Ηλεκτρονικό εμπόριο: Έξαρση των εξαπατήσεων – Τι να προσέχουν οι καταναλωτες

Οι αγορές μέσω διαδικτύου έγιναν κανόνας κατά τη διάρκεια του λοκντάουν και συνεχίζουν να σημειώνουν μεγάλη αύξηση. Ωστόσο μαζί τους αυξήθηκαν και οι απάτες, με τους καταναλωτές να καταγγέλλουν ότι δεν έφθασαν ποτέ τα προϊόντα που παρήγγειλαν. «Κατά την περίοδο της καραντίνας οι καταγγελίες στον Συνήγορο του Καταναλωτή για προβληματικές συναλλαγές με ηλεκτρονικά καταστήματα εκτοξεύθηκαν και διαμορφώθηκαν κατά το πρώτο εξάμηνο της φετινής χρονιάς σε 1.200», αναφέρει στην «Κ» και στον Δημήτρη Δελεβέγκο, ο βοηθός Συνήγορος του Καταναλωτή Ευθύμιος Τσόγκας.

Ο μεγάλος αυτός αριθμός αναφορών σχετίζεται και με το γεγονός ότι, ιδίως κατά την περίοδο της καραντίνας λόγω της υψηλής ζήτησης, σημαντικός αριθμός e-shops παρέδιδε με μεγάλη καθυστέρηση τα προϊόντα που είχαν παραγγελθεί. Έτσι, πολλές από τις καταγγελίες δεν είχαν αντίκρισμα επειδή εντέλει τα προϊόντα παραδίδονταν και γι’ αυτό ο αριθμός των πορισμάτων που έχει συντάξει τους τελευταίους μήνες ο Συνήγορος του Καταναλωτή για e-shops, τα οποία δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της Αρχής για εξωδικαστικό συμβιβασμό, αποτελεί ένα μικρό κλάσμα του συνόλου των καταγγελιών.

Οι έμποροι … τυχοδιώκτες

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν αυξηθεί σημαντικά τα περιστατικά απάτης, με την πρακτική που τηρούν οι… αλεξιπτωτιστές του ηλεκτρονικού εμπορίου να είναι πανομοιότυπη. Προσφέρουν προϊόντα τεχνολογίας «κράχτες», σε ιδιαιτέρως προνομιακές τιμές σε σχέση με τον ανταγωνισμό, προσελκύοντας μεγάλο αριθμό ενδιαφερόμενων πελατών. Οι τελευταίοι, παρότι έχουν καταβάλει το σύνολο ή μέρος του απαιτούμενου τιμήματος, σχεδόν ποτέ δεν καταφέρνουν να παραλάβουν τα προϊόντα, καθώς τα ηλεκτρονικά καταστήματα μεταθέτουν διαρκώς τον χρόνο παράδοσης σε μελλοντικές ημερομηνίες, χωρίς, όμως, εντέλει να τηρούν τις δεσμεύσεις τους. Βάσει εκτιμήσεων, η χρηματική απώλεια διαμορφώνεται από 200 ευρώ έως και 1.000 ευρώ ανά άτομο.

«Τα τελευταία χρόνια, κυρίως φέτος, καταγράφεται έξαρση στις συστάσεις εταιρειών-φαντασμάτων. Για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων, εφαρμόζουμε το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του καταναλωτή. Υστερα από την ψήφιση του ν. 4712/2020, ο έλεγχος που διενεργεί η επιχειρησιακή μονάδα καθίσταται αυστηρότερος, ενώ διαθέτουμε τη δυνατότητα να απενεργοποιούμε ιστοσελίδες που υιοθετούν παραπλανητικές πρακτικές», σημειώνει ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή Παναγιώτης Σταμπουλίδης. Σύμφωνα ακόμη με όσα προβλέπει υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες εμπορίου (επιγραμμικές υπηρεσίες διαμεσολάβησης) που έχουν καταχρηστική συμπεριφορά προς τους εμπόρους με τους οποίους συνεργάζονται ή αθετούν συμφωνίες θα απειλούνται με πρόστιμο από 1.500 έως και 2 εκατ. ευρώ.

Από την πλευρά τους, οι διαδικτυακές πλατφόρμες σύγκρισης τιμών, όπως η Skroutz, υιοθετούν σειρά κριτηρίων προκειμένου να διαχωρίσουν την ήρα από το στάρι, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι ο αρχικός αριθμός αιτημάτων συνεργασίας είναι διπλάσιος σε σχέση με αυτά που εγκρίνονται.

Τι θα πρέπει να μας υποψιάζει

Για παράδειγμα, e-shops που διαθέτουν ως μοναδικό τρόπο πληρωμής την υλοποίηση τραπεζικής κατάθεσης μπαίνουν στη «μαύρη λίστα». Κι αυτό επειδή, με τον τρόπο αυτό, στερείται από τους χρήστες η δυνατότητα αμφισβήτησης της συναλλαγής που υπάρχει όταν χρησιμοποιείται πιστωτική ή χρεωστική τραπεζική κάρτα. Ακόμη, η εκτόξευση των πωλήσεων ενός ηλεκτρονικού καταστήματος σε ιδιαιτέρως σύντομο χρονικό διάστημα αποτελεί ένδειξη ενδεχόμενης καταχρηστικής πρακτικής, με τις πλατφόρμες σύγκρισης τιμών προϊόντων να λαμβάνουν υπόψη τόσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ενός e-shop όσο και τα στοιχεία ταυτότητας μιας εταιρείας. Σε κάθε περίπτωση, οι αξιολογήσεις που συγκεντρώνει ένα ηλεκτρονικό κατάστημα για το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών του αποτελούν βασικό κριτήριο αξιοπιστίας, με τους ειδικούς να τονίζουν ότι πολλά είναι δυνατόν να προληφθούν, εάν οι καταναλωτές είναι ενημερωμένοι.

Οδηγός για ασφαλείς αγορές από Συνήγορο του Καταναλωτή

Ο Συνήγορος του Καταναλωτή έχει εκδώσει σειρά οδηγιών που αν ακολουθούνται καθιστά τις αγορές μέσω του Διαδικτύου ασφαλέστερες. Καθώς τα κρούσματα απάτης σε ηλεκτρονικές συναλλαγές έχουν αυξηθεί σημαντικά το τελευταίο διάστημα, ο Συνήγορος του Καταναλωτή συστήνει στους πολίτες:

• Να προτιμούν την πραγματοποίηση αγορών από αξιόπιστα και γνωστά ηλεκτρονικά καταστήματα. Σημαντική ένδειξη αξιοπιστίας είναι η μακρόχρονη λειτουργία των καταστημάτων στην αγορά και η ύπαρξη φυσικής έδρας.

• Να ελέγχουν πάντοτε τις βασικές πληροφορίες που παρέχονται για το ηλεκτρονικό κατάστημα από τον ιστότοπό του. Να αναζητούν, ειδικότερα, την επωνυμία της εταιρείας και τα πλήρη στοιχεία επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης ταχυδρομικής διεύθυνσης. Η ύπαρξη μόνο ηλεκτρονικής διεύθυνσης (e-mail) και κινητού τηλεφώνου δεν αρκεί και αποτελεί, μάλιστα, ένδειξη απάτης.

• Να ελέγχουν, οπωσδήποτε, πριν από την πληρωμή ότι ο ιστότοπος παρέχει ασφαλή σύνδεση για τη μετάδοση ευαίσθητων δεδομένων, όπως στοιχείων πιστωτικών καρτών. Να βεβαιώνονται ότι το σύμβολο ασφαλούς μετάδοσης δεδομένων εμφανίζεται στο πεδίο «διεύθυνση του προγράμματος περιήγησης» – browser με τη μορφή HTTPS. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζουν ότι το e-shop διαθέτει SSL (Secure Sockets Layer), δηλαδή πρωτόκολλο ασφαλούς μετάδοσης ευαίσθητων δεδομένων στο Διαδίκτυο, ειδικά για αγορές με πιστωτικές-χρεωστικές κάρτες και paypal.

• Να εντοπίζουν στο Διαδίκτυο τυχόν σχόλια, εμπειρίες ή συστάσεις άλλων καταναλωτών που έχουν ήδη συναλλαγεί με το κατάστημα. Αυτό γίνεται εύκολα, πληκτρολογώντας το όνομα της εταιρείας ή του ηλεκτρονικού καταστήματος σε μία μηχανή αναζήτησης. Να προσεγγίζουν τις συστάσεις με κριτικό μάτι, διότι μπορεί να είναι παραπλανητικές ή κατασκευασμένες.

• Τα αναγνωρισμένα ηλεκτρονικά καταστήματα έχουν στον ιστότοπό τους σήματα εμπιστοσύνης των ενώσεων ηλεκτρονικού εμπορίου και των οργανισμών που διαθέτουν πιστοποιητικά ασφαλείας και απορρήτου προσωπικών δεδομένων. Αυτό δείχνει ότι η εταιρεία είναι αξιόπιστη και ότι τηρεί τους βασικούς κανόνες στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, οπότε ο καταναλωτής μπορεί να αγοράσει από αυτήν με ασφάλεια.

• Να αποφεύγουν την πραγματοποίηση αγορών από ηλεκτρονικά καταστήματα που απαιτούν, αποκλειστικά, την προείσπραξη του τιμήματος των αγαθών μέσω πιστωτικής/χρεωστικής κάρτας, paypal ή τραπεζικού εμβάσματος και δεν διαθέτουν την αντικαταβολή ή την ηλεκτρονική πληρωμή τη στιγμή της παράδοσης του προϊόντος ως εναλλακτικό τρόπο πληρωμής.

• Να μην πείθονται από τις υπερβολικά δελεαστικές τιμές των προϊόντων σε σχέση με τον ανταγωνισμό ή, εν πάση περιπτώσει, αυτό να μην είναι το μοναδικό κριτήριο για την πραγματοποίηση των αγορών τους.

• Επί σοβαρών ενδείξεων προβληματικής συναλλαγής, να προβαίνουν άμεσα σε αμφισβήτηση προς τα τραπεζικά τους ιδρύματα, εφόσον η εξόφληση των αγαθών έχει γίνει μέσω κάρτας (χρεωστικής ή πιστωτικής) και, αντίστοιχα, προς τους οργανισμούς διενέργειας ηλεκτρονικών πληρωμών (π.χ. paypal). Θα πρέπει, τέλος, οι καταναλωτές να λαμβάνουν επιβεβαίωση της παραγγελίας, την οποία να φυλάσσουν μαζί με κάθε άλλο έγγραφο που σχετίζεται με αυτή. Αν χρειάζεται να επικοινωνήσουν με τον έμπορο, να προτιμούν το ηλεκτρονικό μήνυμα. Με αυτό τον τρόπο, σε περίπτωση προβλήματος, θα έχουν στη διάθεσή τους έμπρακτες αποδείξεις της επαφής-επικοινωνίας τους, καθώς και όλες τις λεπτομέρειες της συναλλαγής που έχουν συμφωνηθεί.