Ευγένιος Σπαθάρης: Ο πατέρας του θεάτρου σκιών που χάρισε τον καραγκιόζη στην αιωνιότητα

Το πείσμα και η επιμονή του Ευγένιου Σπαθάρη να γυρνάει όλη την Ελλάδα με τις παραστάσεις του Καραγκιόζη, καθιέρωσε τον λαϊκό ήρωα σαν κομμάτι μιας παράδοσης που δεν θα σβήσει ποτέ. Ο πατέρας του Θεάτρου Σκιών διέσωσε μια τέχνη που κράταγε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ήταν η προσβάσιμη τέχνη για τους πολλούς. Και έτσι συνεχίστηκε και στα χρόνια της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Οι παραστάσεις του Καραγκιόζη γυρνούσαν τα χωριά της Ελλάδας και αποτελούσαν καλλιτεχνικό γεγονός. Κι αν ο Καραγκιόζης ζούσε ακόμα υπό την εξουσία του Βεζίρη, οι παραστάσεις ήταν γεμάτες σχόλια από την επικαιρότητα της κάθε εποχής. Έτσι οι διάφοροι ήρωες συμβόλιζαν είτε την εκάστοτε εξουσία ή τους από τα κάτω που προσπαθούσαν να «την βολέψουν» άλλες φορές με σύγκρουση και άλλες με πονηριά.

Η συμβολή του Ευγένιου Σπαθάρη στην διάσωση του Καργκιόζη και συνολικά του θεάτρου σκιών είναι αδιαμφισβήτητη.

Γεννήθηκε σαν σήμερα στις 2 Ιανουαρίου του 1924. Σύμφωνα με το αφιέρωμα της mixanitouxronou.gr, ο πατέρας του, Σωτήρης, ήταν κι αυτός καραγκιοζοπαίχτης. Μάλιστα, ήταν απ’ τους πρώτους στην Ελλάδα και ίδρυσε το Πανελλήνιο Σωματείο Καραγκιοζοπαικτών, μαζί με τον Αντώνη Μόλλα. Αν ο Ευγένιος ήταν ο πατέρας του Θεάτρου Σκιών στην Ελλάδα, τότε ο Σωτήρης ήταν ο παππούς του Καραγκιόζη.

Η οικογένεια Σπαθάρη κατοικούσε στην Κηφισιά, όταν γεννήθηκε ο Ευγένιος. Μικρός συνήθιζε να δίνει παραστάσεις μαζί με τον πατέρα του στον Πλάτανο, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Άλσος της Κηφισιάς. Ο Ευγένιος έμαθε την τέχνη του Καραγκιόζη δίπλα στον πατέρα του και δεν την άφησε ποτέ, ακόμα και όταν όνειρό του ήταν να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Δεν κατάφερε να γίνει αρχιτέκτονας, γιατί η ενηλικίωσή του συνέπεσε με τα χρόνια της Κατοχής. Ήταν αδύνατο να συνεχίσει της σπουδές του μέσα στον πόλεμο, γι’ αυτό και αφιερώθηκε ολόψυχα στο Θέατρο Σκιών.

Και στις πλατείες και στην τηλεόραση

Μπορεί ο πατέρας του να ήταν ο πρωτοπόρος του Θεάτρου Σκιών, αλλά ο Ευγένιος εξέλιξε την τέχνη και την έκανε διάσημη σε όλη τη χώρα. Δεν υπάρχει Έλληνας που δεν γνωρίζει και δεν αγαπά τον Καραγκιόζη και την παρέα του. Έδωσε παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα. Οι περιπέτειες του Καραγκιόζη κυκλοφόρησαν σε δίσκους, παίχτηκαν στο θέατρο, στον κινηματογράφο, σε πλατείες, σε καφενεία, ή ακόμη και σε σπίτια.

Όταν δημιουργήθηκε ο Πειραματικός Σταθμός Τηλεόρασης το 1966, το τηλεοπτικό πρόγραμμα ξεκίνησε με παράσταση του Σπαθάρη. Τα ταλέντα του μεγάλου καραγκιοζοπαίχτη δεν τελείωναν εκεί. “Ο Ευγένιος Σπαθάρης, εκτός που είναι τέλειος κλασικός καραγκιοζοπαίχτης, είναι κι’ ένας τέλειος λαϊκός ζωγράφος. Η ζωγραφική του, παρ’ όλο που έχει τα γνωρίσματα της ζωγραφικής που συνδέεται με τον Καραγκιόζη, είναι μια ζωγραφική τελείως δική του, με ωραίο χρώμα και ρυθμό”, είχε πει ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης για τον Σπαθάρη.

Ο Τσαρούχης για τον Σπαθάρη

Όταν ήταν μικρός ο Τσαρούχης, ήταν ένας απ’ τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Θεάτρου Σκιών και πήγαινε όσο πιο συχνά μπορούσε στις παραστάσεις του Σπαθάρη στον Πλάτανο της Κηφισιάς. Ο ζωγράφος, μάλιστα, εμπνεύστηκε από τη μορφή του καραγκιοζοπαίχτη και έφτιαξε ένα πίνακα που τον απεικονίζει μαζί με τον πατέρα του.

“Έκανε μεγάλη προπαγάνδα του Καραγκιόζη και τον χειμώνα μ’ έπαιρνε κι’ έπαιζα σε αθηναϊκά σπίτια. Πριν αρχίσει η παράσταση, έκανε μια ομιλία για την τέχνη του Καραγκιόζη. Πολλές φορές το παλληκάρι βοήθαγε κι’ αυτό να πάνε τα εργαλεία από το ένα σπίτι στο άλλο. Έτσι μεγάλωσε η δουλειά του Καραγκιόζη”, γράφει ο Σπαθάρης στην αυτοβιογραφία του για τον Γιάννη Τσαρούχη.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης πέθανε στις 9 Μαΐου του 2009. Τρεις μέρες πριν, είχε επισκεφτεί το Ινστιτούτο Γκαίτε, το οποίο διοργάνωνε μία εκδήλωση προς τιμήν του. Δυστυχώς, γλίστρησε και έπεσε από τις σκάλες. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου και ξεψύχησε, σε ηλικία 85 ετών. Ήταν ενεργός μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του. Πριν από την ταφή, στις 13 Μαΐου, η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών στο Μαρούσι. Ο Ευγένιος Σπαθάρης μπορεί να μην είναι πια εδώ, αλλά ο Καραγκιόζης και η παρέα του θα μας κρατάνε για πάντα συντροφιά.