Απόστολος Ιούδας Θαδδαίος: Η μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας στις 19 Ιουνίου

Ο Θαδδαίος, γνωστός και ως Ιούδας Θαδδαίος, Λεββαίος, ή και ως Ιούδας του Ιακώβου, ήταν ένας από τους Δώδεκα Αποστόλους του Ιησού Χριστού και άγιος της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ταυτίζεται κάποτε, ιδίως στη Δύση, με τον Ιούδα τον αδελφόθεο, αλλά διακρίνεται απολύτως από τον Ιούδα Ισκαριώτη, τον Απόστολο που πρόδωσε τον Ιησού. Δεν πρέπει επίσης να συγχέεται με τον Θαδδαίο τον εκ των Δώδεκα ο Απόστολος Θαδδαίος ο εκ των Εβδομήκοντα Αποστόλων.

Η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία τιμά τους Αποστόλους Θαδδαίο και Βαρθολομαίο ως τους ιδρυτές και προστάτες αγίους της. Σε πολλές απεικονίσεις του στη Δύση ο Θαδδαίος παριστάνεται να κρατά μία εικόνα του Ιησού Χριστού, που είναι γνωστή ως Άγιο Μανδήλιο ή «Εικών της Εδέσσης». Στην αγιογράφηση της Ανατολής απεικονίζεται συχνότερα με έναν κύλινδρο κειμένου, την Επιστολή του Ιούδα, παρά το ότι αυτή γράφτηκε μάλλον από τον Ιούδα τον αδελφόθεο.

Καινή Διαθήκη

Το όνομα «Ιούδας» (εβρ. Y’hudah), ήταν πολύ συνηθισμένο στους Εβραίους της εποχής του Χριστού. Εκτός από τον Ισκαριώτη, μνημονεύονται στην Καινή Διαθήκη οι εξής:

• Ιούδας του Ιακώβου, ένας από τους 12 Αποστόλους (Λουκ. στ΄ 16 και Πράξεις α΄ 13)
• Ιούδας «ουχ ο Ισκαριώτης», προφανώς Απόστολος (Ιωάν. ιδ΄ 22)
• Ιούδας ο αδελφόθεος (Ματθ. ιγ΄ 55, Μάρκ. στ΄ 3)
• Ο συγγραφέας της Καθολικής Επιστολής του Ιούδα, που κατονομάζει τον εαυτό του ως «αδελφό του Ιακώβου» (Ιούδ. α΄ 1).
• Οι πρώτοι δύο θεωρείται σχεδόν από όλους ότι είναι το ίδιο πρόσωπο. Οι δύο τελευταίοι θεωρείται επίσης συνήθως πως είναι το ίδιο πρόσωπο.

Ωστόσο, στους καταλόγους των Αποστόλων που παραθέτουν οι Ματθαίος (ι΄ 3) και Μάρκος (γ΄ 18), παραλείπεται ο Ιούδας, ενώ εμφανίζεται κάποιος με το όνομα Θαδδαίος (σε μερικά χειρόγραφα του Ματθαίου «Λεββαίος, ο επιλεγόμενος Θαδδαίος»). Αυτό οδήγησε πολλούς Χριστιανούς από τους πρώτους ήδη αιώνες να συμφιλιώσουν τους καταλόγους υποθέτοντας την ύπαρξη ενός «Ιούδα Θαδδαίου», αποκαλούμενου με το ένα ή το άλλο όνομα. Η υπόθεση αυτή είναι πολύ πιθανή, εξαιτίας του ότι το «Θαδδαίος» φαίνεται να είναι προσωνύμιο (από το αραμαϊκό Taddai = «ο με καρδιά», δηλαδή αυτός που «το λέει η καρδιά του») και του ότι πολλές μορφές της Καινής Διαθήκης έχουν περισσότερα του ενός ονόματα (π.χ. Σίμων-Πέτρος, Βαρνάβας-Ιωσήφ).

Μία ακόμη πτυχή του θέματος είναι το ότι το όνομα «Ιούδας» αμαυρώθηκε από τον Ιούδα τον Ισκαριώτη. Για τον λόγο αυτόν, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι οι Μάρκος και Ματθαίος αναφέρονται στον άλλο ομώνυμο μαθητή με το προσωνύμιό του.

Ορισμένοι ειδικοί της Καινής Διαθήκης ωστόσο απορρίπτουν την παραπάνω υπόθεση, ισχυριζόμενοι ότι Ιούδας και Θαδδαίος ήταν δύο διαφορετικά πρόσωπα. Προτάθηκαν εναλλακτικές θεωρίες σχετικώς: Μία μη καταγεγραμμένη αντικατάσταση ενός Αποστόλου από άλλον κατά τη διάρκεια των ετών του κηρύγματος του Χριστού εξαιτίας αποστασίας ή θανάτου, η δυνατότητα οι «12» να είναι ένας συμβολικός αριθμός ή προσεγγιστική εκτίμηση, ή απλώς ότι τα ονόματα δεν καταγράφηκαν με ακρίβεια από την πρώτη Εκκλησία.

Η άλλη σύγχυση είναι μεταξύ του Θαδδαίου εκ των 70 Αποστόλων και του Θαδδαίου του ενός από τους 12 Αποστόλους. Ο Μ. Γαλανός, για τον Απόστολο αυτό αναφέρει: «Μερικοί υποθέτουν, ότι πρόκειται για έναν από τους 70 αποστόλους, που καταγόταν από την Έδεσσα, ήταν όμως Ιουδαίος. Άλλα βέβαιο μπορεί να θεωρηθεί, ότι ο απόστολος Θαδδαίος είναι ο υπό το όνομα αυτό φερόμενος μεταξύ των 12 Αποστόλων”. Τέλος, σε κάποια λατινικά χειρόγραφα του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, ο Θαδδαίος του ι΄ 3, αποκαλείται «Ιούδας ο Ζηλωτής».

Αδελφός ή γιος του Ιακώβου;

Η ελληνική φράση Ἰούδαν Ἰακώβου στο πρωτότυπο ερμηνεύεται από άλλους μελετητές ότι σημαίνει «Ιούδα, αδελφό του Ιακώβου» και από άλλους ότι εννοεί «Ιούδα, γιο του Ιακώβου. Η πρώτη άποψη τον καθιστά αυτομάτως τον συγγραφέα της Επιστολής του Ιούδα, ενός από τα βιβλία της Καινής Διαθήκης.

Οι περισσότερες σύγχρονες μεταφράσεις ωστόσο προκρίνουν το «Ιούδας, γιος του Ιακώβου». Ο Προτεστάντης Darrell L. Bock γράφει ότι πρέπει να υπονοείται η ιδιότητα του γιου, επειδή όπου εννοείται ο αδελφός γράφεται και η λέξη «αδελφός» στο χειρόγραφο». Σχετικά με την ορθόδοξη παράδοση ο Μ. Γαλανός γράφει: …«ονομαζόταν δε αλλιώς και Λεββαίος και ήταν αδελφός του Ιακώβου του μικρού. Σ’ αυτόν ανήκει και η επιστολή Ιούδα στο Ευαγγέλιο. Διότι καθ’ αυτό Ιούδας ονομαζόταν, τα δε άλλα δύο ονόματα ήταν πρόσθετα, όπως συμβαίνει πάντοτε στους Ιουδαίους μέχρι και σήμερα. Ο Θαδδαίος κήρυξε το Ευαγγέλιο στη Μεσοποταμία, όπου και έλαβε μαρτυρικό θάνατο».Επιπλέον η συνήθης χρήση της εν λόγω γενικής “Ιακώβου” στην εβραϊκή γλώσσα δηλώνει τον πατέρα του προσώπου προς διάκριση από τους ομώνυμούς του.

Αδελφός του Ιησού;

Οι γνώμες διίστανται ως προς το εάν ο Ιούδας Θαδδαίος είναι το ίδιο πρόσωπο με τον Ιούδα τον αδελφόθεο, τον παραδοσιακό συγγραφέα της Επιστολής του Ιούδα. Σε γενικές γραμμές οι Ρωμαιοκαθολικοί θεολόγοι πιστεύουν ότι είναι το ίδιο πρόσωπο, ενώ οι Προτεστάντες και οι Ορθόδοξοι όχι. Σύμφωνα με τα σωζόμενα σπαράγματα του έργου Έκθεσις των λόγων του Κυρίου του Παπία του Ιεραπολίτη (περ. 70-163 μ.Χ.), η Μαρία του Κλωπά (ή του Αλφαίου) ήταν η μητέρα του Ιούδα του αδελφοθέου, τον οποίον ο Παπίας ταυτίζει με τον Θαδδαίο: «Η Μαρία, η σύζυγος του Κλέοπα ή Αλφαίου, η μητέρα του Αποστόλου και επισκόπου Ιακώβου, του Σίμωνος και του Θαδδαίου, και ενός Ιωσήφ…».

Ποιοι ναοί υπάρχουν

Πολλές χώρες διαθέτουν ναούς αφιερωμένους στον Άγιο Ιούδα Θαδδαίο, όπως η Αυστραλία, η Βραζιλία, η Σρι Λάνκα, η Κούβα, η Ινδία, το Ιράν και ο Λίβανος. Το Εθνικό Προσκύνημα του Αγίου Ιούδα (National Shrine of Saint Jude) στο Σικάγο ιδρύθηκε το 1929 από τους Κλαρετιανούς.

Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο ένας Ιερός Ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιούδα το Θαδδαίο. Βρίσκεται επί της Λεωφόρου Λαυρίου στην Κερατέα. Θεμελιώθηκε το 2015 και υπάγεται στη Ιερά Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής. Κατά τόπους στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετά Ιερά Παρεκκλήσια, Εκκλησάκια και Εικονοστάσια, αφιερωμένα στον Άγιο Ιούδα τον Θαδδαίο τα οποία είναι αναγνωρισμένα από την επίσημη Εκκλησία της Ελλάδος.