Νταβίντ Γκρόσμαν: «Η λογοτεχνία σού δίνει την ευκαιρία να κάνεις έφεση»

Νταβίντ Γκρόσμαν: «Η δύναμη της ιστορίας είναι πολύ μεγάλη. Το 99% του κόσμου σήμερα ενημερώνεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτά απευθύνονται στις μάζες αλλά και …δημιουργούν νέες μάζες, αντιαισθητικές, κιτς, “ανόητα” συναισθηματικές. Ζούμε σε μια μολυσμένη πραγματικότητα από την οποία μόνο η λογοτεχνία μπορεί να μας σώσει».

«Η Shoah άφησε τεράστια κληρονομιά αυτής της ακραίας -οδυνηρής εμπειρίας… Εμείς οι Εβραίοι δεν λέμε για το Ολοκαύτωμα… “αυτό που έγινε τότε”, αλλά… “αυτό που έγινε εκεί” (αφήνοντας πάντα ανοιχτό το ενδεχόμενο να ξανασυμβεί…). Η σκιά του ολοκαυτώματος είναι τεράστια ακόμα και σήμερα… Ο κόσμος αρκείται να εξιδανικεύει τη δική του χώρα και να δαιμονοποιεί τους εχθρούς της».

Από τις πλέον γνωστές όσο και τραγικές φιγούρες του κινήματος ειρήνης του Ισραήλ, ο διεθνούς φήμης 66χρονος Ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν, βρέθηκε, το βράδυ της Πέμπτης, για δεύτερη φορά, ύστερα από εννέα χρόνια, στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζοντας το βιβλίο του «Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ» (μετάφραση: Λουίζα Μιζάν), η ελληνική έκδοση του οποίου κυκλοφόρησε προ 20ημέρου.

Στο στιλιστικά πρωτότυπο επίτευγμά του, ο πολυγραφότατος Ισραηλινός συγγραφέας «βάζει» τον Ντοβάλε Γκρίνσταϊν, έναν άκομψο επαγγελματία κωμικό, στη σκηνή ενός επαρχιακού καταγωγίου να επιχειρεί… μια βραδιά stand up κωμωδίας, την οποία διανθίζει με τραγικά αυτοβιογραφικά στοιχεία …

«Δεν είναι αυτοβιογραφικό κείμενο. Δεν είναι καν η βιογραφία της χώρας μου… Όμως, όταν γράφω ή διαβάζω, πιστεύω πως διαβάζω και γράφω τη δική μου ιστορία. Άκουσα για την ιστορία αυτή από έναν φίλο στα 1991. Αναφέρεται σε γεγονότα που διαδραματίστηκαν σε μια στρατιωτική κατασκήνωση τη δεκαετία του ‘60. Είναι μια ιστορία απώλειας, επιβίωσης και αδιαφορίας… Είναι βίαιο να είσαι αδιάφορος… Περισσότερο βίαιο από το να είσαι κακός. Η αδιαφορία δεν αφήνει πίσω της σημάδια. Μπορεί να στοιχίζει τη ζωή ενός ανθρώπου… Ύστερα από 24 χρόνια μου ήρθε η επιφοίτηση να γράψω γι’ αυτή την ιστορία. Θα μπορούσα να τιτλοφορήσω το βιβλίο και ως…”Ιστορία της αδιαφορίας”», έλεγε ο Γκρόσμαν.

Ποιος είναι ο Νταβίντ Γκρόσμαν

Γεννημένος στην Ιερουσαλήμ το 1954, ο Νταβίντ Γκρόσμαν σπούδασε φιλοσοφία και δραματική τέχνη στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Έγραψε σειρά λογοτεχνικών έργων που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Το 1998 ανακηρύχθηκε Ιππότης των Γραμμάτων και των Τεχνών του Γαλλικού Κράτους.

Στον πόλεμο του Λιβάνου, το 2006, ο Γκρόσμαν αρχικά υποστήριξε τις επιχειρήσεις του ισραηλινού στρατού, στις τάξεις του οποίου υπηρετούσε ο εικοσάχρονος γιος του, Γιούρι. Σοκαρισμένος από τις σφαγές αθώων, υπέγραψε στις 10 Αυγούστου μαζί με δύο άλλους γνωστούς Ισραηλινούς συγγραφείς, τον Αμος Οζ και τον Α. Β. Γεοσούα, έκκληση για άμεση κατάπαυση του πυρός. Δύο μέρες αργότερα, ο Γιούρι σκοτώθηκε στη διάρκεια μάχης με τη Χεζμπολάχ, στον νότιο Λίβανο.

Το 2010 τού απονεμήθηκε το Βραβείο Ειρήνης της Ένωσης Γερμανών Βιβλιοπωλών και το 2017 τιμήθηκε με το Man Booker International Prize για το βιβλίο του «Ένα άλογο μπαίνει σ’ ένα μπαρ”. Παρότι απρόκλητος από το …αμήχανο ακροατήριο, ο Γκρόσμαν (το όνομα του οποίου συζητείται ήδη για ένα μελλοντικό Νόμπελ λογοτεχνίας και ο οποίος, παρά τις αιρετικές συχνά θέσεις του αναφορικά με την πολιτική της χώρας του, τιμήθηκε προ διετίας με το κρατικό βραβείο «Ισραήλ» για την προσφορά του στην εβραϊκή λογοτεχνία) τόνισε χθες:

• «Το Ισραήλ δημιουργήθηκε ως μια πατρίδα για τους Εβραίους. Στο σημερινό Ισραήλ, οι Παλαιστίνιοι δεν είναι οι καλύτεροι γείτονες. Η πατρίδα μου έχει μετατραπεί σε φρούριο γιατί είναι αδύνατο να τα βρει μαζί τους. Μόνο όμως αν έχουν αυτοί ένα σπίτι θα έχουμε κι εμείς…».
• «Ναι, το Ισραήλ θα πρέπει να παραμείνει ισχυρό για να υπερασπιστεί τα εδάφη και τα επιτεύγματα στην πληροφορική, τη βιομηχανία κ.ά, αλλά πάντα θα υπάρχει κάποιος πιο ισχυρός στρατός, πιο …”τρελός” στρατάρχης, πάντα θα υπάρχει ο κίνδυνος …».
• «Οι Παλαιστίνιοι δεν είναι καλοί γείτονες, αλλά αν δεν θα μπορέσουν αυτοί να έχουν τη δική τους πατρίδα δεν μπορέσουμε να έχουμε κι εμείς τη δική μας …».

«Εξηγώντας» τη «λογική» και τη «δομή» του τελευταίου βιβλίου του, ο Νταβίντ Γκρόσμαν είπε πως: «Σκέφτηκα να βάλω τον κωμικό να μιλάει σε ένα αδιάφορο κοινό, που δεν θέλει να ακούσει παρά μόνο αστεία… Ο πρωταγωνιστής λοιπόν είναι από τη φύση του ψυχαγωγός και ως τέτοιος αντιμετωπίζει την ιστορία». Στο ερώτημα για το «αν ο πρωταγωνιστής είναι ο ίδιος μια αλληγορία για την τέχνη, η οποία μπορεί και να εξιλεώνει την ιστορία», ο συγγραφέας απάντησε πως «πρόκειται για τη βασική ιστορία της ζωής».

«Όλοι έχουμε τις βασικές ιστορίες (οι οικογένειες, οι παρέες, τα σχολεία, οι ομάδες ακόμα και τα έθνη) και τις αναπαράγουμε με τη δική μας οπτική… Εμείς προσθέτουμε ή αφαιρούμε, εγκλωβιζόμαστε, παγιδευόμαστε απ’ αυτή την ιστορία . Νιώθουμε -όλοι μας μιαν αίσθηση προσβολής αν οι “άλλοι” μας την πούνε με άλλη οπτική… . Ακόμα και τα έθνη… Είναι κι αυτά συχνά θύματα της δικής τους επίσημης ιστορίας.

Μπλοκάρουν αυτές οι ιστορίες -τα λεγόμενα εθνικά αφηγήματα- και τους ανθρώπους -ακόμα και το ίδιο το έθνος να προχωρήσει μπροστά… Αυτοπαγιδευόμαστε -είναι, είμαστε όλοι μας θύματα της ιστορίας και κυρίως της μυθολογίας του εθνικού αφηγήματος… . Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι παγιδευμένοι (σε λάθος σώμα – φύλο, σε λάθος επάγγελμα και λάθος …ιστορία. Αυτές οι έννοιες μόνο με τη λογοτεχνία μπορούν να αντιμετωπισθούν. Η λογοτεχνία σού δίνει την ευκαιρία να …κάνεις έφεση. Να πληρώσεις το αντίστοιχο τίμημα αλλά τελικά να κερδίσεις».

Στο τέλος της χθεσινοβραδινής παρουσίασης στη Θεσσαλονίκη -την πόλη που θα τον συγκινεί πάντα, όπως είπε, λόγω της εβραϊκής της ιστορίας- ο Νταβίντ Γκρόσμαν διάβασε στα εβραϊκά λίγες παραγράφους του βραβευμένου βιβλίου.

«Για να νιώσετε τον ήχο της γλώσσας» είπε και έλαβε ηχηρό χειροκρότημα από το -στην πλειονότητα του- μη εβραιόφωνο ακροατήριο. Εξάλλου, όπως ο ίδιος τόνισε: «Στη λογοτεχνία δεν έχει τόση σημασία το τι γράφεις αλλά το πώς το γράφεις…».