Παπαστράτος: Η ιστορία της ελληνικής καπνοβιομηχανίας και ο κόσμος χωρίς …τσιγάρο

Ήταν 21 Μαϊου του 1931 όταν ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινίασε το πρώτο εργοστάσιο της γνωστής καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος στον Πειραιά, αλλάζοντας τα δεδομένα στον κλάδο του τσιγάρου. Μέχρι εκείνη την ημέρα είχαν προηγηθεί άλλα εξίσου σημαντικά γεγονότα στην οικογένεια που έμαθε στον κόσμο τι θα πει ελληνικός καπνός.

Η ιστορία της Παπαστράτος ξεκινά το 1896 από τον Ευάγγελο Παπαστράτο, όταν σε ηλικία 12 ετών πιάνει δουλειά στην καπνεμπορική εταιρεία «Ρόζης και Βαρνάβας», για να συμβάλει στο οικογενειακό εισόδημα μιας και ο πατέρας τους Αναστάσης Παπαστράτος είχε φύγει από τη ζωή σε ηλικία 48 ετών. Ο Ευάγγελος Παπαστράτος ήταν ο πρώτος, αν και ο μικρότερος από τους αδελφούς της οικογένειας του Αναστασίου και της Χαρίκλειας Παπαστράτου, που ασχολήθηκε με το εμπόριο καπνού.

Το 1906, σε ηλικία 22 ετών με τον Σωτήρη Αυγερινό, γνωστό τυρέμπορο της περιοχής, ιδρύουν από κοινού την εμπορική εταιρεία «Αυγερινός & Παπαστράτος». Το αρχικό κεφάλαιο της εταιρείας ήταν 6000 δραχμές εκ των οποίων τις 3000 δραχμές τις είχε δανειστεί ο Ευάγγελος Παπαστράτος για να ξεκινησει με τον Αυγερινό. Έχοντας αποκτήσει σημαντικές γνώσεις ως υπάλληλος της καπνεμπορικής εταιρείας “Ρόζης και Βαρνάβας” στην οποία ήταν υπάλληλος ο Ευάγγελος Παπαστράτος ξεκινά επαφές με καπνοπαραγωγούς και επιλέγει ό,τι καλύτερο υπάρχει στην περιοχή.

Τα προϊόντα του Παπαστράτου γίνονται γνωστά από στόμα σε στόμα, αλλά ο πολυμήχανος Ευάγγελος δεν μένει εκεί. Μαζί με το μεταναστευτικο κύμα των Ελλήνων που αναζητούν μια καλύτερη ζωή στο εξωτερικό, ο Παπαστράτος ξεκινά τις εξαγωγές. Το 1909 κλείνει μάλιστα και την πρώτη μεγάλη συμφωνία του με το εργοστάσιο σιγαρέτων του Αγγελή Κωνσταντίνου στο Ανόβερο της Γερμανίας, το οποίο αρχίζει πλέον να προμηθεύεται καπνά Αγρινίου. Παρόμοιες δουλειές κλείνονται και με την Ολλανδία αλλά ο θάνατος του Σωτήρη Αυγερινού, το 1913, έρχεται να ανατρέψει τις ισορροπίες.

Έχοντας μείνει μόνος του ο Ευάγγελος Παπαστράτος στρέφεται στα αδέρφιά του επιδεικνόντάς τους τα κέρδη που είχε η επιχείρηση στα πρώτα 6 χρόνια λειτουργίας της που άγγιζαν το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 150.000 δραχμών. Ο στρατιωτικός Σωτήρης, ο δικηγόρος Γιάννης και ο μαθηματικός Eπαμεινώνδας, πείστηκαν αμέσως από τον μικρότερο αδερφό τους, πως το μέλλον της οικογένειας ήταν στα καπνά. Έτσι, ένωσαν τις δυνάμεις τους και ξεκίνησαν όλοι μαζί από κοινού την νέα εποχή της Παπαστράτος.

Από το 1921 ως και το 1929 ο οίκος Παπαστράτου εξήγε κατά μέσον όρο ετησίως 3.382 τόνους καπνών, κάλυπτε δηλαδή το 1/10 του συνόλου των εξαγωγών καπνού. Τον Ιούλιο του 1930 δημιουργείται η Παπαστράτος Ανώνυμη Βιομηχανική Εταιρεία Σιγαρέττων και τον Μάιο του 1931 στον Πειραιά έγιναν τα εγκαίνια του εργοστασίου από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Έκτοτε η βιομηχανική παρουσία της οικογένειας άλλαξε τα δεδομένα στον κλάδο του τσιγάρου. Δύο χρόνια αργότερα, το 1933, δημιούργησαν στο Βερολίνο το δεύτερο εργοστάσιο, το Hellas – Zigaretten Fabrik, και τα καπνά ήταν αποκλειστικώς ελληνικά.

Το 1937 η οικογένεια επιχειρεί να εκμεταλλευθεί την αγορά της Αιγύπτου εξαγοράζοντας στο Κάιρο το εργοστάσιο Nestor Gianaclis. Αλλά ύστερα από δεκαοχτώ περίπου χρόνια θα μπει λουκέτο στο εργοστάσιο. Ήταν το 1955 όταν έγινε αυτό. Τον Σεπτέμβριο του 1940, παραμονές του πολέμου, ο Σωτήρης Παπαστράτος πεθαίνει και όταν ήλθε η γερμανική κατοχή οι Ναζί δεσμεύουν 2.500.000 κιλά περίπου που ήταν τα αποθέματα καπνού της εταιρείας. Η περίοδος της Κατοχής συσσώρευσε τεράστιες ζημιές, αλλά και τα μεταπολεμικά χρόνια δεν ήταν εύκολα. Η κατανάλωση τσιγάρων στο εσωτερικό φθάνει σε ικανοποιητικά ύψη, αλλά οι εξαγωγές τους δυσκολεύονται από την επικράτηση των american blends, ενώ οι εξαγωγές της εταιρείας σε φύλλα καπνού βρίσκουν ξανά τους προπολεμικούς πελάτες τους.

Το 1957 η εταιρεία κυκλοφορεί το πρώτο της τσιγάρο με φίλτρο και το 1965 επανεμφανίζει το Old Navy και παράγει το Astor για λογαριασμό της γερμανικής Reemtsma. Το 1973, ο ιδρυτής της εταιρίας, Ευάγγελος Παπαστράτος, πεθαίνει σε ηλικία 89 ετών και έχοντας ήδη προλάβει να δει το όραμά του να παίρνει σάρκα και οστά. Λίγα χρόνια πριν, έχουν πεθάνει επίσης και τα αδέρφια του, ο Γιάννης και ο Επαμεινώνδας, καθιστώντας αναγκαία την μεταβίβαση της εταιρίας στη νέα γενιά. Τα ηνία αναλαμβάνει πλέον ο Τάσος Παπαστράτος, ο τελευταίος από τους απόγονους των τεσσάρων αδελφών που έφερε το όνομα Παπαστράτος.

Το 1975 αρχίζει η συνεργασία της με τη Philip Morris και έτσι κυκλοφορεί το Marlboro στην Ελλάδα. Πρόκειται για προφανέστατη στρατηγική επιλογή. Ως το 1980 η εταιρεία έχει συσσωρεύσει αρκετές ζημιογόνες χρήσεις και το «γύρισμα» αρχίζει από το 1983. Το 1984, κυκλοφορεί για πρώτη φορά ο Assos International, ένα από τα πιο «δυνατά» εξαγώγιμα σήματα της εταιρείας. Αργότερα, τη δεκαετία του ’90, η εταιρεία εκσυγχρονίζει ακόμη περισσότερο τα συστήματά της, στην παραγωγή προστίθενται πολλά νέα σήματα ενώ επίσης το 1997 αποκτά το ιστορικό Santé. Το 1998 είναι άλλη μια σημαδιακή χρονιά για τον όμιλο μιας και πεθαίνει ο πρόεδρος του Τάσος Παπαστράτος. Η νέα σελίδα θα γραφτεί το 2003 όταν εξαγοράζεται από την Philip Morris International.

Τον Ιανουάριο του 2006, γιορτάζει τα 75 χρόνια της και παράλληλα ανακοινώνει επένδυση 100 εκατομμυρίων ευρώ για την κατασκευή νέων, σύγχρονων παραγωγικών εγκαταστάσεων και κτιρίου διοικητικών υπηρεσιών στον Ασπρόπυργο. Τον Αύγουστο του 2008, το εργοστάσιο του Ασπρόπυργου εγκαινιάζεται και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς, το εργοστάσιο του Πειραιά σταματά την λειτουργία του μετά από 77 χρόνια. Πλέον, το εργοστάσιο του Ασπρόπυργου αποτελεί εξαγωγικό κέντρο, καθώς το 60% της παραγωγής κατευθύνεται σε περισσότερες από 30 χώρες σε όλο τον κόσμο, από τα Βαλκάνια και την Ευρώπη έως τη Σιγκαπούρη, το Μεξικό και την Ινδονησία. Μάρτιος 2017 και η είδηση της νέας επένδυσης της Philip Morris International στην χώρα μας ήταν ιστορικής, κυρίως, σημασίας.

Η Παπαστράτος, 86 χρόνια μετά από την ίδρυσή της, σταματά να είναι καπνοβιομηχανία με την παραδοσιακή της μορφή. Με την εγκατάσταση των μηχανημάτων για την παραγωγή των ράβδων καπνού σιγά – σιγά άρχισε να μειώνει την παραγωγή των τσιγάρων, περνώντας, πλέον, στην εποχή ΙQOS. Πριν από λίγες ημέρες, με αιχμή τα IQOS η Παπαστράτος ανακοίνωσε ότι στοχεύει μέχρι το τέλος του 2021 να έχουν εγκαταλείψει το τσιγάρο ένα εκατομμύριο καπνιστές στη χώρα μας, έχοντας την πλήρη στήριξη της μητρικής εταιρείας, Philip Morris. Πρόκειται για έναν αρκετά φιλόδοξο στόχο, ο οποίος όπως ανέφεραν τα στελέχη της Παπαστράτος σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μπορεί να υλοποιηθεί υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει συστράτευση δυνάμεων προς αυτή την κατεύθυνση.

«Εάν «εργαστούμε όλοι μαζί σαν κοινωνία, μπορούμε να τα καταφέρουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Παπαστράτος, Χρήστος Χαρπαντίδης. «Αυτόν τον στόχο», σημείωσε ο ίδιος, «η Παπαστράτος δεν μπορεί να τον πετύχει μόνη της, αλλά χρειάζεται ανοικτός ειλικρινής διάλογος αλλά παράλληλα χρειάζονται και δράσεις άμεσα.«Σε αυτό το ταξίδι», συμπλήρωσε, «δεν μπορούμε να είμαστε μόνοι. Έχουν και άλλοι πολύ σημαντικό ρόλο όπως είναι η Πολιτεία και οι Αρχές. Χρειάζεται ένα ρυθμιστικό πλαίσιο έτσι ώστε τα νέα προϊόντα να αξιολογούνται από τις Αρχές για τη σωστή ενημέρωση των καταναλωτών, ενώ παράλληλα η ιατρική και επιστημονική κοινότητα πρέπει να μελετήσει τα νέα προϊόντα βάζοντας στο μικροσκόπιο τις επιστημονικές έρευνες που τους αφορούν».

Η Παπαστράτος πρόκειται να ξεκινήσει καμπάνια ενημέρωσης σε 20.000 σημεία λιανικής πώλησης έτσι ώστε τα προϊόντα νικοτίνης να μην πωλούνται στους ανήλικους ενώ θα συνεχίσει τις συνεργασίες της με smoke free πρωτοβουλίες που έχουν σκοπό να θέσουν τέλος στο τσιγάρο, όπως η διεθνής έκθεση Θεσσαλονίκης και το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών.

Ήδη, τα τελευταία τρία χρόνια περίπου 300.000 άνθρωποι- πρώην καπνιστές – στην Ελλάδα άφησαν πίσω τους το τσιγάρο είτε διακόπτοντας τη χρήση του είτε πηγαίνοντας σε καλύτερες εναλλακτικές όπως ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού. Ο επικεφαλής της Παπαστράτος υπογράμμισε ότι η εταιρεία σύντονα θα φέρει στην ελληνική αγορά και άλλα προϊόντα προκειμένου να δώσει στους καταναλωτές και άλλες εναλλακτικές να κόψουν το κάπνισμα.