που του αποδίδεται «Κι όμως κινείται».

Τα πρώτα χρόνια

Ο Γαλιλαίος γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 1564 στην Πίζα της Ιταλίας. Ήταν ένα από τα έξι παιδιά του μουσικού Βιτσέντζο Γκαλιλέι (1520-1591) και της Τζούλια Αμανάτι. Τις πρώτες του γνώσεις τις απέκτησε στο μοναστήρι Βολομπρόζα, κοντά στη Φλωρεντία και έπειτα σπούδασε φυσικομαθηματικά στα πανεπιστήμια της Φλωρεντίας και της Πίζας, χωρίς να πάρει πτυχίο.

Ποιο ήταν το πρόβλημα; Όχι οι δυνατότητές του, αλλά η έλλειψη χρημάτων. Στα 18 του χρόνια, μια μέρα στη Μητρόπολη της Πίζας παρατήρησε τυχαία τις αιωρήσεις ενός πολυελαίου, που από απροσεξία χτύπησε κάποιος εργάτης κατά την επισκευή της εκκλησίας.

Πολλοί άνθρωποι είχαν δει ως τότε σε εκκλησίες πολυελαίους να αιωρούνται, αλλά κανένας δεν έδωσε στο γεγονός αυτό τη σημασία που χρειαζόταν, ούτε κι έβγαλε κάποιο χρήσιμο συμπέρασμα. Ο νεαρός, όμως, Γαλιλαίος παρατήρησε το συμβάν, μελέτησε το φαινόμενο και διατύπωσε τον νόμο, ότι «οι μικρές αιωρήσεις είναι ισόχρονες». Στον νόμο αυτό στηρίχθηκε αργότερα ο Ολλανδός αστρονόμος Κρίστιαν Χόιχενς, για να κατασκευάσει το πρώτο ρολόι με εκκρεμές. Ο Γαλιλαίος είχε ανοίξει τον δρόμο – και όχι για τελευταία φορά στη ζωή του.

Τελειοποίησε το τηλεσκόπιο σε μεγάλο βαθμό

Στη συνέχεια το 1609, ο Γαλιλαίος ανακάλυπτε το τηλεσκόπιο, που ο ίδιος τελειοποίησε αρκετά. Έπειτα, σε ηλικία 25 ετών έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πάδουας για μια μελέτη του αναφορικά με το κέντρο βάρους των στερεών σωμάτων. Με το τηλεσκόπιό του έκανε σπουδαιότατες αστρονομικές παρατηρήσεις και επιβεβαίωσε τη θεωρία, που είχε διατυπώσει 60 χρόνια νωρίτερα ο Πολωνός μαθηματικός Κοπέρνικος, ότι η γη κινείται γύρω από τον ήλιο, αντίθετα με ό,τι θεωρούσαν μέχρι τότε.

«Απατεώνας» και «αιρετικός»

Οι απόψεις του Γαλιλαίου προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση από ακαδημαϊκούς, αλλά και εκκλησιαστικούς κύκλους, που τον κατηγόρησαν ως «απατεώνα» και «αιρετικό». Όπως αναφέρει το sansimera.gr, ο Γαλιλαίος, όμως, δεν έκανε πίσω, τους προσκάλεσε να παραστούν σε δημόσια επίδειξη των πειραμάτων του. Το αποτέλεσμα ήταν να θριαμβεύσει η αλήθεια, να αποστομωθούν οι κατήγοροί του και ο Γαλιλαίος να συνεχίσει τη διδασκαλία του με μεγαλύτερο τώρα θάρρος.

Όσο, όμως, απλωνόταν η φήμη και η διδασκαλία του, τόσο πιο σκληρές οι επιθέσεις και πιο μεγάλες οι συκοφαντίες όσων διαφωνούσαν εναντίον του. Στις 5 Μαρτίου 1616 πέτυχαν απόφαση της επίσημης εκκλησίας, με την οποία έθεσαν το βιβλίο του σε απαγόρευση και το περιέλαβαν στον «Πίνακα των απαγορευμένων βιβλίων» (Index librorum prohibitorum).

Τελικά, κατάφεραν να σύρουν τον Γαλλιλαίο μπροστά στο δικαστήριο της διαβόητης Ιερής Εξέτασης, με την κατηγορία ότι ήταν αιρετικός, γιατί τάχα η διδασκαλία του για την κίνηση της γης ήταν αντίθετη με την Αγία Γραφή.

Εκεί ο Γαλιλαίος, για να αποφύγει τον θάνατο στην πυρά, αναγκάστηκε να αναιρέσει και να απαρνηθεί ό, τι δίδασκε. Λέγεται, μάλιστα, πως μόλις απέφυγε τον θάνατο, γύρισε το κεφάλι του στην άλλη πλευρά και ψιθύρισε «κι όμως κινείται».

Μπορεί να αναίρεσε όσα δίδασκε, αλλά δεν γλίτωσε τη φυλάκιση (21 Ιουνίου 1633), την οποία ο Πάπας μετέτρεψε σε κατ’ οίκον περιορισμό, ο οποίος διατηρήθηκε για τα επόμενα επτά χρόνια. Το 1637, ο Γαλιλαίος τυφλώθηκε, αλλά πρόλαβε να κάνει την τελευταία του ανακάλυψη, όταν με το τηλεσκόπιό του παρατήρησε τις ημερήσιες ταλαντώσεις της Σελήνης περί τον άξονά της.

Σε ό, τι έχει να κάνει με την προσωπική του ζωή, δεν παντρεύτηκε ποτέ. Από την ερωμένη του Μαρίνα Γκάμπα (1570-1612) απέκτησε τρία παιδιά: τη Μαρία και τη Λιβία, που έγιναν καλόγριες και τον Βιτσέντζο, που έγινε μουσικός, όπως και ο παππούς του. Ο Γκαλιλέο Γκαλιλέι πέθανε στις 8 Ιανουαρίου 1642 στο Αρτσέτρι της Τοσκάνης, σε ηλικία 77 ετών.

Όσον αφορά τα επιστημονικά του επιτεύγματα, σπουδαίες θεωρούνται οι ανακαλύψεις του σχετικά με το τηλεσκόπιο, που διεύρυναν το ορατό Σύμπαν. Σημαντική είναι, επίσης, η συνεισφορά του στην καθιέρωση της Μηχανικής, ως ιδιαίτερης επιστήμης και στην πρώτη διατύπωση των νόμων της Κινηματικής.

Αποφθέγματα του Γαλιλαίου που έμειναν στην ιστορία

• Κι όμως κινείται! (μετά την αποκήρυξη ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης της θεωρίας του ότι η Γη κινείται γύρω από τον ήλιο)

• Η Βίβλος δείχνει τον δρόμο που οδηγεί στους Ουρανούς. Όχι τον δρόμο που ακολουθούν οι ουρανοί.
• Μέτρησε ό, τι είναι μετρήσιμο και κάνε μετρήσιμο ό, τι δεν είναι.
• Το αλφάβητο είναι η πιο μεγάλη ανακάλυψη του ανθρώπου. Μεταδίδει τις πιο κρυφές του σκέψεις σε οποιοδήποτε άλλο άτομο, με δυσκολία όχι μεγαλύτερη από αυτή που δημιουργούν οι συνδυασμοί εικοσιτεσσάρων μικρών χαρακτήρων πάνω σε μια κόλλα χαρτί.
• Το βιβλίο της φύσης είναι γραμμένο σε μαθηματική γλώσσα, και οι χαρακτήρες είναι τρίγωνα, κύκλοι και άλλα γεωμετρικά σχήματα, χωρίς τη βοήθεια των οποίων είναι αδύνατον να καταλάβουμε έστω μια λέξη· χωρίς αυτά, κάποιος είναι σαν να περιπλανιέται σε ένα σκοτεινό λαβύρινθο.

Δείτε το ντοκιμαντέρ για τον Γαλιλαίο από το Ίδρυμα Ευγενίδου