Με γκάζι στην κούρσα για το εμβόλιο

Επιταχύνεται ο παγκόσμιος επιστημονικός αγώνας για την παρασκευή ενός αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου κατά της COVID-19. Ομως η διεθνής προσπάθεια έχει εν μέρει μετατραπεί, όπως άλλωστε συνέβη και με την κατάκτηση του Διαστήματος, σε απόπειρα εδραίωσης γεωπολιτικής και επιστημονικής υπεροχής, κάτι που θα έχει άγνωστες συνέπειες για τη δημόσια υγεία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) πρόσφατα ανακοίνωσε ότι 170 εμβόλια, που βρίσκονται σε διάφορα στάδια κλινικής δοκιμής, αξιολογούνται. Επτά από αυτά βρίσκονται στη φάση 3, το τελικό στάδιο πριν από την έγκρισή τους από τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς. Ολα καταγράφουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. To εμβόλιο της Moderna Inc, παραδείγματος χάριν, φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα και στις ηλικίες άνω των 56 ετών, πυροδοτώντας την παραγωγή αντισωμάτων όπως στους νεότερους και δημιουργώντας ελπίδες για την προστασία των ευάλωτων ομάδων.

Το εμβόλιο που αναπτύσσεται από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και τη φαρμακοβιομηχανία AstraZeneca πυροδοτεί ανοσοποιητική αντίδραση και παραγωγή λεμφοκυττάρων Τ, και αναμένεται να τεθεί προς αξιολόγηση από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς στα τέλη του χρόνου, εφόσον συγκεντρωθούν επαρκή στοιχεία για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του. Λιγότερο αισιόδοξος, ο καθηγητής Κρις Ουίτι, επικεφαλής των υγειονομικών υπηρεσιών της Αγγλίας, εκτιμά ότι δεν θα υπάρχει εμβόλιο πριν από τον χειμώνα 2021-22.

Η Κίνα, τη Δευτέρα, αποκάλυψε ότι έχει ήδη ξεκινήσει τον μαζικό εμβολιασμό συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων, με το εμβόλιο που ανέπτυξε η κρατική φαρμακοβιομηχανία Sinopharm, σε συνεργασία με τη Στρατιωτική Ακαδημία Επιστημών. To εμβόλιο πυροδοτεί ανοσοποιητική αντίδραση, έχει σπάνιες και ήπιες παρενέργειες, αλλά δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τη φάση 3 της κλινικής δοκιμής, που πραγματοποιείται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. H εταιρεία εκτιμά ότι το εμβόλιό της θα βρίσκεται στα φαρμακεία τον Δεκέμβριο.

Με την έναρξη του εμβολιασμού, το Πεκίνο «υπέκλεψε» την «παγκόσμια πρώτη» στη χρήση εμβολίου κατά της COVID-19 από τη Μόσχα. Πριν από μερικές ημέρες, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, τονίζοντας με την παρουσία του την εθνική σημασία της εξέλιξης, ανακοίνωσε ότι το ρωσικό εμβόλιο Sputnik 5 είναι το πρώτο παγκοσμίως που εγκρίθηκε για ευρεία χρήση, ύστερα από μόλις δύο μήνες κλινικής έρευνας. Μάλιστα, τόνισε ότι ήδη εμβολιάστηκε μία από τις κόρες του. Το Sputnik 5 παρήχθη στο ερευνητικό εργαστήριο Γκαμελάγια, σε συνεργασία με το ρωσικό υπουργείο Αμυνας. Xορηγείται σε δύο δόσεις και, σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Υγείας, προσφέρει διετή προστασία από τον κορωνοϊό. «Γνωρίζω ότι είναι αποτελεσματικό, πυροδοτεί την ανάπτυξη ανοσίας και –επαναλαμβάνω– πέρασε από όλα τα αναγκαία τεστ», κόμπασε ο Ρώσος πρόεδρος. Πολλοί επιστήμονες, ωστόσο, στη Ρωσία και στο εξωτερικό, όπως και ο ΠΟΥ, εξεπλάγησαν από την ταχύτητα με την οποία παρασκευάστηκε το εμβόλιο, αλλά και την απόλυτη μυστικότητα που περιέβαλε την ανάπτυξή του. Την Τετάρτη ανακοινώθηκε ότι τους επόμενους δύο μήνες θα εγκριθεί και δεύτερο ρωσικό εμβόλιο, αυτή τη φορά, του Ινστιτούτου Ιολογίας της Σιβηρίας.

Διάθεση «επιτάχυνσης των ελεγκτικών διαδικασιών» για την «τάχιστη» έγκριση του εμβολίου της Οξφόρδης φαίνεται να έχει και ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, που αναζητεί εύκολο τρόπο για να βγει από τη δυσμενή θέση στην οποία βρίσκεται. Οι ΗΠΑ, σε χρονιά εκλογών, καταγράφουν περίπου 5 εκατομμύρια κρούσματα κορωνοϊού και θρηνούν περίπου 180.000 θανάτους από COVID-19. Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, η αμερικανική κυβέρνηση θα προσπαθήσει να υπερκεράσει τη συμβατική διαδικασία έγκρισης του εμβολίου από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDΑ), προκειμένου να λάβει «έγκριση για επείγουσα χρήση» τον Οκτώβριο και ο μαζικός εμβολιασμός να ξεκινήσει πριν από τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου. Ενα τέτοιο εγχείρημα πιθανώς να κλονίσει την ήδη περιορισμένη εμπιστοσύνη των Αμερικανών στα εμβόλια.

Καταγγελία

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Αμερικανός πρόεδρος ασκεί πιέσεις στον FDA για να επιτύχει τον στόχο του. Προ εβδομάδος, κατήγγειλε μέσω Twitter τον οργανισμό και το «βαθύ κράτος» ότι εκουσίως καθυστερούν τις κλινικές δοκιμές των εμβολίων «ώστε να μη διατίθενται πριν από τις προεδρικές εκλογές» και τόνισε την απόλυτη ανάγκη επίσπευσης της διαδικασίας. Με ανάλογο τρόπο, παλαιότερα ο Αμερικανός πρόεδρος άσκησε πιέσεις προκειμένου να επισπεύσει την έγκριση διάφορων «θαυματουργών θεραπειών» κατά της COVID-19, όπως της χλωροκίνης, και πολύ πρόσφατα της χορήγησης πλάσματος αναρρωννυόντων.

Ο δρ Ουαλίντ Ζελάντ, επικεφαλής του Κέντρου Φαρμακευτικής Πολιτικής και Συνταγογράφησης του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ, υποστηρίζει ότι τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της χορήγησης πλάσματος παραποιήθηκαν από τον FDA, επισημαίνοντας ότι ο πρόεδρος Τραμπ προσπαθεί να πολιτικοποιήσει τη διαδικασία έγκρισης φαρμάκων και εμβολίων κατά της COVID-19. «Τους επόμενους μήνες, καθώς θα συγκεντρώνονται τα στοιχεία από τις κλινικές μελέτες των εμβολίων, η ασφάλεια εκατομμυρίων ανθρώπων θα εξαρτάται από την επιστημονική κρίση του FDA. Αν “υπερβάλει” στην εκτίμησή του, θα βρεθούμε ενώπιον ενός τεράστιου προβλήματος», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Aκόμα και η μεταβολή των συστάσεων των Κέντρων Ελέγχου Παθήσεων και Πρόληψης (CDC) για τα τεστ κορωνοϊού, ώστε να γίνονται μόνο σε ασθενείς με συμπτώματα και όχι σε ασυμπτωματικούς στο πλαίσιο ιχνηλάτησης επαφών επιβεβαιωμένου κρούσματος, αποδόθηκε από αξιωματούχο του CDC σε «άνωθεν πιέσεις». Ο πρόεδρος Τραμπ είχε άλλωστε επανειλημμένως δηλώσει ότι «οι ΗΠΑ πρέπει να κάνουν λιγότερα τεστ».

Τα φάρμακα

Aν και απέχουμε από την οριστική φαρμακευτική θεραπεία της COVID-19, πολλά, υπό δοκιμήν, σκευάσματα έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ανάμεσά τους κυριαρχούν:

• Δεξαμεθαζόνη. Κατά τη διάρκεια έρευνας, η δεξαμεθαζόνη συνέβαλε στην επιβίωση του ενός από τους οκτώ διασωληνωμένους ασθενείς. Σήμερα περιλαμβάνεται στο πρωτόκολλο νοσηλείας των βαρύτερων κρουσμάτων.
• Πλάσμα αναρρωννυόντων. Το πλάσμα ασθενών που ανέρρωσαν από COVID-19 είναι πλούσιο σε αντισώματα. Οι ειδικοί δηλώνουν ότι δεν διαθέτουν επαρκή στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της χορήγησης πλάσματος.
• Ρεμδεσιβίρη. Το σκεύασμα έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς κατά της ηπατίτιδας C και κατά του Εμπολα. Στην COVID-19 μικραίνει τον χρόνο νοσηλείας, αλλά παραμένει άγνωστο αν περιορίζει τη θνησιμότητα.
• Τοσιλιζουμάμπη. Ανοσοκατασταλτικός παράγων, που χορηγείται κατά της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ως ενέσιμο μπλοκάρει την ιντερλευκίνη 6. Οταν χορηγήθηκε σε Ιταλούς ασθενείς, μείωσε τον κίνδυνο διασωλήνωσης.
• Αντιυπερτασικά χάπια. Μελέτη έδειξε ότι υπερτασικοί ασθενείς είχαν μικρότερο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας ή θανάτου εφόσον λάμβαναν αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης (ACEi) ή αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτενσίνης. Ωστόσο τα σκευάσματα είναι άχρηστα σε ασθενείς με κορωνοϊό που δεν είναι υπερτασικοί.
• Εισπνεόμενη ιντερφερόνη – βήτα. Μικρή βρετανική μελέτη έδειξε ότι το εισπνεόμενο σκεύασμα, που χορηγείται σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, περιορίζει τον χρόνο νοσηλείας ασθενών με COVID-19.