Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Ο άνθρωπος που κούρδισε το πορτοκάλι

Ήταν μια ιδιότροπη ιδιοφυΐα, ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών. Ο Στάνσλεϊ Κιούμπρικ έφυγε από τη ζωή μια μέρα σαν τη σημερινή πριν 21 χρόνια, αλλά άφησε πίσω του μερικά αριστουργήματα της τέχνης του κινηματογράφου. Η αναίδεια προς τον καθωσπρεπισμό, η κοφτερή ματιά του και άλλα πολλά συνθέτουν το αξεπέραστο έργο του και τον τοποθετούν στους μεγάλους του σινεμά.

Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ ήταν ένας ιδιότροπος και μυστηριώδης δημιουργός, που επέμενε να μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και να μεγαλουργεί. Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, πέθανε στις 7 Μαρτίου του 1999, το βράδυ στον ύπνο του, ενώ οι κινηματογραφόφιλοι ανέμεναν με ανυπομονησία την πρεμιέρα της τελευταίας του ταινίας «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».

Είχε τρία παιδιά από τον τρίτο του γάμο με την Κριστιάν Κούμπρικ, με την οποία ήταν παντρεμένος από το 1958.Ο Κούμπρικ πάντως παρέμεινε ιδεολογικά και πολιτικά ανένταχτος, καυτηριάζοντας μέσα από τα έργα του τον Συντηρητισμό (Μπάρι Λίντον), τον Ναζισμό (Σταυροί στο μέτωπο), τον Φασισμό (Κουρδιστό πορτοκάλι), τον Σοσιαλισμό (SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα) και τον Καπιταλισμό (Η λάμψη).

Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στο Μπρονξ, Νέα Υόρκη. Από μικρή ηλικία ο Κούμπρικ άρχισε να ασχολείται με τη φωτογραφία και μόλις στα 17 του χρόνια βρήκε δουλειά ως βοηθός φωτογράφου.Μαζί με το φίλο του Αλεξάντερ Σίνγκερ, αποφάσισαν να ασχοληθούν με τον κινηματογράφο. Έτσι, το 1951 δημιούργησε την πρώτη του ταινία, ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο Day of the Fight, η οποία χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από τις οικονομίες των δύο φίλων.

Ακολούθησαν τα Flying Padre (1951), The Seafarers (1952) και το Fear and Desire (1953), το οποίο γυρίστηκε στην Καλιφόρνια. Με τις δύο επόμενες ταινίες τεκμηρίωσης, Το Φιλί του Δολοφόνου (Killer’s Kiss) και Το Χρήμα της Οργής (The Killing), έγινε γνωστό το όνομα του Κούμπρικ στο Χόλιγουντ. Το 1957 σκηνοθετεί τον Κερκ Ντάγκλας στην αντιπολεμική ταινία Σταυροί στο Μέτωπο (Paths of Glory), το οποίο βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Χάμφρεϊ Κομπ. Από εκεί και έπειτα ο Κούμπρικ θα δημιουργεί ταινίες από βιβλία, τα οποία θα προσαρμόζει κάθε φορά στις δικές του ιδέες και με τη δική του κινηματογραφική οπτική γωνία.

Η καλλιτεχνική εδραίωση

Το 1960 ο Κερκ Ντάγκλας, ως παραγωγός, κάλεσε τον Κούμπρικ να καθίσει στην καρέκλα του σκηνοθέτη για την επική ταινία Σπάρτακος (Spartacus), αφού είχε διώξει προηγουμένως τον Άντονυ Μαν. Στην ταινία συμμετείχαν επίσης μερικά από τα μεγαθήρια της υποκριτικής, όπως ο Λόρενς Ολίβιε, ο Τσαρλς Λότον, ο Πίτερ Ουστίνοφ, ο Χέρμπερτ Λομ και ο Τόνι Κέρτις.

Επικές ήταν και οι διαμάχες του Κούμπρικ με τον διευθυντή φωτογραφίας Ράσελ Μέττι, διότι λέγεται ότι δεν τον εμπιστευόταν και δεν τον άφηνε να κάνει τη δουλειά του, δουλειά που αναλάμβανε ο ίδιος ο Κούμπρικ. Παραδόξως ο Μέττι βραβεύτηκε με το Όσκαρ Καλύτερης Φωτογραφίας για τη δουλειά του. Στη συνέχεια, ο Κούμπρικ σκόπευε να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία της ταινίας “Η Εκδίκηση Είναι Δική μου” (One-Eyed Jacks, 1961), αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν ευόδωσαν. Η ταινία σκηνοθετήθηκε τελικά από τον Μάρλον Μπράντο, ο οποίος και έπαιξε σε αυτήν.

Απογοητευμένος από τους μεγαλοπαραγωγούς του Χόλιγουντ, ο Κούμπρικ πήρε την απόφαση να φύγει από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να μετακομίσει στο Λονδίνο. Η πρώτη ταινία που γύρισε εκεί ήταν η Λολίτα (Lolita, 1962), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, ο οποίος επιμελήθηκε και το σενάριο της ταινίας. Στην ταινία συμμετείχε ο Πίτερ Σέλερς.

Ο Κούμπρικ έδειξε περαιτέρω ενδιαφέρον για τον Σέλερς και τον κάλεσε να συμμετάσχει σε μια κωμικοτραγική ταινία με θέμα τον πυρηνικό όλεθρο. Αν και αρχικά η ταινία προοριζόταν να γυριστεί ως δράμα, ο Κούμπρικ συνειδητοποίησε ότι οι ιδέες του λειτουργούσαν καλύτερα μέσα από μια κωμική οπτική. Το αποτέλεσμα ήταν το S.O.S. Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb, 1964), η τεράστια εμπορική επιτυχία της οποίας έδωσαε στον Κούμπρικ την οικονομική και καλλιτεχνική ανεξαρτησία για να ασχοληθεί με οτιδήποτε ήθελε.

Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Οι ξεχωριστές ταινίες του

Ο Κιούμπρικ, σε σχέση με άλλους μεγάλους του παγκόσμιου σινεμά, δεν γύρισε πολλές ταινίες, ωστόσο υπάρχουν κάποια φιλμ που βρίσκονται στις λίστες των καλύτερων ταινιών όλων των εποχών.

Αυτές είναι:

• «Σταυροί στο Μέτωπο» (1957), συγκλονιστικό αντιπολεμικό δράμα με τον Κερκ Ντάγκλας,
• «Σπάρτακος» (1960), επικό ιστορικό δράμα, μια υπερπαραγωγή που κατάφερε να τη ρίξει έξω με τις απαιτήσεις του και να έρθει σε ρήξη με το Χόλιγουντ και για τη χρησιμοποίηση του Ντάλτον Τράμπο στο σενάριο και πάλι με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας,
• «S.O.S, Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (1964), παρωδία πολιτικού θρίλερ, για την ψυχροπολεμική υστερία στην Αμερική, με έναν αξέχαστο Πίτερ Σέλερς σε τέσσερις ρόλους,
• «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1971), μακράν το καλύτερο φιλμ επιστημονικής φαντασίας και ίσως η καλύτερη δημιουργία του που ακόμη και σήμερα προκαλεί συζητήσεις και
• «Μπάρι Λίντον» (1975), ένα δράμα εποχής, με τον Ράιαν Ο’ Νιλ στον καλύτερο ρόλο της ζωής του.
• «Το Χρήμα της Οργής» (1956), ένα υποδειγματικό φιλμ νουάρ,
• «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), φημισμένο κοινωνικό δράμα,
• «Η Λάμψη», θρίλερ, που μοίρασε εκατομμύρια ανατριχίλες, με τον ιδανικό για τον πρώτο ρόλο, Τζακ Νίκολσον,
• «Full Metal Jacket» (1987), αντιμιλιταριστικό δράμα και φυσικά την τελευταία του δημιουργία «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».