Σοβέτο 1976: Η εξέγερση της μαύρης νεολαίας

Οι πρόσφατες δολοφονίες Αφροαμερικανών πολιτών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μας διδάσκουν ότι όσα χρόνια και αν περάσουν το “λευκό” μίσος έναντι των έγχρωμων δεν έχει τέλος. Σαν σήμερα χιλιάδες έγχρωμοι μαθητές του Σοβέτο, μιας παραγκούπολης στα νοτιοδυτικά του Γιοχάννεσμπουργκ στη Νότιο Αφρική, εξεγέρθηκαν ενάντια της απόφασης του ρατσιστικού κράτους να επιβάλλει τη διδασκαλία των αφρικάανς, τη γλώσσα των λευκών εποίκων (με ολλανδικές ρίζες) στα σχολεία των μαύρων.

Ο νόμος για τη διδασκαλία των αφρικάανς είχε δημοσιευτεί το 1975. Τον Απρίλη του 1976 οι μαθητές/τριες του Σοβέτο άρχισαν μια αποχή διαρκείας από τα μαθήματά τους. Στις 13 του Ιούνη οργάνωσαν το συντονιστικό της, το Αντιπροσωπευτικό Συμβούλιο Μαθητών του Σοβέτο. Στις 16 Ιούνη ξεχύθηκαν στους δρόμους για να διαδηλώσουν ενάντια σ’ αυτή την προκλητική απόφαση.

Το πρωί στις 16 Ιουνίου του 1976, σαν σήμερα, περίπου 20 χιλιάδες μαθητές και φοιτητές ξεκίνησαν να διαδηλώνουν. Ήταν μια καθόλα ειρηνική διαδήλωση και είχε και την κάλυψη του «Κινήματος της Μαύρης Συνείδησης» (Black Consciousness Movement, BCM), μιας μετριοπαθούς οργάνωσης μαύρων, που κάλυπτε το κενό από την απαγόρευση του ριζοσπαστικού «Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου» (ANC) του Νέλσον Μαντέλα και του «Παναφρικανικού Κογκρέσου» (PAC) του Ρόμπερτ Σομπούκβε. Στη διαδήλωση συμμετείχαν και πολλοί εκπαιδευτικοί για να δώσουν το στίγμα της πειθαρχίας και της ειρηνικής δράσης.

Βλέποντας τον παλμό της διαδήλωσης, η αντίδραση του καθεστώτος του απαρτχάιντ υπήρξε βίαιη. Μέσα σε λίγα λεπτά εξαπελυσαν κατά των διαδηλωτών εκπαιδευμένα σκυλιά το οποία προκάλεσαν πανικό ενώ σχεδόν αμέσως όταν το πλήθος άρχισε να τρέχει άνοιξαν πυρ χωρίς καμιά προειδοποίηση, με πραγματικές σφαίρες. Το πρώτο θύμα, ο 13χρονος Εκτορ Πιέτερσον έγινε το σύμβολο της εξέγερσης. Συνολικά εκείνη τη μέρα η αστυνομία δολοφόνησε 21 παιδιά.

Όμως, η νεολαία του Σοβέτο δεν το έβαλε κάτω. Οι διαδηλωτές απάντησαν με πέτρες, μπουκάλια, μολότοφ ακόμα και σχολικές τσάντες εκτοξεύονταν ενάντια στους δολοφόνους. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν όλο το βράδυ. Και την επόμενη μέρα 1.500 πάνοπλοι αστυνομικοί οπλισμένοι με αυτόματα και συνοδευόμενοι από τεθωρακισμένα και ελικόπτερα ανέλαβαν να αποκαταστήσουν την «τάξη». Ο στρατός πήρε θέσεις για παν ενδεχόμενο. Ο συνολικός αριθμός των δολοφονημένων είναι ακόμα ανεπιβεβαίωτος. Ένας αριθμός που έχει γίνει αποδεκτός είναι 176 νεκροί. Οι τραυματίες από σφαίρες πρέπει να έφτασαν τους χίλιους.

Η σφαγή του Σοβέτο πυροδότησε ένα κύμα εξεγέρσεων που απλώθηκε σε όλες τις μαύρες παραγκουπόλεις και κράτησε πάνω από ένα χρόνο. Ηγεσία αυτών των εξεγέρσεων στο Σοβέτο και στο Κέιπ Τάουν ήταν η μαύρη νεολαία. Οργανώσεις της κάλεσαν και οργάνωσαν δυο μεγάλες απεργίες αλληλεγγύης τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβρη. Διαδηλώσεις, μποϋκοτάζ, συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν καθημερινότητα.

Η διεθνής κατακραυγή ήταν μεγάλη για τη Νότιο Αφρική, με αποκορύφωμα το Ψήφισμα 392 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (19 Ιουνίου 1976), το οποίο καταδίκαζε έντονα τη βάναυση συμπεριφορά της αστυνομίας και το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων. Η κυβέρνηση του σκληροπυρηνικού πρωθυπουργού Μπαλτάζαρ Φόρστερ αναγκάστηκε από τα πράγματα να απαλύνει τους νόμους των φυλετικών διακρίσεων, ενώ το «Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο» βρήκε την ευκαιρία να μεταφέρει τον αγώνα κατά του φυλετικού καθεστώτος των λευκών μέσα στο έδαφος της Νότιας Αφρικής.

Στα επόμενα χρόνια η μαύρη εργατική τάξη θα έφτιαχνε μεγάλες μαζικές οργανώσεις που οι αγώνες τους θα συγκλόνιζαν από τα θεμέλιά του το ρατσιστικό καθεστώς. Το 1984-86 οι παραγκουπόλεις θα ξεσηκώνονταν ξανά, με την πρωτοβουλία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) που είχε αποκτήσει την ηγεμονία στο κίνημα. Το τέλος του απαρτχάιντ πλησίαζε.